İLKÇAĞ FELSEFESİ

Plüralist dönemin ilk düşünürü olarak kabul edilen Empedokles (MÖ 495 – 435), evrenin temelinde dört unsurun mevcut olduğu kanaatindedir. Ona göre, hava, ateş, toprak ve su gördüğümüz bütün nesnel gerçekliği ortaya çıkaran aslî unsurlardır.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. Plüralist dönemde karşımıza çıkan Dört Unsur Teorisi Empedokles'e aittir?

Sporunun doğru yanıtı D şıkkıdır. "Nous yaratan, madde ise yaratılandır" görüşü Anaksagoras'a aittir.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. Demokritos, evreni oluşturan temel unsurun sonsuz sayıdaki atomlar olduğu kanaatindedir.

Sorunun doğru yanıtı C şıkkıdır. Demokritos bir doğa filozofu olduğu kadar bir ahlak filozofudur. Onun ahlak anlayışı akla dayalıdır. Ahlakın amacı, ona göre, insanı “ruh dinginliği”ne ulaştırmaktır. Ruh dinginliğini euthymia olarak isimlendirmektedir.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. İlk sofist yaklaşık olarak milattan önce 490 ile 420 yılları arasında yaşamış olan Protagoras’tır.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. Thrasymachus’a göre, hukukun en temel nosyonu olarak kabul edilen adalet yasalara uymaktan ibarettir.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. B şıkkındaki Descartes kitapta belirtilen meşhur sofistler arasında yer almamaktadır.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Kallikles, "yeteneklinin yeteneksizden
daha fazla şeye sahip olması bizzat doğanın belirlediği bir kuraldır" diye düşünmektedir.

Sorunun doğru yanıtı C şıkkıdır. “insan her şeyin ölçüsüdür” sözü Protagoras'a aittir.

İlkçağ doğa filozoflarından bir kısmı, her şeyin tek bir öğeden meydana geldiğini düşünmektedir. Örneğin Thales bu öğenin su olduğu kanaatindedir. Şeyleri meydana getiren öğenin tek olduğunu düşünen filozoflar “monizm” fikrinin takipçisidirler. Yani bircidirler. Onlara göre, tek bir öğe vardır ve şeyler bu öğenin biçim değiştirmesi neticesinde meydana gelmektedir.

Plüralist dönemin ilk düşünürü olarak kabul edilen Empedokles (MÖ 495 – 435), evrenin temelinde dört unsurun mevcut olduğu kanaatindedir. Ona göre, hava, ateş, toprak ve su gördüğümüz bütün nesnel gerçekliği ortaya çıkaran aslî unsurlardır.

Arkhe kavramı ilkçağ doğa felsefesinin en temel kavramlarından biridir. Bu kavram “ilk ilke”, “ilk neden”, “başlangıç” gibi anlamlara gelmektedir. Doğa filozofları bu kavramla eşyanın ortaya çıkmasını mümkün kılan unsuru kastederler.

Hylozoizm, Yunanca hyle (madde) ve zoon (canlı) kavramlarından türemekte olup “canlı-maddecilik” anlamına gelmektedir. Hylozoist filozoflar hareket ve değişimi maddenin bizzat kendisinden kaynaklanan bir husus olarak değerlendirirler.

Empirizm bilginin kaynağının duyu verileri olduğu düşüncesine verilen isimdir. Rasyonalizm ise bilgiyi akıldan türetmek ya da akla dayandırmak gerektiğini iddia eder. Bu iki akım felsefe tarihinin en eski rakip teorileri arasında yer almaktadır.

Antropomorfizm “insanbiçimcilik” demektir. İnsanî nitelikleri diğer canlılara atfetmek üzere kullanılan antropomorfizmin felsefe tarihindeki özel kullanımı Tanrı ya da tanrılara özgüdür. Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse, antropomorfizm Tanrı’yı veya tanrıları insan biçiminde düşünmek anlamına gelmektedir. Antik Yunan dinî düşüncesi antropomorfik öğeler ile doludur. Örneğin tanrıların tıpkı insanlar gibi yalan söylediğine, hırsızlık yaptığına, birbirini aldattığına inanılmaktadır.

Nous akıl, zihin, bilinç gibi anlamlara gelmektedir. Kavram ilkçağ felsefesinde yaygın bir kullanıma sahiptir. Aynı kavram vasıtasıyla gönderme yapılan “kurucu güç” söz gelimi Platon ve Plotinus’un düşüncesinde de yer almaktadır.

Atom öğretisini asıl geliştiren ve bir ekol olarak yerleştiren kişi Demokritos’tur. O, kendisinden önceki plüralistlerden, Empedokles ve Anaksagoras’tan farklı bir cevher anlayışına sahiptir. Demokritos, evreni oluşturan temel unsurun sonsuz sayıdaki atomlar olduğu kanaatindedir. Ona göre, her cisim kendisinden geriye gidilmesi mümkün olmayan küçük parçalara dek bölünebilir. Artık bölünemeyecek olan nihai unsura Demokritos atom (bölünemeyen) adını vermektedir.

Sofist kavramı ilkçağda genellikle şairleri ve fi- lozofları tanımlamak için kullanılmıştır. Felsefe tarihinde ise milattan önce beşinci yüzyılda yaşamış bir düşünürler grubunu tanımlamak üzere kullanılmaktadır (Von Aster, 2015, s. 100). Sofist kavramı, Yunanca sophistai kavramından türemiştir ve bilgelik öğreten kişi anlamına gelmektedir (Störig, 2015, s. 198). Bu açıdan bakıldığında, sofistliğin olumlu bir duruma işaret ettiği düşünülebilir.

Retorik iyi ve etkili konuşmak, güzel söz söylemek, belagat sahibi olmak gibi anlamlara gelmektedir. Sofistler profesyonel birer eğitimcidirler ve onların en belirgin özelliklerinden biri de retorik alanındaki ustalıklarıdır. Onlar konuşma sanatının inceliklerine vakıftırlar ve çok iyi birer konuşmacıdırlar. Sofistlerin insanlara para karşılığında kazandırmayı vaat ettikleri en önemli nitelik de budur.