İLKÇAĞ FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 16

Metheus akıl demektir.

Homeros’ta temel madde okeanostur ve bu su da hareket hâlindedir. Yani hareketin kaynağı aranmamaktadır.

Hesiodos’ta ise temel madde, khaostur. Eski Yunan düşüncesinin temel kabulleri şunlardır: Başlangıçta hep ezelî ve ebedî bir madde vardır. Bu başlangıç maddesi, belli bir zamanda, bildiğimiz anlamda düzenli evren olan kosmosa dönüşmüştür. Bu madde canlıdır. Bu maddenin canı var. Eski Yunan dünyasında can kelimesinin adı psykhedir. Bu ruh, ilahi bir ruh değil, bir meteordur.  Mysterie ise, iman edenlere günahlardan arınma, öte dünyada mutluluk içinde yasama sağlayan gizli kült(din)lere verilen isimdir.

Pythagorasçı felsefede madde yerine form, nitelik yerine nicelik, fizik yerine de matematik ön plana çıkmıştır. Buna göre, Pythagorasçılar bir şeyin kendisinden doğduğu ana-maddenin bilinmesiyle değil, şeyin maddi yapısının, yerine getirdiği işlevinin, yöneldiği amacının araştırılarak bilinebileceğini ileri sürerler.

Mitos mitolojik yani doğa üstü olgularla doğanın açıklanmaya çalışılmasıdır. Logos ise anlamak ve bilmek anlamlarına gelmekte ve günümüz bilimsel düşüncesinin temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle yanıt B seçeneğinde verilmiştir.

Parmenides, Zenon, Ksenophanes Elea okulu içerisinde değerlendirilmektedir.

Demokritos ahlakın amacı olarak belirlediği ruh dinginliğini tanımlamak amacıyla çeşitli kavramlar kullanır. Eusteô (esenlik), athambia veya athaumastia (hayranlığın olmayışı), ataraxia (dinginlik), harmonia (uyum), summetria (simetri), eudaemonia (mutluluk) bunlardan bazılarıdır.

Platon (Türkçe diğer adıyla Eflâtun), milattan önce 427 yılında doğdu ve milattan önce 347 yı- lında öldü. Kimi kaynaklar doğum yerini Atina olarak, kimileriyse (mesela Grote 1888, s. 247), Aegina adası olarak belirtir.107

Platon’un kurduğu Akademi adlı okul, felsefî düşüncenin yüksek düzeyde eğitim veren bir okulda kurumlaşmasının bilinen ilk örneğini meydana getirmiştir. Doğru cevap A' dır.

Platon’un erken dönem diyaloglarında ortaya attığı önemli kavramlardan biri “formlar” (biçimler) kavramıdır. Phaedo adlı eserinde Platon ilk defa “formlar” düşüncesini ortaya koymuştur. Doğru cevap C' dir.

Platon’un ruh hakkındaki görüşlerini dolaylı argümanlarla ortaya koyduğu metinlerden biri Phaedrus’dur. Bu diyalogda Platon’un ruh ile ilgili temel görüşlerini, formlar dünyasının varlığını ispat etmeye çalışırken ortaya koyduğunu görüyoruz. Doğru cevap E' dir.

“Platonik düalizm”, birbirinin zıttı olan özelliklerin bir araya gelerek bir bütünlük oluşturabileceğini iddia eden “diyalektik” kavramı ile yakından ilişkilidir. Doğru cevap A' dır.

Platon’a göre, ölçü, iyiliğin ve güzelliğin temelidir. İyi ya da güzel bir şey yapmak isteyen zanaatkâr, daha en baştan neyi nasıl, hangi ölçülere ve hangi oranlara göre yapacağına karar verir. Zanaat ürünü olan şey ortaya çıktığında, zanaatkâr en baştan koyduğu ölçülere ne derecede uyduğuna bakar, böylece hedefine ne kadar ulaştığına karar verir. Doğru cevap B' dir.

Platon felsefesinde, taklide dayalı sanat (mimesis) için de ölçü son derece önemli bir ilkedir. Yalnız burada Platon’un taklit (mimesis) kavramını çok geniş anlamda kullandığını bilmeliyiz. Ona göre, en yüksek düzeyde sanatsal icra, kutsal icracı (Demiurgos) tarafından ortaya konandır. Doğru cevap D' dir.

Platon’un siyaset felsefesini, devletin ve toplumun kuruluşu ile ilgili olarak öne sürdüğü ilkelerde aramak doğru olacaktır. İdeal devletin kuruluş ilkeleri hakkındaki görüşleri, Platon’un Devlet adlı eserinde yer alır. Aşağıda ayrıntıları verilen diğer görüşleri ise büyük oranda Devlet Adamı ve Yasalar adlı eserlerinde serdedilmiştir. Doğru cevap C' dir.

Timokrasi, şeref ve görev ilkelerine göre yönetilen devletlere işaret eder. Cömertlik ve bol ikram sahibi olma gibi ilkelere sahip askeri yönetimler, bu türden devlet biçimine karşılık gelir. Sparta, Platon zamanında bu timokrasi biçimindeki yönetimin tipik örneğidir. Bir tür oligarşik yönetim çeşidi olan plütokrasi, ekonomik güce dayalı ayrıcalıkları elinde bulunduran sınıfın yönetimde olduğu sistemlere işaret eder. Doğru cevap B' dir.

Atina’da doğan Platon, milattan önce 427-347 yılları arasında yaşadı. Babası Ariston, annesi Perictione’dur. Babası öldükten sonra annesi Pyrilampes adında biri ile evlendi. Üvey kardeşleri ve kendisi dâhil Platon 6 çocuklu bir ailenin üyesiydi. Soylu bir aileye mensup olan Platon, Atina’nın dışına çıkarak Mısır, İtalya ve Kuzey Afrika’yı dolaştı. Bu seyahatleri, felsefî düşüncelerinin şekillenmesinde etkili oldu. Doğru cevap E' dir.

Platon’a ait olan ve orijinalleri bugüne kadar gelen eserlerinin isimleri şöyledir (Preus, 2007, s. 207): Ion, Charmides, Hippias I ve II, Laches, Lysis, Euthyphro, Euthydemus, Gorgias, Protagoras, Apology (bu eser Sokrates’in Savunması olarak da bilinir ve yazı tekniği açısından tam anlamıyla bir diyalog sayılmaz), Crito, Phaedo, Menexenus, Meno, Symposium, Phaedrus, Devlet, Theaetetus, Cratylus, Timaeus, Critias, Sofist, Politicus, Philebus, Parmenides, Yasalar ve Epinomis.

Platon düşüncesinde idealar dünyasındaki varlıklar duyularımıza konu olmayan gerçek varlıklardır.

Bir şey aynı anda iki zıt sıfatı taşıyabilir. Başka bir deyişle, iki zıt özellik bir araya gelerek bir bütünlük oluşturabilir. Örneğin ben bir kişi olarak sizlerden farklıyım. Ben, kendim, bir bütünüm ama kendi bedenim de sağ-sol; alt-üst gibi birbirinin zıddı olan parçalardan oluşuyor. Demek ki zıtlar bir araya gelerek bir bütün oluşturabiliyor (Platon, 1997, s. 6-7). Bu fikir (diyalektik, yani zıtların bir araya gelerek bütün oluşturması düşüncesi) Platon ontolojisinde önemli bir yer tutar. Platon düşüncesinde “gerçek varlık” ile “oluş” (yahut maddi varlık) birbirinden farklıdır. Bu ikisi arasındaki farkı anlamak için Platon’un temel düşüncelerinden birini hatırlamak gerek: Platon’a göre, duyularımıza konu olan şeylerle formlar dünyasındaki şeyler birbirinden mahiyet itibariyle farklıdır. Formlar dünyasındaki şeyler bilgiye (episteme) konu olurken, fenomenler (phainomena) dünyasındaki şeyler kanaatlere (doxa) konu olurlar. Platon’un epistemolojik düşüncesindeki bu ayrım, ontoloji anlayışında da benzer bir şekilde yer alır: Formlar dünyasındaki varlıklar gerçek varlıklardır. Oysa fenomenler dünyasındaki varlıklar, formlar dünyasındaki gerçek varlıkların duyularımıza konu olan basit yansımalarıdır. Verilen tüm öncüller doğru olduğundan doğru cevap E'dir.

Platonun epistemik felsefesine göre verilen öncüllerin hepsi doğru olduğundan dolayı cevap E'dir.