İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ

Nihavend zaferi. Cevap Adır.

Büyük zap suyunun fethi. Cevap B'dir.

Sistanın fethi. Cevap A'dır.

İdil Bulgar devleti. Cevap E'dir.

Hazarlar. Cevap A'dır.

İslamı ilk kabul eden Türk Devleti Karahanlılar'dır.

Gazneliler. Cevap D'dir.

Gazneliler. Cevap A'dır.

Karahanlılar. Cevap B'dir.

İdil bulgar devleti. Cevap E'dir.

İslâm ordusunun Türklerle mücadele ettiği ikinci cephe Kafkasya idi. Azerbaycan ve İrminiyye’nin fethinden sonra Müslüman Araplar Hazar Türkleriyle karşılaştılar (639). Hz. Ömer Süraka b. Amr’ı Derbend’in (Bâbü’l-ebvâb) fethine memur etti (643). Abdurrahman b. Rebîa’nın sevk ve idaresindeki İslâm ordusu Derbend hakimi Şehrbârâz ile antlaşma yaptı. O da Müslümanlara tabi olmayı kabul etti (642-43). Abdurrahman b. Rebîa daha sonra Hazar topraklarına akınlar düzenleyerek mücadeleye devam etti (645-46). Hazar başkenti Belencer yakınlarında meydana gelen bir savaşta İslâm ordusu yenildi ve Abdurrahman şehid düştü (652-53). Bu olaydan sonra İslâm dünyasındaki iç karışıklıklar yüzünden Hazar Türkleri ile Araplar arasında önemli bir savaş olmadığı anlaşılmaktadır.

Emevi Horasan valisi Ubeydullah Türk hükümdarı Kabaç Hatun ile bir barış antlaşması yaptıktan sonra Râmisen, Beykent, Nesef ve Sağâniyan’ı da ele geçirdi. Maverâünnehr’de fethedilen ilk şehirler bunlardır.

Kuteybe b. Müslim 705-706 yıllarında Buhara'yı fethederek burada mutlak İslam hakimiyetini kurmuştur.

I. Velid halife olunca Irak genel valisi Haccac’ın isteğiyle Horasan valiliğine Kuteybe b. Müslim getirildi (705).

Halife Ömer b. Abdülaziz Cerrah b. Abdullah’a gönderdiği mektupta İslâmiyet’i kabul edenlerden alınan cizye ve haracı kaldırmasını istedi. Takip edilen yeni siyaset kısa sürede meyvelerini verdi ve Mâverâünnehr halkı akın akın İslâm’a girmeye başladı. Ömer b. Abdülaziz Mâverâünnehr’deki bazı hükümdarlara İslâm’a davet mektupları yazdı. Onların bir kısmı Müslümanlığı kabul etti.

751 yılı Temmuz ayında Ebû Müslim’in kumandanı Ziyad b. Salih ile Çin’in Kuça valisinin sevk ve idare ettiği ordular arasında başlayan Talas Savaşı beş gün devam etmiş ve iki ateş arasında kalan Çin birlikleri ağır kayıplar vermiş baş kumandan da canını zor kurtarabilmiştir. Türkler’in Müslüman Arapları desteklediği Talas Savaşından sonra Çin artık Batı Türkistan için bir tehdit unsuru olmaktan çıkmıştır.

Türkler’i hizmetine alan ilk Abbâsî halifesi el-Mansur’dur. O oğlu Mehdî’ye mevâliye iyi muamele etmesini, onların gönüllerini kazanmasını ve özellikle Abbâsîler’in iktidara gelmesinde büyük katkıları olan Horasan halkıyla yakından ilgilenmesini tavsiye etmiştir. Fethedilen bir çok şehirdeki Türkler’in İslâmiyet’i kabul ederek el-Mansur devrinde Bağdad’da yerleştirilen askeri birlikler arasında yer aldığı tahmin edilmektedir.

Bahsedilen vergi Cizye'dir.

Türkler arasında İslâmiyeti resmî din olarak kabul eden ilk devlet ise İdil (Volga) Bulgar Devleti’dir. 922’de mucizevî bir hidayet eseri olarak İslâm’ı kabul eden Bulgar hükümdarı İlteber Almuş, Abbâsî Halifesi Muktedir Billâh’a bir elçilik heyeti göndererek kendisine İslâm dinini tebliğ edecek din bilginleri (fakihler), cami ve kale yapımına yardımcı olacak ustalar istemiştir.

İslâmiyet’i devlet dini olarak benimseyen ilk büyük Müslüman Türk devleti kabul edilen devlet Karahanlılardır. Gazneliler onlardan sonra ikinci devlet olarak kabul edilirler.