İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

Doğru cevap A şıkkıdır.

905 yılında ise Abbasiler Tuluni Devleti’ne tamamen son vermişlerdir. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

969’da Fatimiler Mısır’ı işgal ederek Ihşidilere son vermişlerdir. Bu nednele doğru cevap D şıkkıdır.

VI. yüzyılın sonlarında Göktürk Kağanlığı’nın idaresi altına giren Bulgarlar,
Göktürk Devleti’nin yıkılışıyla (630) Kubrat adlı liderlerinin önderliğinde Büyük Bulgar Devleti’ni kurmuşlardır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Kubrat’ın ölümünden kısa bir süre sonra oğullarının düştüğü ihtilaf ve Hazar Hakanlığı’nın sonu gelmeyen saldırıları, Büyük Bulgar Devleti’nin parçalanmasına neden olmuştur. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

İdil boyunda Türk birliğini sağlayan İdil Bulgarlarının, Hazarlar gibi güçlü bir
komşuya sahip olmaları, onların bölgede bağımsız bir devlet olarak hareket etmelerini engelliyordu. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

İslamiyet, İdil Bulgarları arasında daha VIII-IX. yüzyıllarda yayılmaya başlamış, X. yüzyılın hemen başında da resmî din olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Mâverâünnehr’den, yani Aşağı Türkistan’dan çok uzak bir bölgede ve kronolojik olarak da ilk Müslüman Türk devleti olan, X. yüzyılın başlarında İdil Bulgar Devleti’ni görürüz.

Ahmed’in Fustat’a ulaştığı 868 yılı, Tulunîlerin kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte Mısır’da ondan önce de Türk kökenliler valilik yapmış ve bundan dolayı çok sayıda Türk askeri bölgeye gelip yerleşmişti.

Mısır ve Suriye’de hüküm süren ikinci Türk hânedanının kurucusu Muhammed b. Tugç 882’de Bağdad’da doğmuştur. Muhammed b. Tugç’un babası, Tulunîlerin hizmetinde bulunmuş ve Şam ile Taberiyye’de valilik yapmıştır. Tulunîlerin yıkılışından sonra Muhammed b. Tugç Abbasî Devleti’nin hizmetinde bulunmuştur. Önemli görevlerde bulunarak gücünü artırmış ve 933 gelindiğinde nüfuzunu Suriye’nin tamamında yaymış bulunuyordu.

İdil Bulgar Devleti’nde çok sayıda şehrin mevcudiyetine, bölgede yüksek seviyede Türk İslam medeniyetinin yayılmış ve yazı kültürünün gelişmiş olmasına işaret etse de mezar kitabeleri ile Kul Gali’nin Kıssa-i Yusuf adlı manzumesi dışında İdil Bulgar Devleti’nden günümüze yazılı kaynak ulaşmamıştır.

İslamiyet, İdil Bulgarları arasında daha VIII-IX. yüzyıllarda yayılmaya başlamış, X. yüzyılın hemen başında da resmî din olarak kabul edilmiştir. Böylece bu tarihten sonra İdil Bulgar Devleti, İslam din ve medeniyetinin en kuzey sınırını teşkil etmiş ve bu medeniyetin Doğu Avrupa’daki temsilcisi olmuştur.

Ruslar Hristiyanlığı kabul etmeden önce (986) İdil Bulgar Devleti’nden bir heyet Rus knezliklerinin merkezi konumunda olan Kiev’e gelmiş ve Rus Knezi Vladimir’e İslamiyet’i kabul etmesini teklif etmiştir. Ancak İslamiyet’e göre zina, içki, domuz eti vs.nin günah olduğunu öğrenen Knez Vladimir bu teklifi reddetmiştir.

Rusların Bulgarlar üzerine 1185 ve 1205 yıllarında gerçekleştirdikleri akınlar da başarısız olmuştur. Taraflar arasındaki bu mücadele 1230 yılında imzalanan barış antlaşmasına kadar devam etmiştir. Bu antlaşmanın imzalanmasının nedeni ise büyük ihtimalle iki ülkenin de sınırlarına yaklaşan Moğol birliklerine karşı ortak hareket etme isteğidir.

İdil Bulgarlarının İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra ise hükümdarlar “emir” unvanını kullanmışlardır. Bununla birlikte şehir yöneticileri de “emir” olarak adlandırıldığından hükümdarlar için “ulu emir” unvanı tercih edilmiştir. Emir unvanı Slavların “knez” unvanına denk geldiğinden Rus kroniklerinde Bulgar hükümdarları “knez” olarak adlandırılmıştır.

Türk devletlerinde olduğu gibi İdil Bulgarları’nda da hükümdarların hâkimiyeti, beyler meclisi tarafından sınırlandırılıyordu. İbn Fazlan’a göre bu beyler, hükümdara bağlı dört kabilenin (Suvar, Esegil (Eskil), Bersul (Barsil), Barancer) başkanıydı. X. yüzyılın ikinci yarısına kadar bu kabileler, kendi bey ve teşkilatlarını muhafaza etmiş, daha sonra bölgedeki Suvarlar hariç hepsi Bulgar adıyla anılmaya başlanmıştır.

Devletin hakim olduğu coğrafya düz olduğundan, Bulgarlar arasında tarım da çok gelişmiştir. İbn Rüşd Bulgarların tarıma büyük önem verdiklerini ve buğday, arpa ve darı
yetiştirdiklerini yazmaktadır. Yine Rus kroniklerinde Rusların İdil Bulgarlarından hububat satın aldıkları kaydedilmiştir.