İLKÖĞRETİME HAZIRLIK YETERLİKLERİNİ KAZANDIRMAYA YÖNELİK ETKİNLİKLER

Dil gelişimlerini desteklenmesiyle çocuklara okuma yazma becerilerine bir temel oluşturacak bilgi, beceri ve tutumları kazandırmak amaç olarak ifade edilebilir.

Dil yeterlilikleri; konuşma, okuma, yazma, dinleme olarak dört boyutta gelişen bilgi, beceri ve tutumlar olarak tanımlanabilir.

Okuma etkinlikleri, konuşma ve dinleme etkinlikleri, ses çalışmaları ve alfabetik etkinlikler dil yeterliliklerini kazandırmaya yönelik etkinlikler olarak sıralanabilir.

Fonolojik farkındalık dilin ses yapısının anlaşılması ve konuşma dilinde anlamın kavranması olarak tanımlanabilir.

Çocukların, metinlerdeki neden sonuç ilişkilerini ve yazın türünün yapısını kavramaları, kitaplara ve yazı diline karşı duyarlılık kazanmaları ve yazının günlük yaşamda bilgi vermek ve düşünmeyi sağlamak gibi işlevlerini fark etmeleri işlevlerini kazanılmasını sağlayabilir.

Okulöncesi dönemde uygulanan temel okuma etkinlikleri üçe ayrılmaktadır. Çeşitli zamanlarda küçük ya da büyük gruplara hikâye kartları, küçük boy kitaplar ya da kuklalar kullanılarak gerçekleştirilenler sesli okumalardır. Büyük kitaplar kullanılarak çocukların da katılımıyla gerçekleştirilen okuma etkinliği paylaşımlı okumadır. Bir çocukla öğretmen tarafından bireysel olarak gerçekleştirilen rehberli kitap okuma olarak adlandırılmaktadır.

Okulöncesi eğitimde çocukların, öğretmen ve sınıftaki diğer çocuklarla etkileşim içinde olmaları, özellikle sözel becerilerin kazandırılması ve sözcük dağarcığının genişletilmesi amacı bakımından çok önemlidir.

Dinleme becerilerinin geliştirilmesine yönelik etkinlikler, çocukların sıralı yönergeleri takip etmelerini gerektiren ritim ve dans çalışmalarını, kaydedilmiş hayvan ve doğa seslerinin dinletilmesini, kitap okuma, hikâye anlatma ve hikâyelerin dinletilmesini içerir. Çocukların kitapları inceleyebilmesi ve seslendirilmiş kitapları kulaklıklarla rahatça dinleyebilmesi için okulöncesi eğitim kurumlarında sessiz köşe oluşturulması da çocukların dinleme becerilerini geliştirebilecek uygulamalar arasında gösterilmektedir.

Okulöncesi eğitim kurumlarında fonolojik farkındalığı geliştirmek için görsel materyaller, ses oyunları, ritmik şarkılar, parmak oyunları ve bilmeceler kullanılmaktadır. Ses çalışmaları, ses uyumu olan sözcüklerin belirlenmesi, aynı sesle başlayan nesnelerin gruplandırılması, aynı sesle başlayan ya da biten sözcüklerin çocuklar tarafından bulunması gibi etkinlikleri içerir.

Bu çalışmaların amacı; çocuklara alfabeyi ya da yazı yazmayı öğretmek değil, onların alfabedeki harflere ve sözcüklere karşı farkındalıklarını artırmak ve erken yazma girişimlerine rehberlik etmektir.

Alfabetik etkinliklere ilişkin olarak şu örnekler verilebilir:  Çocukların; adlarını verilen modellerden bakarak yazmaları çeşitli şekil, resim ve harflerle nokta birleştirme çalışması yapmaları,  İlgi köşelerinde çeşitli malzemelerden yapılmış harflerle oynamaları,  Bedenlerini kullanarak çeşitli harfleri oluşturmaları  Alfabedeki harflerle ilgili şarkı ve tekerleme söylemeleri

Okulöncesi eğitimde çocuklara dil yeterliklerini kazandırmak için eğitim ortamlarının vazgeçilmez ögelerinden biri de kitap köşesidir. Kitap köşesi de kitaplar ve kitaplığa ek olarak minder, okuma koltuğu, sehpa, kalem, defter, kağıt, boya kalemleri ve silgi gibi materyallerin bulundurulması, çocukların kitaplara olan ilgisini ve farkındalığını artırır.

Matematik yeterliklerini kazandırmaya yönelik etkinliklerin amacı, çocuklara matematiği soyut olarak öğretmekten daha çok çocukların matematiksel düşünme süreçlerine başvurmalarını ve onlarda temel matematiksel kavramların oluşmasını sağlamaktır.

Matematiksel düşünme, problem çözme, akıl yürütme, ilişki kurma, iletişim kurma ve temsil kullanma gibi süreçleri içermekte ve fen bilimlerine yönelik etkinlikler kullanılmaktadır.

Matematiksel kavramlara temel oluşturan beceriler eşleştirme, sınıflandırma, karşılaştırma, sıralama, sayma, ölçme ve grafik kullanma becerilerini içermektedir.

Bu etkinlikler sayı kavramı ve saymayla ilgili etkinlikler, işlemlerle ilgili etkinlikler, geometri ve mekânla ilgili etkinlikler, örüntülerle ilgili etkinlikler, ölçmeyle ilgili etkinlikler, veri toplama ve değerlendirmeyle ilgili etkinlikler olarak sıralanabilir.

Sayılarla ilgili kimi etkinlikler şöyle sıralanabilir:  Fen ve doğa etkinliklerinde fasulye ve nohut gibi kuru baklagillerin çocuklar tarafından sayılarak miktarlarının az, çok, daha az, en az, en çok gibi sözcükler kullanılarak karşılaştırılması  Türkçe etkinliklerinde içinde sayıların olduğu hikâyeler okunması ya da bilmeceler sorulması yoluyla sayılara dikkat çekilmesi, çocukların sayıları elle havada çizmesi.  Müzik ve yaratıcı dans etkinliklerinde sayıların sırayla verildiği şarkılar, tekerlemeler söylenmesi; sayıları çocukların bedenlerini kullanarak göstermesi.  Günlük rutin etkinlikler sırasında sayıların ve sıra sayılarının kullanılması

İşlemlerle ilgili etkinlikler bir grup nesnede eksiltme ya da artırma yapıldığı zaman meydana gelen değişikliğin sayısal anlamda artma ve azalma olduğunun anlaşılmasını ve parça bütün ilişkilerinin kavranmasını amaçlar.

Temel oluşturma amacıyla aşağıda sıralanan faaliyetler yapılabilir:  Matematik etkinliklerinde resimler kullanılarak sayıların ve işlemlerin ifade edilmesidir. Örneğin, 6+3’ün bir el ve dört parmakla kağıt üzerinde resimlenmesi gibi  Drama etkinliklerinde çocuklara pazar, lokanta ve market gibi geçici köşrlelerde işlem yapmalarını sağlayan roller verilmesi.  Müzik etkinliklerinde artma ve azalma sözcüklerini içeren şarkılar, tekerlemeler söylenmesi.

Bu matematiksek becerileri geliştirmeye yönelik olarak aşağıda sıralanan etkinlikler yapılabilir:  Hareket ve oyun etkinliklerinde önünde arkasında, içinde dışında, üstünde altında, ileri geri gibi mekânda konuma ilişkinin kavramların kullanıldığı engel oyunlarının oynanması  Alan gezilerinde, çevredeki şekilleri keşfetmeye yönelik sorular sorulması ve farklı şekillerde nesneler toplanması  Fen ve doğa etkinliklerinde, geometrik kalıplar ve basit ölçüler içeren tariflerle pasta ya da kek gibi yiyeceklerin hazırlanması

Örüntü becerilerini kazandırma amacına yönelik olarak aşağıda sıralanan etkinlikler yapılabilir:  Sanat etkinliklerinde duvarlara asmak üzere örüntüler içeren resimler ve kolaj çalışmalarının yapılması  Rutin etkinlikler sırasında oluşan fırsatlardan yararlanılması  Matematik etkinliklerinde tekrar eden ya da büyüyen resimli örüntülerin başlangıçlarının olduğu kartları çocukların tamamlaması.

Bu etkinlikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:  Rutin etkinliklerde tarih ve hava durumundan söz edilmesi ve hava durumuna ilişkin görsel materyallerin çocuklar tarafından her gün değiştirilmesi  Yiyecek hazırlama etkinlikleri sırasında terazi, termometre ve dijital saat gibi ölçü araçlarının kullanılması  Alan gezilerine ölçü kaplar› götürülerek alandan çeşitli örnekler toplanması.

Bu etkinlikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:  Fen ve doğa etkinliklerinde farklı renkte kıyafet giyenlerin sayılarak sonucun görsel bir grafikle sunulması.  Matematik etkinliklerinde sınıftaki nesne ve eşyaların envanterinin hazırlanması  Türkçe etkinliklerinde okunan hikâyelerden problem durumlar› yaratılarak çocukların araştırmaya ve bulduklarını paylaşmaya yönlendirilmesi.