İNFAZ HUKUKU

C. Savcısı, mahkemelerce verilen ve kesinleşen cezaların aynen yerine getirilmesini sağlamakla yükümlü olmakla birlikte o hükmün kanuna uygun olup olmadığını incelemekle de görevli son mercidir. Bu nedenle savcı kesinleşmiş mahkûmiyet hükümlerinde de hükümlü aleyhine bir hataya düşülüp düşülmediğini inceler. Şayet varsa olağanüstü kanun yollarına başvurarak kararın düzeltilmesini sağlar.

Olağanüstü itiraz yoluna sadece Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından gidilebilir. Bu husus hükümde son derece açık bir biçimde ifade edilmiştir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı olağanüstü itiraza re’sen başvurabileceği gibi talep üzerine de başvurabilir.

Olağanüstü temyiz yoluna kural olarak Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Adalet
Bakanı’nın talebi üzerine başvurabilir. Bazı hâllerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı da re’sen bu yola başvurabilir.

Topluluk Sistemi:

Bu sistem hükümlülerin cezalarının topluca infaz edilmesi esasına dayanır. Bu yönüyle bu infaz sistemine müşterek hapis sistemi de denir. Söz konusu sistem hemen hemen en eski infaz sistemi olup tarihi, hapishanelerin tarihi ile aynıdır. Bu infaz kurumlarında hükümlüler cezalarını hep birlikte çektiklerinden sisteme topluluk sistemi adı verilir. Bu sistem ilk defa 1596 yılında Amsterdam’da açılan erkek cezaevinde uygulanmıştır. Bu nedenle sisteme Amsterdam sistemi de denmektedir.

Pensilvanya Sistemi
İlk uygulaması ABD’nin Pensilvanya eyaletinde olduğu için bu adla anılan sistemde hükümlüler gece ve gündüz hücrede bulunur; birbirleriyle ve gardiyanlarla kesinlikle görüştürülmez ve konuşturulmazdı. Belli bir süreyle hücreden çıkarılan hükümlü, avlu ya da koridorda gezinirken karşılaştığı kimseler tarafından tanınmaması için göz yerleri delikli kukuleta kullanmak zorundaydı. Hatta din adamları bile hükümlülerle yüz yüze görüşmeksizin konuşurlardı. Bununla birlikte belirli günlerde akraba ziyaretleri serbestti. Her hükümlü için etrafı yüksek duvarlarla çevrili küçük bahçe yapılmıştı. Hükümlüler hücrelerinde ayakkabıcılık, dericilik ve terzilik gibi işlerle uğraşırdı.
Sistem kaynağını Hristiyanlık dininden alır. Buna göre suç işleyen kişi Tanrı ile baş başa kalarak tanrıdan özür dilemeli ve böylece günahlarından kurtulmalıdır.
Sistem beş ilke üzerine kurulmuştur:
• Mahkûmlar sert ve uygun yöntemlerle hayatlarını değiştirebileceklerine ikna edilmelidir. Onlara intikam alırcasına davranılmamalıdır.
• Hücre hapsi, hapishane içinde daha fazla bozulmaya engel olacaktır.
• Hükümlü, soyutlanmak suretiyle günahlarını daha derinlemesine düşünme fırsatı bulabilir ve tövbe edebilir.
• İnsanlar sosyal canlılar oldukları için hücre hapsi etkili ve korkutucu olur.
• Hücre sistemi, daha ekonomiktir.

CEZANIN NİTELİKLERİ
• Ceza mutlaka kanunda düzenlenmiş olmalıdır (kanunilik ilkesi).
• Ceza bireyselleştirilebilir olmalıdır.
• Ceza sadece (o) suçu işleyen kişiye uygulanmalıdır (cezaların şahsiliği ilkesi).
• Ceza insan onuru ile bağdaşabilir olmalıdır.
• Ceza geri alınabilir ve düzeltilebilir olmalıdır.
• Ceza devlete az yük getirmelidir.
• Ceza suçlu için etkili olmalıdır.

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder.
Bu hapis cezasının müebbet hapis cezasından farkı, infaz rejimi yönündendir. Buna göre ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası sıkı güvenlik rejimine (sistemine) göre çektirilir (TCK m.47). Öte yandan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası zamanaşımı yönünden özellik gösterir: Dava zamanaşımı, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıldır (TCK m.66/1-a). Öte yandan, TCK’nın İkinci Kitabının Dördüncü Kısmı’nda yazılı ağırlaştırılmış müebbet cezasını gerektiren suçların yurt dışında işlenmesi hâlinde dava zamanaşımı uygulanmaz (TCK m.66/7). Ceza zamanaşımı ise ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda kırk yıldır (TCK m.68/1-a).

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infaz rejimine ait esaslar şunlardır (CGTİHK m.25; Tüzük m.47):
a. Hükümlü, tek kişilik odada barındırılır.
b. Hükümlüye, günde bir saat açık havaya çıkma ve spor yapma hakkı tanınır.
c. Risk ve güvenlik gerekleri ile iyileştirme ve eğitim çalışmalarında gösterdiği gayret ve iyi hâle göre; hükümlünün, açık havaya çıkma ve spor yapma süresi uzatılabileceği gibi kendisi ile aynı ünitede kalan hükümlülerle temasta bulunmasına sınırlı olarak izin verilebilir.
d. Hükümlü, yaşadığı yerin olanak verdiği ve idare kurulunun uygun göreceği bir
sanat veya meslek etkinliğini yürütebilir.
e. Hükümlü, kurum idare kurulunun uygun gördüğü hâllerde ve on beş günde bir
kez olmak üzere (f) bendinde gösterilen kişilere, süresi on dakikayı geçmemek
üzere telefon edebilir.
f. Hükümlüyü; eşi, altsoy ve üstsoyu, kardeşleri ve vasisi, belirlenen gün, saat ve koşullar içerisinde on beş günlük aralıklarla ve günde bir saati geçmemek üzere ziyaret edebilirler.
g. Hükümlü hiçbir suretle ceza infaz kurumu dışında çalıştırılamaz ve kendisine izin verilmez.
h. Hükümlü, kurum iç yönetmeliğinde belirtilenlerin dışında herhangi bir spor ve
iyileştirme faaliyetine katılamaz.

i. Hükümlünün cezasının infazına, hiçbir surette ara verilemez. Hükümlü hakkında uygulanacak tüm sağlık tedbirleri, tıbbi tetkik ve zorunluluklar hariç ceza infaz kurumlarında, mümkün olmadığı takdirde tam teşekküllü Devlet ya da üniversite hastanelerinin tek kişilik ve yüksek güvenlikli mahkûm koğuşlarında uygulanır.

Kanunda aksi belirtilmediği sürece, bir aydan az yirmi yıldan fazla olmayan hapis cezasına süreli hapis cezası denir.

Kısa Süreli Hapis Cezası
Hükmedilen bir yıl ve daha az süreli hapis cezası kısa süreli hapis cezasıdır. Kısa süreli hapis cezasının önemi ve özelliği, hapis cezasının kısa süreli olması durumunda bu cezanın para cezasına ve bazı başka yaptırımlara çevrilebilme olanağının varlığıdır. Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar m.50’de düzenlenmiştir.

Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinin düzenlenmesi medeni hukukun doğrudan amacıdır. Diğer şıklar için ayrıca bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 29

Nitekim diğer dört şıkta yer alanlar bir hükmün verilmiş olduğunu anlatırken doğru cevap şıkkında yer alan, bir hüküm örneği için bir gerekliliği bildirir, bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 29

Diğer şıklarda yer alanlar bir hükmün verilmesi için gerekli olan unsurlara ya da kesin bir hükmün etkisine göndermede bulunurken cevap şıkkında yer alan, infaz için gereken temel koşulu bildirir, bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 30-31

Olağan üstü itiraz yoluna il cumhuriyet savcıları değil, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı gidebilir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Adalet Divanı iç değil, uluslar arası hukuk yollarıdırlar. Nihayet kanun yararına düzeltme değil, bozma yolu bulunmaktadır. Bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 32

Kanun yararına bozma yolu sınırlı makamlara açıktır ki Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı makamı da onlardan biridir, bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 32

Doğrudan aktarım için bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 33

Kademeli serbestlik sistemi olmakla birlikte, kademeli tutukluluk türünde bir infaz sistemi söz konusu olmamıştır. Diğer şıklar için bkz; 34-36

Herhangi bir yaptırım uygulaması, işlenen suça bir dikkat çekme, onun önemsenmesini kişiye bir bildirme ve neticede caydırma ve düzeltme yoludur. Haklı ve ölçülü bir yaptırım da böylelikle caydırıcılık etkisinin doğru bir biçimde gösterilmesine olanak tanır, ayrıca bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 38

Özel infaz usulleri ekseriyetle tam da hapis yoluyla olmayan caydırma ve düzeltme mekanizmalarını etkin bir şekilde kullanabilmek için ortaya konulmuştur, bkz; İnfaz Hukuku-2,  s. 48-49

Kıdem esaslı para cezasından söz edilmemektedir, bkz; İnfaz Hukuku-2, s. 50