İLKÖĞRETİM KURUMLARINDA UYGULANAN PROGRAMLAR

Eğitimi geliştirme projesi Türkiye’de 1990 yılında başlatılmıştır.

Türkiye’de eğitimi geliştirme projesi Dünya Bankası’nın desteği ile başlatılmıştır.

1990 yılında Dünya Bankası’nın desteği ile başlatılan Eğitimi Geliştirme Projesi çerçevesinde ilköğretim ve ortaöğretimde niteliğin artırılması için öğretim yöntem ve tekniklerinin yenilenmesi, bunun için de okullarda öğrenci merkezli eğitim uygulamalarının yaygınlaştırması için eğitim programlarının da geliştirilmesi öngörülmüştür.

Eğitimi geliştirme projesince öngörülenler çerçevesince 2000 yılında Avrupa Konseyi ile Türkiye arasında imzalanan bir protokole dayanarak Temel Eğitime Destek projesi kapsamında, yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı temel alınarak ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında uygulanan eğitim programının geliştirilmesi çalışmaları başlatılmıştır. Geliştirilen yeni ilköğretim programı, 2004-2005 öğretim yılında yapılan deneme çalışmalarından sonra, 2005-2006 öğretim yılında ülke genelinde ilk beş sınıfta (1-5.sınıflar) uygulamaya konulmuştur.

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası 1973 yılında çıkarılmıştır.

1973 yılında çıkarılan 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası’na göre eğitim sisteminin ilk basamağını oluşturan okulöncesi eğitimin en önemli işlevlerinden biri de çocukları ilköğretime hazırlamaktır.

İlköğretim programlarının vizyonundan hareketle ilköğretim programlarının yenilenmesinde aşağıdaki anlayış ve ilkelerin benimsendiği belirtilmektedir:  Her çocuğun öğrenebileceği, birey olarak kendine özgü olduğu ve öğrenmenin bireyin gelecekteki yaşamına ışık tutacağı anlayışı,  Bilgi, kavram, değer ve becerilerin gelişmesi yoluyla öğrenmeyi öğrenmenin gerçekleşmesinin ön plana çıkarılması,  Şartlandırma ile hareket etme yerine, bilinçli bireysel tercihler yapma yeterliliğinin geliştirilmesi,  Öğrencilerin haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren demokratik bireyler olarak yetişmeleri.

İlköğretim vizyonuyla ortaya konulan anlayış ve ilkeler göz önünde tutularak yeni ilköğretim programlarında yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı temele alınmıştır.

Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına dayalı olarak programlarda amaçların belirlenmesinden ölçme değerlendirmeye kadar tüm öğretim süreçlerinde öğrenci merkezli eğitim uygulamalarına önem ve öncelik verilmiştir.

Programlarda bilgi, beceri ve tutumları içerecek biçimde davranış yerine kazanım ifadesi yer almıştır. Bu kazanımların gerçekleştirilmesi amacıyla düzenlenen eğitim ortamlarında, öğrenme süreçlerinde öğrencinin etkin olarak katıldığı; öğretmenin ise yol gösterici olduğu yaşantıların oluşturulmasına ve derslerin gerçek yaşamla ilişkilendirilmesine dikkat edilmiştir. Öğretme öğrenme sürecine uygun olarak ölçme değerlendirme etkinlikleri de sonuçtan çok sürece odaklı biçimde düzenlenerek farklı değerlendirme yaklaşımlarına yer verilmiştir.

Programlar sekiz yıllık kesintisiz ilköğretime uygun olarak, sarmal programlama yaklaşımı göz önünde tutularak bütüncül bir anlayışla öğrenmeyi kolaylaştıracak biçimde düzenlenmiştir. Programlarda içerik, her derse özgü olacak biçimde, temalar ve öğrenme alanları başlıkları altında yapılandırılmıştır. Bu yapılandırma, her derste yer alan konuların sınıf düzeyi arttıkça daha derinlemesine işlenmesine olanak sağlamakta ve derse bütünlük kazandırmaktadır. Ayrıca, tüm derslerin birbiri ile ilişkilendirilmesine de özen gösterilmiştir.

Yeni ilköğretim programında bulunan ortak temel beceriler şunlardır: Türkçe’yi doğru, etkili ve güzel kullanma,  Eleştirel düşünme,  Yaratıcı düşünme,  İletişim,  Araştırma sorgulama,  Sorun çözme,  Bilgi teknolojilerini kullanma,  Girişimcilik.

Her dersin öğretim programında kazanımlar hem Atatürkçülük ile ilgili konularla hem de çeşitli ara disiplinlerle ilişkilendirilmiştir. Bu ara disiplinler şunlardır:  Spor kültürü ve olimpik eğitim,  Sağlık kültürü,  Rehberlik ve psikolojik danışmanlık,  Kariyer bilinci geliştirme,  Girişimcilik,  Afet ve güvenli yaşam,  Özel eğitim,  İnsan hakları  Vatandaşlık.

Yeni ilköğretim programlarının ögelere göre özellikleri şunlardır:  Amaçlar,  İçerik,  Öğretme Öğrenme Süreci,  Ölçme değerlendirme.

Türkçe Dersi Öğretim Programı, öğrencilerin yaşamboyu kullanabilecekleri dinleme, konuşma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu becerilerini kullanarak kendilerini bilişsel, sosyal ve duygusal yönlerden geliştirmeleri; etkili iletişim kurmaları; Türkçe sevgisiyle istek duyarak okuma yazma alışkanlığı edinmelerini amaçlamaktadır.

Türkçe öğretim programının içeriği dinleme, konuşma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu olmak üzere beş öğrenme alanından oluşmaktadır. Öğrenme alanları gerek kendi içinde gerek diğer öğrenme alanları ile bütünlük göstermektedir. Öğrencilerin, öğrenme alanlarına dayalı olarak bir öğretim yılının sonunda ve genel olarak beşinci sınıfın sonunda çeşitli becerilere sahip olması beklenmektedir.

Türkçe öğretim programında temel beceriler şunlardır:  Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma,  Eleştirel düşünme,  Yaratıcı düşünme,  Iletişim,  Sorun çözme,  Araştırma,  Bilgi teknolojilerini kullanma,  Girişimcilik,  Karar verme,  Metinler arası okuma,  Kişisel ve soysyal değerlere önem verme.

Türkçe öğretim programında öğretme öğrenme sürecinin aşamaları şunlardır:  Hazırlık,  Anlama,  Metin aracılığı ile öğrenme,  Kendini ifade etme,  Ölçme ve değerlendirme

Öğretme öğrenme sürecini ilk aşaması olan hazırlık; öğrencinin dinleme, konuşma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu alanlarına ilişkin etkinliklere başlamadan önce yaptığı genel (materyal seçme, sınıftaki yerini belirleme vb.) ve zihinsel hazırlık çalışmalarını kapsamaktadır.

Sürecin son aşaması ölçme değerlendirmedir. Bu aşamada ise öğrencinin eksik yönlerini tamamlamak ve becerilerini geliştirmesine yardım etmek amacıyla gerçekleştirilmektedir. Bu aşama, öğrencinin kendini değerlendirmesi ve öğretmenin öğrenciyi değerlendirmesi olmak üzere iki biçimde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, ölçme değerlendirmenin sadece sonuçta değil, süreç boyunca yapılması gerektiği vurgulanmaktadır.

Hayat bilgisi dersi öğretim programı, yapılandırmacı yaklaşıma dayalı olarak hazırlanmış ve programda öğrenci merkezli anlayış temel alınmıştır.

Programda öğrenmekten keyif alan, kendisiyle toplumsal çevresiyle ve doğa ile barışık; kendini, milletini,vatanını ve doğayı tanıyan, koruyan ve geliştiren; gündelik yaşamda gereksinim duyulan temel bilgilere, yaşam becerilerine ve çağın gerektirdiği donanıma sahip, değişikliklere dinamik bir biçimde uyum sağlayabilecek kadar esnek, mutlu bireylerin yetiştirilmesi amaçlanmaktadır.

Hayat bilgisi dersi öğretim programında insan bütün yönleriyle ele alınmış ve buna dayalı olarak birey, toplum ve doğa olmak üzere üç öğrenme alanı belirlenmiştir. Programdaki tematik anlayışa dayalı olarak da bu öğrenme alanlarını kapsayacak üç tema (okul heyecanım, benim eşsiz yuvam ve dün, bugün, yarın) belirlenmiştir.

Hayat bilgisi dersi Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji derslerine temel oluşturmaktadır. Programdaki kazanımların oluşturulmasında, temalarla paralel bir biçimde, beceriler ön plana çıkarılmış, öz saygı, sabır, hoşgörü, dürüstlük, yardımseverlik gibi olumlu kişisel niteliklerin geliştirilmesine ve Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji derslerine temel oluşturacak bilgilerin kazanılmasına önem verilmiştir.

Hayat bilgisi dersi öğretim programında temel beceriler şunlardır:  Karar verme,  Kaynakları Etkili kullanma,  Güvenlik ve Korunmayı Sağlama,  Özyönetim,  Bilimin temel kavramlarını tanıma,  Temalarla ilgili temel kavramları tanıma.

Hayat bilgisi dersinin öğretim programında yer alan bir diğer önemli nokta ise aile katılımıdır. Aile katılımı ile çocuklarda okulun ve eğitimin önemi vurgulanarak okula karşı olumlu geliştirme, okula gitmeye istekli olma ve benlik saygısını yükseltme amaçlanmaktadır. Bu nedenle programda aile katılımın en üst düzeye ulaştırılması sağlanmaya çalışılmıştır.

Hayat bilgisi dersi öğretim programının son ögesi ölçme değerlendirmedir. Ölçme değerlendirme ilköğretim programlarının temel anlayışına uygun olarak öğrenci merkezli bir anlayışla düzenlenmiş ve öğrencilerin bilgi, beceri ve tutumlarına ilişkin çoklu değerlendirmeden yararlanılmıştır. İlköğretim birinci sınıfta öğrencilerin okuma yazma bilmemesi nedeniyle gözlem formlarına ağırlık verilmiş ve bu amaçla ortak formlar kullanılmıştır.

Sosyal bilgiler dersi öğretim programında öğrenme alanları:  Birey ve toplum,  Kültür ve miras,  İnsanlar, yerler ve çevreler,  Üretim, dağıtım ve tüketim.

Sosyal bilgiler dersinin öğretim programında öne çıkan bir diğer konu değer öğretimidir. Programda öğrenme alanları itibariyle öğrencilere kazandırılacak kimi değerler; duygu ve düşüncelere saygı, Türk büyüklerine saygı, misafirperverlik, bayrağa ve İstiklal Marşı’na saygı, akademik dürüstlük.

Matematik dersi öğretim programı Her çocuk matematiği öğrenebilir ilkesine dayandırılmıştır.

Programda matematikle ilgili kavramların, kavramların kendi aralarındaki ilişkilerinin, işlemlerin altında yatan anlam ve işlem becerilerinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Matematik dersi öğretim programında öğrenme alanları:  Sayılar,  Geometri,  Ölçme,  Veri

Fen ve teknoloji dersi öğretim programı ile bireysel farklılıkları ne olursa olsun bütün öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetişmeleri amaçlanmaktadır. Programın temel amaçlarında da fen ve teknoloji okuryazarları yetiştirmeye vurgu yapılmıştır.

Fen ve teknoloji dersinin öğretim programında yedi ayrı öğrenme alanı belirlenmiştir. Ancak, üniteler ilk dört öğrenme alanı üzerine kurulmuş, diğerleri kazanılmasının uzun süre gerektirmesi ve programın içeriğinin tümüyle ilişkili olmasından dolayı ilk dört öğrenme alanı içine dağıtılmıştır. Programda öğrenciler için öngörülen kazanımlar, öğrenme alanları, fen ve teknoloji okuryazarlığının boyutları, öğrencilerin bireysel farklılıkları ile fiziksel ve zihinsel gelişim düzeyleri göz önüne alınarak belirlenmiştir. İçeriğin hazırlanmasında sarmallık ilkesi temel alınmış, pek çok konu daha ayrıntılı olarak üst sınıflarda tekrar ele alınmıştır.

Trafik ve ilkyardım dersi öğretim programının genel amacı; çocuklarda güvenli trafik bilinci oluşturmak ve gelecekte trafik kuralları konusunda duyarlı davranışlar sergileyecek bireyler yetiştirmektir.

Trafik ve ilkyardım dersinin amacına ulaşmada, trafikte tehlike yaratmamak ve trafik tehlikelerinden korunmak olmak üzere iki temel ilke ele alınmıştır.

Görsek sanatlar dersinin genel amaçları bireysel ve toplumsal amaçlar, algısal amaçlar, estetik amaçlar ve teknik amaçlardır.

Görsel sanatlar dersi öğretim programında, görsel sanatlarda biçimlendirme, görsel sanat kültürü ve müze bilinci olmak üzere üç öğrenme alanı belirlenmiştir.

Müzik dersi öğretim programında, dinleme söyleme-çalma, müziksel algı ve bilgilenme, müziksel yaratıcılık ve müzik kültürü adları altında dört öğrenme alanı belirlenmiştir. Tüm öğrenme alanları, içerik yönünden birbiriyle ilişkilidir.

Müzik dersi öğretim programında yer alan öğrenme alanları ve kazanımlara dayalı olarak öğrencilerde kimi temel becerilerin ve değerlerin gelişmesi beklenmektedir. Derste geliştirilmesi beklenen değerler; paylaşım, hoşgörü ve sorumluluktur.

Programda dört temel dil becerisine dayalı olarak Dinleme, okuma, konuşma ve yazma olmak üzere dört öğrenme alanı oluşturulmuş ve bu alanların birbiri ile ilişkilendirilmesi sağlanmıştır.

İngilizce dersinin içeriği; öğrencilerin İngilizceyi günlük yaşamın içinde keşfetmelerini ve kullanmalarını, öğrendiklerini en somut biçimi ile zihinlerinde canlandırmalarını amaçlamaktadır.

Beden eğitimi dersinde hareket bilgi ve becerileri ile etkin katılım ve sağlıklı yaşamlar olmak üzere iki temel öğrenme alanı belirlenmiştir.

Çeşitli fiziksel etkinliklere katılabilmek için hareket örüntüleri ve devinişsel becerilerde yeterlik gösterir. Sağlığı güçlendirici düzeyde fiziksel etkinliğe katılımı başarır ve korur.

İlköğretim ve okulöncesi eğitim programlarının en temel farkı, okulöncesinde eğitim ilköğretimde ise öğretim kavramlarına vurgu yapılmasıdır. Okulöncesi eğitimde çocukların bir alana özgü bilgi ve becerileri kazanmaları değil, kimi temel davranış ve alışkanlıkları kazanmaları amaçlanarak eğitim kavramı ön plana çıkarılmaktadır. İlköğretim programlarında ise temel beceriler ve değerlerin yanı sıra, alana özgü bilgi ve becerilerin kazandırılması amaçlanmaktadır.

Okulöncesi eğitim programına içerik düzenlemesine gidilmemekte; konunun öğretimi değil, konudan yararlanarak amaç ve kazanımların çocuklara kazandırılması amaçlanmaktadır. Programda içerikten çok süreç üzerinde durulmaktadır.

Ölçme ve değerlendirme süreci her iki programda da süreç odaklı düzenlenmiştir. İlköğretim programlarında öğrencilerin derslere ilişkin kazanımlara ne ölçüde ulaştığı ve bu kazanımlara ulaşmak için süreçte neler yaptığı değerlendirilmektedir. Okulöncesi eğitimde ise bu süreç çocuğu tanıma olarak düşünülmektedir.

Okulöncesi eğitim programında bir diğer önemli nokta aile katılımıdır. Öğrencinin tüm gelişim sürecinde, ailenin de okulöncesi eğitim kurumları ile iş birliği yapması sağlanmaya çalışılmakta; yıllık planlarda aile katılımının nasıl ve hangi amaçla gerçekleştirileceği belirlenmektedir.