İLKÇAĞ FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 8

Arkhenin niteliği konusunda Anaksimenes Thales'e daha yakın bir duruşa sahiptir. Hocasının ortaya atmış olduğu soyut arkhe düşüncesinden monist düşünceye dönüş sergiler.

Pythagorasçılar mistik eğilime sahiptirler.

B, C, D ve E şıkları Miletos Okulu düşünürlerinin felsefesine işaret etmektedir.

Pythagorasçılara göre sayılar evrende düzeni sağlarlar.

Herakleitos’a göre, tüm değişimleri oranlı, düzenli ve ölçülü kılan bir yasa bulunur. Her şeyin değişmesine karşın evrende değişmeden kalan ikinci şey ise işte bu yasa ya da logostur.

Parmenides değişim olmadığını öne sürmüştür. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

Bir silindir olan ve hiçbir şeye dayanmadan duran dünya, ilk ayrım başladığında önce sularla kaplanır. Buradan hareketle Anaksimandros, var olan tüm canlıların suda yaşayan canlıların zaman içinde aşama aşama evrilmesiyle meydana geldikleri sonucuna ulaşır. Diğer bir deyişle tıpkı Thales’te olduğu gibi “nemlilik”, Anaksimandros için de yaşamın başlangıcında ve temelinde yer alır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “B” şıkkıdır.

Anaksimandros’a göre, her şeyin iç içe geçtiği ve kendisinden türediği başlangıçtaki bu kütle apeirondur. Apeiron sonsuz, sınırsız ve belirsiz bir ana-maddedir. Tüm var olanların kendisinden meydana geldiği apeiron, aynı zamanda var olan her şeyin tekrar kendisine döneceği şeydir. Zıtlıkları bir arada barındırması apeironu tüm var olanların kaynağı yaptığı gibi tüm yok olanların da gideceği yer yapar. Buradan hareketle doğru cevap “A” şıkkıdır.

Aristoteles, “sonsuz” kavramını ilk kez Anaksimandros’un kullandığını ifade ederken, “sonsuz”un doğa bilimleri için kaçınılmaz bir başlangıç olduğunu da kabul eder. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “C” şıkkıdır.

Bu dönemde saf felsefi düşünceden söz edilemez, filozoflar daha çok doğal olaylar üzerine görüşlerini teorileştirerek felsefenin zeminini oluştururlar. Sürtünme, doğum, yoğunlaşma, sıkılaşma, soğuma ve ısınma gibi doğal olayların organik ve fizik temelleri evrenin açıklanmasının modelini oluşturur. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “D” şıkkıdır.

Pythagoras’ın öğretilerinde dinî ve mistik unsurlar ağır basmaktadır.

Filozof sözcüğünü ilk kez kullanan Pythagorasçılar, felsefe etkinliğini de insani etkinliklerin en üstünü, doğru yaşama götüren yol olarak tanımlarlar. Bu çerçevede doğru cevap “B” şıkkıdır.

Herakleitos durağan bir maddeyi arkhe olarak seçmenin doğadaki değişim ve devinimi açıklayamayacağını düşündüğünden, bildiği en hareketli özdeği, “ateş”i arkhe olarak seçer. Bu bilgi ışığında sorunun doğru cevabı “B” şıkkıdır.

Mikro ve makro kozmosun yapılarının aynı oluşunun, yani her ikisinin de bir tür havadan, soluktan meydana geliyor oluşunun, bilgiyi olanaklı kıldığı görüşü Pythagorasçı felsefe anlayışında yer alan bir görüştür. Bu sebeple doğru cevap “D” şıkkıdır.

Elea Okulu güney İtalya’nın Elea kentinde Parmenides tarafından kurulmuştur. Bu sebeple sorunun doğru cevabı “B” şıkkıdır.

Empedokles, Anaksagoras, Demokritos ve Leukippos plüralist dönemin başlıca temsilcileridir.

Hylozoizm, Yunanca hyle (madde) ve zoon (canlı) kavramlarından türemekte olup “canlı-maddecilik” anlamına gelmektedir.

Herakleitos (2016, B. 55, s. 163) eşya hakkındaki bilgileri, ancak duyulardan devşirebileceğimizi söylerken Parmenides açısından bilginin kaynağı ancak akıl olabilir. Bu bakımdan, iki filozof birbirine zıt iki epistemolojik düşüncenin takipçisi olarak görülebilir ki birincisi çağdaş düşüncedeki empirizmi (Barnes, 2005, s. 115) diğeri ise rasyonalizmi hatırlatmaktadır.

Teleoloji erek-bilim olarak tercüme edilebilir. Yunanca telos (amaç, erek) ve logos (bilim) kavramlarından türetilmiştir. Kabaca, herhangi bir nesnede veya evrenin tamamında gözlenen bir değişim veya hareketin belirli bir amaç doğrultusunda gerçekleştiğine dair düşünceyi ifade etmektedir.

Plüralist dönemde karşımıza çıkan bir diğer önemli şahsiyet Demokritos’tur. Demokritos Abdera şehrinde doğmuş ve milattan önce 460 ile 371 yılları arasında yaşamıştır.