İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ - Deneme Sınavı - 12

01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 85 inci maddesinde asgari işçilik uygulaması aynen düzenlenmiş olup uygulama hâlen bu maddeye istinaden devam etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Kendi nam ve hesabına bina inşa ederek, bağımsız bölümler hâlinde satan kişi
satma amacıyla kendiliğinden inşaata teşebbüs eder. Taahhüt suretiyle yapılan inşaatta ise, inşaat bir iş sahibi adına yapılır. İnşaata iş sahibi tarafından teşebbüs edilir. Kendi nam ve hesabına inşaatta sözleşmenin asıl unsuru eşya ve malzemedir. Verilen ücret veya bedel eşya ve malzemenin karşılığıdır. Emek ikinci unsurdur. Buna karşın taahhüt suretiyle inşaatta sözleşmenin asıl unsuru emektir. Verilen ücret veya bedel kendisine inşaat yaptırılan kimsenin emeğinin karşılığıdır. Malzeme ve eşya müteahhit tarafından temin edilse bile bunlar ikinci unsurdur.

Çoğunlukla kendi nam ve hesabına bina inşa ederek satmak amacıyla (yap/sat
işleri) yapılan inşaat işleri, arsanın temin ve elde edinme şeklinden başlamak üzere inşaatın başlama ve kullanımının ruhsatlandırılması, işin gerçekleştirilmesi ve denetimi, yapı malzemelerinin tedarikinin ve işçiliklerin kayıt dışı boyutunun büyüklüğü, tamamlanan yapının bağımsız bölümlerinin temelde satışı, arsa sahiplerine arsa karşılığı konut/iş yeri teslimleri gibi yönleriyle parasal açıdan oldukça maliyetli ve vergileme süreçleri oldukça karışık ilişkiler ağına sahiptir. Taahhüt şeklindeki işin bitiminde yapılan inşaatın (eserin) mülkiyetinin iş
sahibine devir ve temliki gibi bir süreç yapılmaz. Buna karşın kendi nam ve hesabına yapılan inşaatta mülkiyetin alıcıya devri için tapuda resmî senet düzenlemek ve tescil işlemlerini yapmak zorunludur.

Genellikle özel inşaat işlerinde vergiyi doğuran olayın tapuya tescil işlemi ile
gerçekleştiği düşünülmektedir. Ancak tescil işlemi yapılmadan da inşaat işletmeleri yapmakta oldukları bağımsız bölümleri inşaat devam ederken özel sözleşme veya satış vaadi sözleşmesi ile satmaktadırlar. İnşaat devam ederken yapılan bu satışlar karşılığında alınan bu paralar avans niteliğindedir. Burada vergiyi doğuran olay söz konusu değildir. Özel inşaat işlerinde vergiyi doğuran olay tasarruf hakkının devridir. Yapılan inşaat alıcının tasarrufuna (istifadesine ve yararına) sunulduğu anda teslim edilmiş ve vergisel açıdan satış gerçekleşmiş sayılır.

Bir müesseseye ticari olma özelliği veren en önemli kıstaslardan biri organizasyonu kuran kişi ve kişilerin bir gelir ya da kazanç elde etme kastıyla ve niyetiyle hareket etmesidir. Böyle bir amaç yoksa ticari faaliyetten bahsedilemez. Sıralanan bu unsurlar bir arada değerlendirildiğinde, şahsi ihtiyaçlarına yönelik olarak inşaat yapanların bu faaliyetlerinin ticari kazanç olup olmadığının tespitinde; yapılan inşaatın şahsi ihtiyaca yönelik olması ve şahsi ihtiyaç kapsam ve sınırlarının aşılmaması, kazanç sağlama hedefinin bulunmaması ve söz konusu faaliyetlerde tekrarlanma bir başka deyişle devamlılık unsurunun bulunmaması gerekmektedir. Bu şartların ihlali hâlinde kendi arsası üzerine kendileri kullanmak amacıyla inşaat yapanlar da dahil olmak üzere faaliyetten elde edilen kazanç ticari kazanç olarak kabul edilecektir.

Müteahhidin kâr/zarar beyan etmesi için, inşaatın tamamlanmış olması yeterli
değildir. Hem inşaat bitmiş hem de bağımsız bölümlerden en az biri satılmış olmalıdır. İnşaatın devamı sırasında satılan bağımsız bölümler nedeniyle alınan paralar avans niteliğindedir. İnşaat bitmeden önce tüm bağımsız bölümler satılmış olsa dahi yine de kâr/zarar beyan edilmez. Çünkü inşaat bitmediğinden maliyetlerde belli olmamıştır.

TAAHHÜT ŞEKLİNDEKİ İNŞAAT İŞLERİNDE VERGİLENDİRME
Vergi kanunları açısından taahhüt şeklindeki inşaat işlerini bir inşaat firmasının
bir başka gerçek ya da tüzel kişilere ait bir inşaat eylemini sözleşme koşullarına
uygun olarak belirlenen bir ücret karşılığında yapması işi olarak tanımlamıştır.

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri, belirli bir inşaat sözleşmesi kapsamında
taahhüt şeklindeki inşaat ve onarım işine dayanan ve yapısı itibarıyla bir takvim
yılı içerisinde bitirilmesi mümkün olmayan inşaat, hafriyat, baraj, yol, köprü, tünel ve metro yapımı gibi inşaat ve onarım işlerini kapsayan bir faaliyettir. Başka bir ifadeyle taahhüt şeklindeki inşaat ve onarım işinin süresi bir yıldan fazla ise yıllara yaygın inşaat ve onarım işi olarak ifade edilir. Sürenin belirlenmesinde taahhüt işi için yapılan sözleşmedeki süre esas alınır.

Gelir ve Kurumlar Vergisi Açısından
İnşaat ve onarım işini yapan işletme ister gelir vergisi mükellefi ister kurumlar
vergisi mükellefi olsun Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazanç hükümlerine göre
vergileme yapılmaktadır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6. maddesinde “kurumlar vergisi mükelleflerinin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri kazanç safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır” hükmü yer almaktadır.
Buna göre Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 2. maddesinde sıralanan işletmeler
safi kurum kazançlarını Gelir Vergisi Kanunu’na göre tespit ederler. Fakat yıllara
yaygın inşaat ve onarım işleri yapan işletmeler yukarıda ayrıntılı olarak açıklanan
Gelir Vergisi Kanunu’nun 42, 43 ve 44. maddelerinde yer alan düzenlemelere göre özel bir vergileme rejimine tabidirler.

Yıllara Yaygın Olan İnşaat ve Onarım İşlerinde Vergileme
Vergi kanunları kapsamında inşaat ve onarım işlerinden elde edilen kazançlar
gelir vergisi kapsamında ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilir. Ancak
bu işlerin yıllara yaygın inşaat ve onarım işi kapsamında değerlendirilmesi durumunda taşıdığı özellikler nedeniyle bu işlerden elde edilecek kazançlar genel
hükümler dışında özel bir vergileme rejimine tabidir.Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde özel vergileme rejimini gerekli kılan temel neden iş bitiminden önce maliyetlerin ve hasılatın, dolayısıyla gerçek faaliyet sonucunun tespitinde yaşanan güçlüklerdir.

İnşaat proje yönetimi, bir profesyonel yönetim süreci olup, ilk düşünceden (hayallerden) işin tamamlanıp inşaat sahibine inşaat işi fiziksel olarak teslim edilinceye kadar; zamanın, maliyetin, kalitenin ve iş güvenliğinin en doğru şekilde yönetilmesini sağlamaya yönelik prosedürler bütünüdür.

Her inşaat işi; ön tasarım, tasarım, konsorsüyüm kurma, işe başlama (ihale ve satınalma), yapım ve yapım sonrası aşamalarını geçerek tamamlanabilir.

Gerek özel inşaat işletmeleri gerekse inşaat taahhüt işletmeleri inşaat işinin proje aşamasında tüm pozların maliyetini tahmini olarak bütçeler; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 9. maddesinde “…yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir” ifadesi yer almaktadır.

Maliyet muhasebesi, inşaat işletmelerinin aşağıdaki amaçlarını yerine getirmesine katkı sağlamaktadır:

Yöneticilerin maliyetini ayrı olarak belirlenmesini istediği şey’e maliyet nesnesi denilmektedir.

İlk madde ve malzeme stokları, inşaat işletmesinin inşaat faaliyetlerinde tüketilen her çeşit malzemeyi kapsamaktadır. Bu tür stoklar 150 İlk Madde ve Malzeme hesabının borcunda izlenir. Satın alınan her çeşit ilk madde ve malzeme satın alma maliyetiyle bu hesabın borcuna kaydedilir.

Brüt satış kârı veya zararı 690 Dönem Kârı veya Zararı hesabında gösterilmektedir.

Özel inşaat işletmeleri inşaat işinin üretim maliyetinin belirlenmesinde; 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri, 720 Direkt İşçilik Giderleri ve 730 Genel Üretim Giderleri hesaplarından 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına yüklenir. İnşaatı tamamlanıp, satılabilir duruma gelen inşaat işi 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabından çıkartılarak 152 Mamuller hesabının borcuna kaydedilir.

Tamamlanan inşaat işinin satılması ya da arsa karşılığı inşaat işinin inşaat sahibine teslim edilmesi sonucunda 152 Mamuller hesabı kapatılarak, 620 Satılan Mamullerin Maliyeti hesabına devredilir.

 

İnşaat işinin üretiminde kullanılan direkt işçilik dışında kalan ve bu işlere doğrudan doğruya yüklenmesi olanaksız veya ekonomik olmayan işçilikler endirekt işçilik olarak kabul edilir. Endirekt işçilikler 730 Genel Üretim Giderleri hesabında izlenir.

Yüklenici, proje yöneticisi, tasarımcı, şantiye şefi, güvenlik görevlisi gibi işçilik maliyetleri endirekt işçilik niteliğindedir.

Endirekt malzeme, endirekt işçilik, amortisman giderleri, kira giderleri, sigorta giderleri, kırtasiye giderleri, ısınma giderleri, elektrik giderleri vb. gerçekleştiğinde 730 Genel Üretim Giderleri hesabında izlenir.

Binanın tanımı; 3194 sayılı İmar Kanunu’nda;  “Kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme ve dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yönelik yapı“ olarak verilmiştir. Doğru yanıt A’dir.