İLKÇAĞ FELSEFESİ

Anaksimandros gözlemler yaparak dünyanın silindir şeklinde havada durduğunu düşünmektedir. Havada durmasını da evrendeki diğer merkezlere eşit uzaklıkta olmasıyla açıklamaktadır. Bu nedenle yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Anaksimenes’e göre madde havanın dönüşümü sonucu oluşmaktadır. Bu nedenle yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Oluşun kaynağı maddi ve kimi zaman da sınırsız güçlere atfedilmesi tanrısal yaklaşımların etkisini göstermektedir. Bu nedenle yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Evrenin düzenini anlama ve açıklama çabalarında Miletos Okulu düşünürlerinin gerekçelendirmelerini doğaüstü varlıklara başvurmaksızın doğal nedenlere dayandırmaları, onları yalnızca ilk filozoflar yapmaz, aynı zamanda ilk doğa bilimciler olarak anılmalarını da sağlar.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Geometrik bilgi İyonya topraklarına taşınmasından çok daha önce Mısır’da ekim dikim işlerinin za-manlamasını ayarlamak üzere Nil nehrinin taşma hareketinin hesaplanmasında kullanılmıştır. Diğer bir deyişle, geometrik bilgi Mısır’da pratik bir fayda amacıyla kullanılmış olmakla birlikte teorik bir zemine oturtulmamıştır. Thales, Mısırlılardan aldığı bu bilgiyi empirik ve maddi kaynaklarından ayırarak, bütünüyle soyut ve teorik bir bilgiye dö- nüştürür. Thales’i ilk filozof ve yüzyıllardır bilindiği biçimiyle geometrinin kurucusu yapan da bu teorileştirme işidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Pythagorasçılarda felsefeyle ilgilenmenin amacı, anlamak, öğrenmekten çok arınmak, bilgi yoluyla saflaşmak, evrenin ruhuyla birleşmektir. Bu açıdan Pythagorasçılık bir yaşam tarzıdır ve amaç insanları bilgilendirmekten çok, insan ruhunu kurtarmaktır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Pythagorasçılar uyumlu seslerle sayısal oranlar arasındaki bağlantıdan hareketle, uyumu sağlaya-nın sayı olduğu ve bu nedenle evrendeki düzenin ardında yatan arkhenin de sayı olduğu görüşüne ulaşırlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Matematik alanında özgün kuramlar geliştiren Pythagorasçılar, aynı zamanda matematiği bir yöntem haline getirerek bilimin temeline yerleştirirler.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Herakleitos’un başlangıçtaki ilgisi, Miletos Okulu geleneğinde görüldüğü gibi arkheyi aramaya yöneliktir. Ancak Herakleitos durağan bir maddeyi arkhe olarak seçmenin doğadaki değişim ve devinimi açıklayamayacağını düşündüğünden, bildiği en hareketli özdeği, “ateş”i arkhe olarak seçer. Doğru cevap C seçeneğidir.

Her şeyin değiştiği düşüncesi üzerine temellenen Herakleitosçu öğretide yine de değişmeden kalan iki şey bulunur. Bunlardan ilki, arkhe olan ateşin geçirdiği tüm dönüşümler boyunca aynı kalan miktarıdır. Herakleitos’a göre, tüm değişimleri oranlı, düzenli ve ölçülü kılan bir yasa bulunur. Her şeyin değişmesine karşın evrende değişmeden kalan ikin- ci şey ise işte bu yasa ya da logostur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Elea Okulu'nun temsilcileri Parmenides, Zenon ve Ksenophanes'dir.

 

Hem Herakleitos hem de Parmenides “bir olan”ın “çokluğa” nasıl dönüştüğü sorunu üzerine tartışır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Aristoteles, mitologların doğanın işleyişine ilişkin ele aldıkları görüşleri akıl yürütmeler eşliğinde temellendiremedikleri için filozoflardan ayrıldıklarını öne sürerken felsefi düşünüşün yöntemsel ayracını da belirlemiş olur: felsefi düşünüş tutarlı akıl yürütmeler eşliğinde belirir. Buna göre, mitologlarla ilk filozofların farkı, ele aldıkları ilgi ve kaygılarla değil, konularına yaklaşımlarında kullandıkları yöntemlerle belirlenir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Pre- Sokratik filozoflar bu sorularına yanıt arayışlarını kontrolsüz bir gözlemle sürdürmüş, açıklamalarını akla duydukları sonsuz güvenle deneye başvurmaksızın yapmışlardır. Dolayısıyla bilim ve felsefenin iç içe geçen başlangıçlarının bu aşaması büyük ölçüde spekülasyona dayalıdır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Miletos Okulunun felsefe tarihinin ilk ekolü olarak değerlendirilmesinin temel nedeni, Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes’in görüşlerinin mitostan logosa geçişi temsil etmesidir. Evrenin düzenini anlama ve açıklama çabalarında Miletos Okulu düşünürlerinin gerekçelendirmelerini doğaüstü varlıklara başvurmaksızın doğal neden lere dayandırmaları, onları yalnızca ilk filozoflar yapmaz, aynı zamanda ilk doğa bilimciler olarak anılmalarını da sağlar. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Miletoslu filozofların araştırmalarının merkezindeki soru evrendeki çokluğun ardında yatan birliğin ne olduğu, yani arkheyi neyin teşkil ettiği sorusudur. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Bir ana maddenin diğer maddelere değişim ve dönüşümünü açıklayamayan Miletos Okulu düşünürleri, bu sorunu maddeyi canlı kabul etmekle çözümlemeye girişirler. Bu nedenle Miletos Okulu düşünürlerinin görüşlerine canlı maddecilik (hylozoizm) anlayışı hâkimdir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Thales’in felsefesini oluşturduğu görüş ve sorular bir yana bırakıldığında ilk filozof sayılması için gereken bazı ipuçları, onun bilimsel kimliğine bağlı olarak yakalanabilir: her şeyden önce, Thales bilgiyi pratik fayda adına değil, kendinde bir amaç olarak araştırır. Böylece felsefenin yüzyıllar boyunca süregelecek teorileştirme etkinliği, Thales felsefesinin bilimden aldığı ilhamla başlar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Anaksimandros’a göre, belirli bir maddeyi, örneğin “su”yu, arkhe olarak kabul etmek, sonsuzluğa yayılan evreni açıklamak bakımından yetersizdir. Evren tıpkı kendisi gibi sonsuz olan bir unsurla açıklanabilir. Bu nedenle arkhenin sonsuz olması gerekir. Doğru yanıt E seçeneğidir.