İLKÇAĞ FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 9

Şehir köy toplumunun bir ileri biçimi, imparatorluk da şehir devletinin bir ileri biçimidir.

Karakter melekelerinde başarılı olmak zihinsel melekelerde başarılı olmaktan önce gelmelidir.

İslam filozofları Aristoteles’e Muallim-i Evvel (ilk öğretmen) unvanını layık görmüşlerdir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Aristoteles MÖ 335-323 yılları arasında ikinci kez Atina’da bulundu ve burada ünlü okulu Lykeion’u (Latincesi: Lyceum) kurdu. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

Aristoteles'in A seçeneğinde yer alan De Interpretatione (Yorum Üzerine) eseri mantık ve münazaraya dair ait eserlerinin yer aldığı grup içerisinde bulunmaktadır. Bu kapsamda doğrus seçenek A seçeneğidir.

Aristoteles mantık biliminin kurucusudur. Aristotelesçi mantık düşüncenin biçimsel tarafını analiz ettiğinden (yani analitik olduğundan) çoğu zaman formel mantık olarak anılır. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Her önermede bir süje (özne) ve bir yüklem vardır. Önerme süje ile yüklem arasındaki bir bağı ifade ettiği için bu bağı oluşturacak bir unsura ihtiyaç vardır. Bu bağa “kopula” (bağ) adı verilmektedir. Kopula diye tabir edilen şey Türkçe ifadelerin sonunda yer alan ve hüküm belirten “… dir/dır” koşacıdır. Kopula olmaksızın önermelerin anlamlı bir hüküm teşkil etmesi mümkün değildir. Bu kapsamda doğru seçenek C seçeneğidir.

Eğer (kanıtlanabilir) bilgi daha önce mevcut olan bir bilgiden doğmaktaysa bu durumda önceden var olan bilginin 1- doğru, 2- ilksel-aslî-iptidaî, 3- dolaysız olması, elde edeceğimiz bilginin 4- sebebi ve 5- öncülü olması ve de 6- elde edeceğimiz bilgiden daha bilinir olması gerekir. Aristoteles’in “sistemli olarak yapılandırılmış bilgi” anlamında bilim anlayışının temelini bu ilkeler oluşturmaktadır. B seçeneğinde yer alan dolaylı olması ifadesi yanlış olarak ifade edilmiştir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

De Anima (Ruh Üzerine) adlı eserinde ruh ve beden arasındaki münasebetleri araştıran Aristoteles ruhun bedenden ayrı düşünülemeyeceği kanaatindedir. Ruh bedenden ayrılamayacağı için beden öldüğünde ruh da varlığına devam edemez. Burada
ruhun varlığı konusunda hemfikir olduğu hocası Platon’dan farklı olarak Aristoteles ruhun ölümsüz olduğu ve bedenden ayrı olarak var olabildiği kanaatinde değildir. Bu kapsamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Eudaimonia, Aristoteles’e göre, ruhun mükemmellik ile uyumlu faaliyetidir. Onun tanımından şunu anlayabiliriz: Başarı, inkişaf, serpilme, tekemmül etme bir hal değil bir faaliyet ya da faaliyetler dizisidir. Dolayısıyla tekemmül etmek, başarılı olmak bir takım faaliyetleri mükemmel olarak ya da çok iyi icra etmek demektir. Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

Bugün ahlak ve siyaset alanları birbirinden bir ölçüde de olsa ayrılabilir alanlar olarak anlaşılıyor. Ama Aristoteles için bu ikisi birbirini tamamlayan ya da birbirinin uzantısı olan sahalardır. Gerçekten de Aristoteles siyaseti ayrı bir alan olarak düşünmemiş,
bunu etik başlığı altında incelemiştir. Onun Politika adını taşıyan risaleleri Nikomakhos’a Etik kitabının devamı mahiyetindedir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Tragedyanın acıma ve korku duyguları uyandırarakbir duygusal arınma sağladığını yukarıda belirttik. Burada duygusal arınma diye kullandığımız kavramın Yunancası olan katharsis kelimesinin anlamı üzerine de pek çok yorum getirilmiştir. Antik Yunan’da tıp alanında (sindirim yollarının arınması) ve dini pratikte (saliklerin geçirmeleri gereken arınma merhaleleri olarak) kullanılan bu kelimeyi Aristoteles’in ne anlamda kullandığı üzerine getirilen yorumları şöyle tasnif edebiliriz: Didaktik, Etik, Terapötik, Entelektüel ve Dramatik olarak ifade edilmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

Aristoteles’e atfedilen eserlerin tamamının ona ait olup olmadığı, metinlerin özgün yapılarını koruyup korumadıkları gibi meseleler tartışılmakla
birlikte genel olarak modern Aristoteles çalışmalarının temelini oluşturan külliyat Immanuel Bekker’in derlediği Corpus Aristotelicum’dur.

Ahlak ve siyaset ile ilgili eserleri Ethica Nicomachea (Nikomakhos’a Etik), Magna Moralia (Büyük Etik), Ethica Eudemia (Eudemos’a Etik), Politica (Politika), Oeconomica (Ekonomi) adlı risaleleridir. Bunlardan Magna
Moralia ile Oeconomica’nın özgünlükleri tartışmalıdır.

Yani kategoriler varlıkları tüm halleriyle ifade etmemizi sağlayan şekillerdir. Bu kategoriler cevher (töz), nitelik (keyfiyet), nicelik (kemiyet), görelik (izafet-ilişki-nispet), mekân, zaman, durum (vaziyet), iyelik (mülkiyet), etki (fiil) ve edilgi (infial) olmak üzere ona ayrılmıştır.

Önerme, bir iddiayı kanıtlamaya çalışan bir ifade bütünü ya da eşya hakkında verilen kısa hüküm olarak tanımlanabilir.

Yine görüyoruz ki Aristoteles kendisinden önceki Sokrates ve Platon’un düşündüklerinin aksine ruhu ebedi olarak görmemekte, bedenin ölümüyle
birlikte son bulduğunu savunmaktadır.

Karakter melekeleri ya da davranış olgunlukları diyebileceğimiz cesaret, cömertlik, adil olma gibi hususların yanında doğru bir özgüven, makul
kabul edilebilecek bir gösterişlilik ya da caka ve kurnaz bir zekâyı da sayar. Zihni melekeler ise bilgi, iyi muhakeme ve erdemdir.

Aristoteles anayasaları inceler ve üç gruba ayırır. Bunlar yönetim biçimi olarak monarşi, aristokrasi ve demokrasiyi benimseyen anayasalardır. Aristoteles bir kişinin ya da bir hanedanın olgunluk, mükemmellik anlamında herkesten üstün olduğu bir toplumda o kişi ya da hanedanın tek başına yönetmesinin
ve tüm meselelerde hüküm sahibi olmasının adil olduğu görüşündedir.

Aristoteles’in ne anlamda kullandığı üzerine getirilen yorumları şöyle tasnif edebiliriz:
• Didaktik. Yani tragedya bize kötü örnekleri
göstermek suretiyle aşırı duygulanmaların
yol açtığı eylemlerin sonuçları hakkında ahlaki bir ders vermektedir.
• Etik. Yani sahnede tragedya izlemek iyi bir
ahlaki karakter oluşturmamıza yol açacak
duygusal davranışlara sebep olur.
• Terapötik. Yani tragedya sağlıklı bir biçimde
duygusal boşalmalara imkân tanır. Görüldüğü üzere bu izah tamamen tıbbi bir yorumdan oluşmaktadır.
• Entelektüel. Yani tragedya temsil edilen hadisenin izleyici tarafından sağlıklı bir biçimde
anlaşılmasına imkân tanır. Bu yorumcular
katharsis ile entelektüel arınmanın kastedildiği görüşündedirler.
• Dramatik. Yani tragedya temsil ettiği hadiseleri öyle bir biçimde düzenler ki bu olayların lanetli ya da başka bir biçimde söyleyecek olursak ahlaken iğrenç olduğuna dair
izleyicide var olan duyguları gidermek suretiyle arınma sağlar.