İLKÇAĞ FELSEFESİ

İlkçağ doğa filozoflarından bir kısmı, her şeyin tek bir öğeden meydana geldiğini düşünmektedir. Bu monist düşünce olarak adlandırılır. Pluralist düşünce ise şeyleri meydana getiren öğrenin birden fazla olduğunu ileri sürer.

Empodokles'e göre evreni meydana getiren dört temel unsur maddidir.

Nous kendi başına bıulunur. A, B, C ve D şıkları nous kavramı ile ilgilidir.

B, C ve E şıkları Anaksagoras ile ilgilidirler. D şıkkı ise monist düşünürlerle ilgilidir.

Demokritos, evreni oluşturan temel unsurun sonsuz sayıdaki atomlar olduğu kanaatindedir. Ona göre, her cisim kendisinden geriye gidilmesi mümkün olmayan küçük parçalara dek bölünebilir. Artık bölünemeyecek olan nihai unsura Demokritos atom (bölünemeyen) adını vermektedir.

Demokritos ahlakın amacı olarak belirlediği ruh dinginliğini tanımlamak amacıyla çeşitli kavramlar kullanır. Eusteô (esenlik), athambia veya athaumastia (hayranlığın olmayışı), ataraxia (dinginlik), harmonia (uyum), summetria (simetri), eudaemonia (mutluluk) bunlardan bazılarıdır (Barnes, 2005, s. 422).

İnsanlar sofistlerden para karşılığı ders almışlardır. Söz sanatı günün koşullarında önemli bir araçtır ve sofistler bu konuda ustadırlar. Toplum onları dışlamamıştır.

Retorik söz söyleme sanatıdır. Soru kökündeki ifadede geçen beceriye sahip olabilecek olan kişiler ancak retorik konusunda kendilerini geliştirmiş olan kişiler olacaklardır.

Protagoras’ın tanrıların varlığı hakkındaki şüpheciliği de hatırlanacak olursa, sofistlerin din anlayışının agnostisizm ve ateizm arasında gidip geldiği iddia edilebilir.

Plüralist dönemin ilk düşünürü olarak kabul edilen Empedokles'tir (MÖ 495 – 435). Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Thales’ten başlamak üzere, filozoflar gerek bir bütün olarak evreni gerekse tek tek nesneleri meydana getiren temel öğenin (arkhenin, başka bir deyişle cevherin ya da tözün) ne olduğu sorusu üzerinde durmuşlardır.

Plüralist dönemin ilk düşünürü olarak kabul edilen Empedokles (MÖ 495 – 435), evrenin temelinde dört unsurun mevcut olduğu kanaatindedir. Ona göre, hava, ateş, toprak ve su gördüğümüz bütün nesnel gerçekliği ortaya çıkaran aslî unsurlardır. Bu kapsamda doğru seçenek C seçeneğidir.

Empedokles’e göre bu sorunun cevabını verebilmek için evrendeki maddî gerçekliği mümkün hale getiren iki etkin nedene müracaat etmek gerekmektedir: Sevgi (ya da Sempati) ve Nefret (ya da Antipati). Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

Empedokles, düşünme gücünün kana ait olduğunu söyleyerek ilginç bir fikir ortaya atmaktadır. Kan, insani varoluşun esas taşıyıcısı ve düşüncenin merkezidir. İnsanın bütün yetenekleri dört unsurun kandaki karışımının olgunluğuna göre artmakta veya azalmaktadır. Kanda bütün unsurlar yer aldığı için, her şeyi bilebiliriz.

Platon ve Aristoteles gibi filozoflar hariç olmak üzere ilkçağ düşünürlerinin eserleri günümüze aktarılamamıştır. Kiminden birer ikişer cümle kiminden ise çok sayıda paragraf günümüzde mevcudiyetini korumaktadır. İlkçağ filozoflarından kalan bu metinlere “fragman” adı verilmektedir. Söz konusu filozofların genel düşüncesi hakkında fikir edinebilmek için fevkalade önemli olan bu parçalar Walther Kranz’ın Antik Felsefe adlı eserinde yer almaktadır. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

Reenkarnasyon teorisine göre, maddî dünyanın üzerinde ikinci ve daha yüksek bir ruhlar dünyası vardır. Ruhlar ölümsüzdür. Ruhların bir kısmı işledikleri günah nedeniyle kirlenmiş kabul edilmekte ve dünyaya sürgüne gönderilmektedir. Bunlar, bir bedene girerek, Empedokles’in deyişiyle etten yabancı gömleklere bürünerek, yaşamak zorundadır. Sürgün boyunca çeşitli biçimlere giren ruhlar kimi zaman bitki, kimi zaman balık, kimi zaman hayvan, kimi zaman ise insan olmaktadır. Empedokles bitkiler arasında defne, hayvanlar arasında aslan, insanlar arasında ise bilge, ozan ve hekim bedeninin girilebilecek en iyi biçimler olduğunu iddia etmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Anaksagoras evrenin maddî yapısını açıklamak üzere müracaat ettiği bu unsurlara sperma (tohum) adını vermektedir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Antropomorfizm “insanbiçimcilik” demektir. Bu doğrultuda doğru seçenek A seçeneğidir.

Teleoloji erek-bilim olarak tercüme edilebilir. Yunanca telos (amaç, erek) ve logos (bilim) kavramlarından türetilmiştir. Kabaca, herhangi bir nesnede veya evrenin tamamında gözlenen bir değişim veya hareketin belirli bir amaç doğrultusunda gerçekleştiğine dair düşünceyi ifade etmektedir. Bir diğer açıdan, teleoloji, herhangi bir niteliğin veya gözlemlenen bir değişimin ve hareketin belirli bir amaçla bağlantılı olarak açıklanması gerektiği yönündeki felsefî bir iddiadır. Bu kapsamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Demokritos mutlak bir oluş veya bozuluşun olmadığı kanaatindedir. Atomlar ezelî ve ebedî olduğu için, evrendeki oluş ve bozuluş da ancak arızî bir niteliğe sahip olabilir. Genel ilke hiçbir şeyin yok iken var olamayacağını, var iken de yokluğa karışıp gidemeyeceğini söylemektedir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.