İLKÇAĞ FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 14

Platon’a göre ruh, her ne kadar bütüncül bir şekilde görünüyorsa da, parçalı bir yapıya sahiptir. Başka bir deyişle, işleyiş itibariyle bakıldığında ruhun kendi içerisinde parçalardan oluştuğu görülecektir. Bu parçalar Platon’a göre üç tanedir: Sağduyu (reason), öz (spirit) ve iştah (appetite). Bu parçaların her biri ruhun farklı
şekillerde işlemesini sağlar. Doğru cevap B'dir.

Platon felsefesinde erdemin farklı görünümleri vardır: Cesaret, ölçülülük, bilgelik, dindarlık ve adalet. Doğru cevap D'dir.

Platon’un “iyi” ve “kötü” kavramlarını en iyi şekilde ortaya koyan eseri Devlet’tir. Aslında Devlet adlı eseri “adalet” kavramını ele alır fakat Platon’a göre, adalet kavramı da eninde sonunda “iyi” kavramı ile ilişkilidir.

Demiurgos, Platon felsefesinde “tanrı” benzeri bir valıktır. Doğru cevap D'dir.

Platon, varlık türlerini bir tür ontolojik basamak üzerine yerleştirdikten sonra, bu türlerin yaratıcıları arasında da bir hiyerarşi kurar: En üstte formlar ve formların yaratıcıları; ortada duyularımıza konu  olan nesneler ve onların var edicileri; en altta ise nesnelerin imajları ve bu imajların var edicileri yer alır. Doğru cevap D'dir.

“Platon’un beş devlet tanımlaması” şunları içerir: Timokrasi, plütokrasi, demokrasi, tiranlık ve Aristokrasi. Platon, (demokrasi dâhil) diğer türlerin her birinin zayıf ve kötü yönlerini ortaya koyarak iyi eğitim almış üst sınıf insanların yönetimini (Aristokrasiyi) ön plana çıkarır. Doğru cevap E'dir.

Platon’un Akademi’si, tarihteki ilk üniversite olarak kabul edilir.

Akademi’de felsefe, matematik, diyalektik
ve müzik dersleri verilirdi

Platon’un bilgi anlayışı ile ilgili önemli bir noktayı, onun Phaedo adlı eserindeki şu sözü özetlemektedir:“Bilmek, hatırlamaktır”.

Platon’un ruh hakkındaki görüşlerini dolaylı argümanlarla ortaya koyduğu metinlerden biri Phaedrus’dur.

Ruhun ölümsüz olduğu ve bir bedenden başka bir bedene geçtiği düşüncesini Pythagoras ortaya atmıştır.

Platon’un erdemlilik göstergesi olarak ortaya koyduğu diğer iki kavram dindarlık ve adalettir. Bu iki kavram, Euthyphro adlı
diyalogda tartışılır (bu diyalog için de bkz. Cairns,
1980, s. 169-185).

Platon, iyi şeyler arasında hiyerarşik bir sıralama yaparken hazza en son
sırayı verir. Bu hiyerarşik şemaya göre ilk sırada ölçülülük, ikinci sırada güzellik, üçüncü sırada akıl, dördüncü sırada bilgi ve beşinci sırada haz gelir.

Platon’un siyaset ile ilgili görüşlerini ihtiva eden başlıca üç eseri vardır: Devlet (ideal devlet), Devlet Adamı (Politicus) ve Yasalar (Nomoi).

Platon, örneğin asker
sınıfından birilerinin, uygun özellikler taşımak ve
belirli eğitimlerden geçmek kaydıyla, otuz yaşından
sonra yönetici sınıfına geçebileceğini (hatta geçmesi
gerektiğini) söyler (Ritter, 1933, s.324-325).

Timokrasi, şeref ve görev ilkelerine göre yönetilen devletlere işaret eder.

Platon, en önemli ilk çağ felsefecilerinden biridir. Sokrates gibi önemli bir düşünürün öğrencisi, Aristoteles gibi bir başka büyük düşünürün ise öğretmeni olması itibariyle, ilk çağ felsefesinde önemli bir yere sahiptir. Doğduğu şehir olan Atina’nın dışına çıkarak Kuzey Afrika, Mısır ve İtalya gibi ül- kelerde bulunduğu için, düşünceleri yerel sınırların ve küçük toplum etkilerinin dışına çıkabilmiş, kendi zamanının düşünceleri ve felsefecileri kadar kendisinden önceki düşünceleri ve felsefecileri tanıma fırsatı bulmuştur.

Platon’un Akademi’si, tarihteki ilk üniversite olarak kabul edilir. Platon, siyasetle olan ilişkisini sınırlandırdıktan sonra düşünmeye ve yazmaya daha çok zaman ayırmıştır. Akademi’nin tam olarak hangi yılda kurulduğu bilinmemekle birlikte, MÖ 388-387 yıllarında kurulduğu çeşitli yazarlar tarafından dile getirilmektedir (Runes, 1942, s. 237; Taylor, 1956, s. 6). Platon’dan önce de yüksek düzeyde düşünce ve kültür dersleri veren ekoller vardı. Örneğin Sofistler de bugün adına “yükseköğretim” diyebileceğimiz (günümüzün üniversitelerine karşılık gelen) bir düzeyde dersler veriyordu.

Platon, ilerleyen zamanlarda (geç dönem diyaloglarında) bilgi, varlık, etik, estetik gibi konularda düşüncelerini ortaya koyarken, erken dönemde geliştirdiği yaklaşımlara ve özgün kavramlarına yaslanmıştır. Platon’un erken dönem diyaloglarında ortaya attığı önemli kavramlardan biri “formlar”(biçimler) kavramıdır.

Platon’un “psuche” kavramı, her ne kadar modern Avrupa dillerinin çoğuna “ruh” anlamında geçmiş ise de, “psuche” kavramını “can”, “akıl” ve “ruh” kavramlarının kesişimi olarak düşünmek daha isabetli olacaktır.