İLKÇAĞ FELSEFESİ

Epiküros'a göre, yaşamdan korkmuyorsak, ölümden de ürkmemiz gerekir.

Epiküros’a göre, algılar daima doğrudur. Yanlış olan bizim algılara dayalı olarak ürettiğimiz yargılardır.

Stocaılar ve Epikirüsçüler arasındaki farklardan biri, Epiküros’un mutlak anlamda bir irade özgürlüğünden bahsetmesine karşılık Stoacıların irade özgürlüğünü son derece dar bir anlamda yorumlamalarıdır. Stoa düşüncesinde irade ancak kadere rıza göstermek ya da hadiseler karşısında kayıtsız kalmayı tercih etmek anlamında mevcut olabilir. Ayrıca, haz Stoacılara göre bir eylemin gerekçesini teşkil edemez. Epiküros ise bütün eylemlerimizi haz beklentisinin ve arayışının ifadeleri olarak görmektedir. Epiküros’a göre, tek iyi vardır o da hazdır. O, bedensel ve kinetik hazları değil, ruhsal ve entelektüel hazları kastetmektedir. Stoacılar kendi kendine yeten bireyi idealleştirmektedirler. Bu nedenle bireyci bir yaklaşımı benimsedikleri izlenimini vermektedirler. Geniş bir açıdan bakıldığında ise onların insanı evrensel bir sistemin parçası olarak kabul ettikleri anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Stoacıların salt bireyci bir yaklaşım sergilediklerini söylemek zordur. Epiküros ise hazzı merkeze alması bakımından bireyci olarak nitelendirilebilir.

Şüpheciler bilginin imkansız olduğunu düşünmüşlerdir.

Pyrrhon’un süpheciliğnde amaç epokhe degil, ataraxadır. Ataraxa süpheciler için eudaimonadır, yani en yüksek mutluluktur. Bunu da ancak bilgisizliğimizi kabullenerek elde edebiliriz.

Stoacılık Kıbrıslı Zenon (MÖ 334-262) tarafından kurulan okula verilmiş bir isimdir. Felsefe tarihinde Zenon adlı çok sayıda filozof vardır. Bunlardan özellikle ikisi oldukça meşhurdur. İlki paradoksları ile tanınan Elealı Zenon’dur. Stoa ekolünün kurucusu olan Zenon’a, Parmenides’in öğrencisi olan Zenon ile karıştırılmaması için, Kıbrıs’ın Kition kentinde doğmuş olması münasebetiyle “Kıbrıslı” önadı verilmiştir.

Stoacılık, Kıbrıslı Zenon tarafından kurulduğu milattan önceki 300 yılından, son temsilcisi Marcus Aurelius’un ölümüne (yaklaşık olarak milattan sonra 180 yılına) kadar çeşitli evrelerden geçmiştir.

Zenon’un bu üçlü ayırımına sonraki dönemde öğrencisi Kleanthes tarafından bazı ilaveler yapılmıştır. Örneğin Kleanthes mantık alanına retoriği, fizik alanına teolojiyi, ahlak alanına ise politikayı eklemiştir.

Katalepsis Yunanca bir kelimedir ve “kavramak” anlamına gelmektedir. Zenon’un bilgi teorisi açısından ise objesini aslına uygun bir şekilde, tahrif etmeden yansıtan bir düşüncedir.

Stoacıların deneyciliği onları nominalist bir yaklaşıma sevk etmiştir. Nominalizm “adcılık” demek olup yalnız tikellerin gerçek olduğuna, tümellerin ise birer isimden ibaret bulunduğuna yönelik düşünceye verilen isimdir.

Stoa fiziğinin ana ilkelerinden biri, evrenin kendisini var eden ateşe sürekli olarak geri döndüğünü ve yeniden kurulduğunu ifade etmek üzere kullanılan kozmik-döngü fikrine dayanmaktadır. Buna göre, doğa nasıl ki ateşten (dolayısıyla Tanrı’dan) türemişse, yine ona dönmektedir. Yalnız bu döngü sonsuz bir şekilde cereyan etmektedir. İlginç olan, ateşten gelen ve ateşe dönen evrenin her defasında yeniden ortaya çıkışının yeni (farklı) bir kozmik gerçeklik üretmeyişidir.

Stoacılara göre, ruhta 8 bölüm vardır. Bunlar akıl, beş duyu, konuşma yetisi ve üreme gücüdür.

Apatheia haz, acı ya da korku gibi duygulardan uzak olmak anlamına gelmektedir.

Ona göre, ruh da tıpkı beden gibi atomlardan oluşur ve ölüm aslında bu atomların dağılmasından ibarettir. Ruh, tıpkı beden gibi, kendisini var eden atomların bir araya gelmesi ile kaimse, bu, atomlar ayrıldıktan sonra ruhun niteliklerini eksiksiz bir şekilde koruyarak var olmaya devam edemeyeceğini gösterir. Dolayısıyla, ölümden sonra tecrübe edeceğimiz bir şey olmadığına göre, ölümden korkmamıza gerek yoktur.

Pyrrhon (MÖ 365 – 275) bu şüpheciliğin teorisyeni ve ilk temsilcisidir.

Determinizm belirlenimcilik demektir. Evrende cereyan eden şeylerin, insan dav- ranışları da dâhil olmak üzere, belirli sebepler tarafından önceden, sıkı bir şekilde belirlendiği anlamına gelmektedir. Buna göre doğru cevap A'dır.

Herakleitos, Demokritos, Sokrates ve Sokratesçi bir ekol olan Kinik düşüncesi Stoacı öğretinin gelişimi bakımından birer kaynak işlevi görmüştür. Diğer bir taraftan Helenistik felsefenin ikinci büyük düşünce ekolü Epiküros tarafından geliştirilen fikirlere dayanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Stoacılar materyalisttirler. Materyalizmi benimsemiş olmaları Demokritos’un etkisine işaret etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Stoacılar mantık, fizik ve ahlak adıyla üçe ayırdıkları felsefenin merkezini ahlak olarak belirlemektedirler. Doğru cevap C'dir.

Zenon ise bilgideki kesinliği dört dereceye ayırmaktadır: hayal etmek, inanmak, bilmek ve açıklamak. Doğru cevap D'dir.