İLKÇAĞ FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 13

Bugün kullanmakta olduğumuz felsefe sözcüğü, dilimize Arapça’daki felasife sözcüğünden geçmiştir.

Bugün kullanmakta olduğumuz felsefe sözcüğü, dilimize Arapça’daki felasife sözcüğünden geçmiştir. Araplar da bu sözcüğü, Yunancada bilgelik (sophia) sevgisi (philo) anlamına gelen philosophia sözcüğünden uyarlamışlardı.

Terim gerçek anlamını Platon ve Aristoteles’te bulmuştur.

Felsefe terimi ilk kez ales’ten yüz yıl kadar sonra ortaya çıkan Pythagorasçılar (Psiagorcular ) tarafından kullanılmıştır. İlk filozoflar, daha çok doğa araştırmacısı (physikoi) olarak anılmaktaydılar. Bugün kullanmakta olduğumuz felsefe sözcüğü, dilimize Arapça’daki felasife sözcüğünden geçmiştir. Araplar da bu sözcüğü, Yunancada bilgelik (sophia) sevgisi (philo) anlamına gelen philosophia sözcüğünden uyarlamışlardı. Terim gerçek anlamını Platon ve Aristoteles’te bulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Bilgelik, geniş bir hayat tecrübesi içinde gezmeyi gerektirir. eorianın, yani tefekkürün ikinci anlamı, bununla ilişkili olarak, gezmektir. Eski Yunan dünyasında bu işin piri, Ksenophanes’ti. Ahlaki ustalığın olabilmesi için toplumun ve kendi içimizin gözlenmesi gerekir. Sophos olmak, uzun yaşamakla değil, tecrübe zenginliğiyle gerçekleşebilir. Doğru cevap B'dir.

Mitolojik düşünme, her şeyden önce insanın, “Neredeyim? Evren nedir? Bu dünya nasıl meydana geldi?” gibi sorularına cevap verir. Her ne kadar mitolojik esaslı düşünme her dü- şünme gibi bize varlık, hayat, ahlak, doğa, ölüm, din gibi konularda cevaplar verse de, yani mitolojide de düşünme dediğimiz etkinlik rol oynasa da bu temel sorularla ilgili olarak mitoloji “Varlık nedir? Hayatın anlamı nedir? Ölüm nedir?” diye sormaz. Doğru cevap E'dir.

Mysterie, iman edenlere günahlardan arınma, öte dünyada mutluluk içinde yaşama sağlayan gizli kült(din)lere verilen isimdir. Doğru cevap C'dir.

Hesiodos’un doğa anlayışında düzen ve yasa hâkimdir. Özellikle gökyüzündeki yasa, sarsılmaz bir yasadır. Hesiodos’un kozmoloji ve doğa anlayışında temel kavram, khaostur. Bundan diğer maddeler zaman içinde çıkarak düzenli ve güzel evren, kosmos meydana gelmiştir. Doğru cevap D'dir.

Eski Yunan dünyasında didaktik şiirin babası kabul edilen kişi Hesiodos'dur. Doğru cevap A'dır.

Bir din hareketi olan Orphik; şarkıcı, kâhin, büyücü Orpheus’a bağlanır: Orpheus, orphik dinin kurucusu sayılır. rakia’da doğan bu hareket, oradan altıncı yüzyılda Yunanistan’a ve aşağı İtalya’ya geçti. Orphik, dionysik-mistik bir kurtuluş dinidir. Homeros’taki tanrıların dindiremedikleri bir ruh ihtiyacını karşılar, giderir. Doğru cevap C'dir.

Eski Yunan dünyasında sophosun birinci anlamı ustalaşmak, maharet ve beceri sahibi olmaktır. Homeros’ta sophos kelimesi, bir insanın yetişmesinden dolayı kazandığı teknik beceri, kabiliyet anlamına gelir ve pratik bir değer taşır. Sophos, yiğitlik, savaşçılık, kahramanlık, teknik beceri, sözünü bilerek konuşmak, oturmasını ve kalkmasını bilmek anlamlarına gelir. Doğru cevap B'dir.

İlk filozoflar olarak kabul edilen Milet Okulu düşünürlerinin, yani ales, Anaksimandros ve Anaksimenes'tir. Doğru cevap C'dir.

Felsefe yapma etkinliği MÖ 600 dolaylarında bir İyonya kenti olan Milet’te (Miletos) yaşayan Tales ile başlamıştır. Elbette o dönemde söz konusu düşünsel
etkinliğe felsefe denilmemekteydi. Çünkü philosophos sözcüğü sonraki dönemlerde ortaya çıkmış ve muhtemelen ilk kez Pythagorasçılar tarafından kullanılmıştır. İlk filozoflar olarak kabul edilen Milet Okulu düşünürlerinin, yani Tales, Anaksimandros ve Anaksimenes’in düşünsel etkinlikleri genellikle doğa araştırması olarak anılmakta, kendilerine de doğa araştırmacıları yani physikoi denmekteydi.

Eski Yunan dünyasında ustalık ya da kabiliyet, arete (erdem) kelimesiyle ifade edilmekteydi.

Homeros’un destanlarında geçen Tanrı anlayışı, insan biçimlidir (antropomorfik).
Yani tanrılar, insan şeklinde tasavvur edilmektedir. Ama onlar ölümsüz, biz ise
ölümlüyüz. Yalnız, tanrıların yiyecekleri özel yiyeceklerdir. Tanrılar insan biçimli olmakla kalmıyor, insanların bütün inançları onlarda da var, insanlar arasındaki savaşlara da katılıyor, taraf tutuyorlar.

Prometheus, insanlara bilgeliği, tekniği ve insan olmayı öğreten tanrıdır.

Gerek Hesiodos’un gerekse Homeros’un fikirleri Eski Yunan felsefesine şu temel kabulleri sağlamıştır:
1. Homeros’un doğuştan erdem fikri.
2. Hesiodos’un kötümser tarih anlayışı.
3. İnsan bilgisi ile tanrısal bilgi ayırımı.
4. Doğada bir düzenlilik olduğu fikri.
5. Kulaktan duyma bilgilerle doğrudan görmenin bilgisi arasında ayrım yapılması.
6. Evrenin temel maddesinin ezelî ve ebedî olduğu fikri.
7. Bu maddenin belli bir zaman içinde, oluşum ve dönüşümlerle, kosmos hâline geldiği fikri.
8. Ana maddenin canlı olarak tasavvur edilmesi, böylece onun dönüşüm nedeninin ne olduğuna ilişkin sorunun belli bir biçimde cevaplanmasının sağlanması.
9. Başlangıçta var olduğu kabul edilen belirsiz, sınırsız, şekilsiz maddenin belirli, sınırlı, şekilli kosmos hâline dönüşmüş olduğu fikri.

Mythos (mitos), bir yaşama ve düşünme tarzı, dünyayı anlama biçimidir.

Eski Yunan düşüncesi başlamadan önce, yaradılış ve doğa gibi belli temel konularda yoğunlaşan bu kabullerin başında, evrenin ana maddesiyle ilgili olanlar gelir. Madde ezelî ve ebedîdir. Yani, yoktan var etme anlayışı, kabul görmez. Var olan bir maddenin yok olacağı anlayışı da benimsenmez. Başlangıçta bir karışıklık içinde olduğu tasavvur edilen bu maddenin, bir süreç içinde düzenli bir yapı (kosmos) hâline dönüşmüş olduğu düşünülür. Bu madde aynı zamanda kutsal ve canlı bir maddedir. Aynı zamanda bu madde, evrendeki bütün varlıkların malzemesini ve kütlesini oluşturur. Yani gördüğümüz dünyada ne varsa başlangıçtaki malzemeden yapılmıştır.

Eski Yunan düşüncesinin temel kabulleri şunlardır: Başlangıçta hep ezelî ve ebedî bir madde vardır.Bu başlangıç maddesi, belli bir zamanda, bildiğimiz anlamda düzenli evren olan kosmosa dönüşmüştür. Bu madde canlıdır. Homeros’ta bu temel madde okeanostur ve bu su da hareket hâlindedir. Yani hareketin kaynağı aranmamaktadır. Hesiodos’ta ise temel madde khaostur ve hareket etme görevi erosa yüklenir.