İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ - Deneme Sınavı - 13

1. sınıf yapılar, iki grupta incelenmektedir:

A grubundaki yapılar; plastik örtülü seralar, gölgelikler-çardaklar, kalıcı kullanımı olan yardımcı yapılar gibi inşaatlardan kapsarken B grubundaki yapılar; cam örtülü seralar, iş yeri depoları basit padok, büyük ve küçük baş hayvan ağıllarını içermektedir.

5. sınıf yapılar dört grupta incelenmektedir:

A grubu yapılar; orduevleri, büyükelçilik yapıları, vali konakları, borsa binaları, üniversite kampüsleri, yapı yüksekliği 51,5 m aşan yapılar, yapı yüksekliği 30,5 m aşan iş merkezleri vb. B grubu yapılar; kongre merkezleri, hastaneler, olimpik
spor tesisleri-hipodromlar, havalimanları, 1500 kişinin üzerindeki ibadethaneler,
4 yıldızlı oteller vb. C grubu yapılar; 5 yıldızlı oteller ve tatil köyleri, müze ve kütüphane kompleksleri vb. iken D grubu yapılar; konser salonları ve kompleksleri, tarihî eser niteliğinde olup restore edilerek veya yıkılarak aslına uygun olarak yapılan yapılar vb. olarak sıralanmaktadır.

4. sınıf yapılar üç grupta sıralanmaktadır:

A grubu yapılar; poliklinikler, entegre sanayi tesisler, 1500 kişiye kadar ibadethaneler, büyük alışveriş merkezleri, yüksekokullar ve eğitim enstitüleri, 1 ve 2 yıldızlı oteller, yapı yüksekliği 30,5 m’den az apartman tipi konutlar vb.dir. B grubu yapılar; il tipi belediyeler, metro istasyonları, banka binaları, otobüs terminalleri, stadyum, eğlence amaçlı yapılar vb. iken C grubu yapılar; bakanlık binaları, yüksek öğretim yurtları, büyük kütüphaneler, 3 yıldızlı otel ve moteller vb.dir.

İnşaat ve gayrimenkul kavramları, insanlarda; bina, fabrika, liman, baraj, köprü,
yol gibi inşaat faaliyetlerini hatırlatmaktadır. Ancak aslında inşaat kavramı; okyanuslar üzerinde kurulan petrol platformlarından, deniz altındaki otobanlar ve
hızlı tren yollarına, 42 km uzunluğunda köprülere, 818 m yüksekliğindeki gökdelenlere, nükleer enerji santrallerine, denizlerin doldurularak ada haline getirilip şehirler oluşturulmasına, buz otel yapılmasına, Ay’da kalıcı bir üs kurulmasına kadar çok uç örnekleri de içine almaktadır.
Gayrimenkul, toplum yararı amacıyla getirilmiş sınırlamalar dışında sahiplerine,
bunları diledikleri gibi kullanma hakkı veren toprak ve taşınmaz yapılardır.
İnşaat ise kısaca, taşınmaz varlıkların yaratılmasındaki süreçler ve faaliyetler
olarak tanımlanabilir.

İnşaat (Yapı) Sahibi
Belirli bir inşaat işini, kararlaştırılan bedel karşılığında müteahhide yaptıran
kişi veya kuruluşlardır. İnşaat faaliyetini başlamasını sağlayan iş verenlerdir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işinin başlamasına neden olan faaliyeti bütçesindeki öz kaynakları kendi kaynakları veya yabancı kaynaklar ile finanse eden, işin tamamlanması ile kesin kabulü yapılan yapıya ihtiyaç duyan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Proje yöneticisi, inşaat sahibinin taleplerinin yerine getirilmesine ilişkin olarak tasarım, bütçe, zaman, araç ve ekipman uyumunu ve yönetimini sağlayan kişidir.

Yapı Müteahhidi (Yüklenici)

İnşaat işlerinin sözleşme, plan ve şartnamelere uygun biçimde yapımı için sorumluluk alan ve bu amaçla iş gücü, malzeme ve ekipman sağlayarak bunları yöneten (denetleyen) kişi veya ortak birimlerdir.

Hakediş (İstihkak)

Tamamlanmış iş kısımlarının inşaat proje yöneticisi tarafından periyodik biçimde
denetlenip onaylanması üzerine, bunlarla ilgili sözleşme tutarlarının periyodik
olarak inşaat sahibi tarafından ödenmesidir. İnşaat işi bütünleşik hizmetlerin verildiği bir hizmettir.

İnşaat Taahhüt İşletmeleri
Taahhüt şeklindeki özel veya kamu sektörüne yapılan ve genellikle yıllara yaygın
inşaat ve onarım işi niteliğinde olan inşaat işlerini gerçekleştiren işletmelerdir. Başkası adına yapılan inşaat işleri taahhüt kapsamında yer almakta ve uygulamada taahhüt şeklindeki inşaat ve onarım işleri olarak ifade edilmektedir. Ancak bir inşaat faaliyetinin taahhüt şeklinde inşaat ve onarım işi olarak değerlendirilebilmesi için aşağıda verilen unsurları taşıması gerekmektedir (Şenlik, 2011, s.24).
1. İşin yapılmasını isteyen bir taraf bulunmalı (inşaat sahibi),
2. İşin yapılmasını üstlenen taraf olmalı (müteahhit),
3. Sözleşmeye konu olan inşaat ve onarım işi bulunmalı (inşaat işi) ve
4. İnşaat ve onarım işi belirli bir parasal bedel karşılığında yapılmalıdır.

Şantiye defteri; işin ilerleyişini, inşaata giren ihrazatı, fiyat farkına tabi gereçlerin
çeşit ve miktarlarını, çalışan işçi sayısını ve çalışan makineleri takip edildiği bir defterdir.

Kamu ihalelerinde teminat alımı, Kamu İhale Kanunu ile yasallaştırılmıştır. Yüklenici ihaleye girerken teklifiyle birlikte ihale bedelinin azami %3’ü oranında geçici teminat tutarını ödemekle yükümlüdür. İhalenin üstünde kalması durumunda ise, ihale bedelinin azami %6’sı oranında kesin teminat tutarını ihale komisyonuna ödemek durumundadır. Doğru cevap B'dir.

Şantiye binaları genelde geçici binalardır. İnşaat işi başlayınca kurulur, inşaat işi tamamlanınca başka bir inşaat işine taşınır. Bu nedenle işletme açısından bu geçici bina (prefabrik gibi) maddi duran varlık niteliğindedir. Ancak inşaat alanına yapılan kalıcı şantiye binaları inşaatın bir maliyet unsuru olarak kabul edilir. İnşaat tamamlanınca bu binalar yıkılır. Bu tür şantiye binaların "Hizmet Üretim Maliyeti" hesabında izlenmesi gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sağlık ocağı inşaatında sipariş verilen çakıllar doğrudan inşaat yapımında kullanılırsa Hizmet Üretim Maliyetleri hesabında, eğer söz konusu çakıllar önceden depolanmışsa bu durumda İlk Madde ve Malzeme hesabında izlenmesi gerekir. Doğru cevap B'dir.

Yıllara yaygın olan inşaat taahhüt şeklindeki inşaat işlerinin bir özelliğidir.

Direkt (esas) işçilikler inşaat işinin yaratılmasını ve şekil verilmesini sağlayan inşaat işçilerinin işletmeye olan maliyetini ifade etmektedir. Dolayısıyla inşaat işletmesinin taahhüt ettiği işle direkt bağlantı ve doğrudan ilgili işe işçilik maliyeti yüklenebilir. Doğru cevap C'dir.

İkramiye, fazla çalışma ücreti, sosyal yardımlar, sağlık giderleri, izin ücretleri, işçi yollukları, kıdem tazminatı, primler, yükleniciden kaynaklanan boşa geçen zamanlar gibi ödemeler endirekt işçilik olarak kabul edilir. Doğru cevap A'dır.

Ortak maliyetlerin temel özellikleri şöyle sıralanabilir:
• Ortak maliyetler birçok maliyet unsurunu içinde barındırır. Bu nedenle birbirinden farklı özelliklere sahip maliyetler inşaat işiyle ilişkilendirilmeye çalışılır.
• Ortak maliyetler yarı değişken maliyet özelliği taşırlar. Üretimle ilgili sabit maliyetlerin tamamı ise ortak maliyet içerisinde yer alır.
• Ortak maliyetler birçok inşaat işini ilgilendiren maliyetlerdir. Bu nedenle maliyetlerin inşaat işlerine dağıtımında Gelir Vergisi Kanunu’nun 43. maddesinde belirtilen yöntemlerden yararlanılır.
• Ortak maliyetler dönem içinde farklı zamanlarda ortaya çıkabilir. Ayrıca zaman içinde de maliyette dalgalanmalara neden olabilir. Örneğin yıllık izinler, ikramiyeler gibi.
• Bazı ortak maliyetlerde ancak dönem sonunda maliyetleri kesinleşir. Örneğin bakım onarım giderleri gibi.
• Yıllık tutarları bilinen bazı maliyetlerin bir kısmında dönem sonunda düzeltme yapmak gerekebilir. Örneğin kullanılmayan iş makinelerinin amortisman giderleri gibi.

Doğru cevap D'dir.

ANS işletmesinin 20X8 döneminde yaptığı inşaat harcamaları;

20X8 dönemi toplam inşaat harcamaları = 100.000 TL

20X8 döneminde bu işletmenin toplam ortak maliyetleri 10.000 TL olduğuna göre;

Ortak maliyet yükleme payı = 10.000 TL / 100.000 TL =0,10 TL/TL

Köprü inşaatı işinin ortak maliyetlerden aldığı pay:

18.000 TL × 0,10 TL/TL = 1.800 TL

Doğru cevap C'dir.

Taşeron, asıl işveren olan müteahhitten iş alan ve kendi işçileriyle bunu yerine getirmeyi üstlenen alt yüklenici veya alt müteahhittir. İhaleyi üstlenen ana inşaat taahhüt işletmesiyle sürekli çalışan taşeronlara iç taşeron denir. Dış taşeron veya kapasite taşeronu uzmanlık gerektiren işlerin yapılması için ihtiyaç hâlinde ayrı olarak bir hizmet sözleşmesi ile çalıştırılan taşeronlardır. Doğru cevap B'dir.

Sözleşme koşullarında dönemleri belli olan hakediş bedellerinin tahsil edilebilmesi için, öncelikle yüklenicinin bir hakediş raporu düzenlemesi gerekmektedir. Hakediş raporu birçok raporun birleşiminden oluşmaktadır. Aslında hakediş raporu, yüklenicinin taahhüt ettiği dönemdeki işlerin ne kadarının yapıldığının, yapılan işlerin kabulünü, yapılamadıysa nedeninin ve sözleşmede yüklenilen işin maliyetinde piyasa koşullarında ortaya çıkan farklılığın yüklenici açısından hesap verilmesini veya inşaat sahibi açısından sorgulanmasını sağlayan bir denetim sürecini de içermektedir. Doğru cevap E'dir.