İLK DÖNEM İSLAM TARİHİ

Hz. Ali’ye halifelik teklifi yapıldığında önce Hz. Osman’ın öldürülmesinin ardından ortaya çıkan kargaşa ortamında hilâfete gelmesinin makul olmayacağını düşünerek öneriyi reddetti. Zira halifenin adı etrafında uzlaşma olmasını arzu ediyordu. Uzlaşma olmadan halife seçiminin ciddi sıkıntılar doğuracağını düşünüyordu. Doğru cevap D'dir.

Hz. Ali’nin, hilâfete geldikten sonra ilk icraatlarından biri Hz. Osman’ın valililerini görevden azlederek yerlerine yeni valiler ataması olmuştur. Zira Hz. Osman dönemindeki gelişmelerde valilerin büyük sorumluluklarının olduğu düşünülüyordu. Hz. Osman valilerini akrabalarından seçmeyi tercih etmişti. Hz. Ali ise Hz. Osman döneminde mağdur edildiklerini düşünen muhalifleri tayin etti. Doğru cevap C'dir.

Kısa sürede Hz. Ali’nin halife seçilmesine ve ilk icraatlarına karşı muhalif sesler yükselmeye başladı. Muhalif gruplardan biri Hz. Âişe, Talha b. Ubeydullah ve Zübeyr b. Avvâm’ın önderliğini yaptıkları gruptu. Hz. Ali’ye biat edildikten sonra ortaya çıkan diğer önemli bir muhalif Muâviye b. Ebû Süfyân’dır. Doğru cevap A'dır.

Hâricîlik hareketinin doğuşundaki en önemli etken, bedevîlikten şehir hayatına geçen Arap toplumunun geçirdiği değişimdir. Hâricîliğin ortaya çıkışındaki önemli etkenlerden biri, toplumun zamanla siyasal konulara daha fazla ilgi duymasıdır.  Şahısların olaylar karşısındaki tavırları, aldıkları dinî eğitim, nasları anlama ve yorumlama yetenekleri de Hâriciliğin doğuşunda önemli bir etkendir. Hâricîlerin ortaya çıkışında, özellikle Hz. Osman döneminde toplumun siyasetle daha fazla ilgilenmesi, valilerin ve halifenin icraatlarını sorgulamaya başlamasının da önemli etkisi olduğunu unutmamak gerekir. Özellikle fetihlerden sonra Arapların daha önce hayal edemedikleri kadar önemli maddi olanaklara sahip olmaları ve devletin ekonomik politikalarına yönelik istekleri, muhalefetin gelişmesine, dolayısıyla Hâricîlik hareketinin doğmasına katkı sağlayan hususlardan biri olarak değerlendirilebilir. Doğru cevap E'dir.

Hz. Ali, Muâviye’nin itaat etmediğini, hatta kendisine karşı cepheyi genişletmeye çalıştığını görünce onunla savaşmaktan başka yol olmadığını anladı. Bunun için hazırlıklara başladı. Bu arada Muâviye de ordusunu hazırladı. İki ordu Irak-Suriye sınırındaki Sıffîn’de karşı karşıya geldi. Doğru cevap B'dir.

Hz. Âişe, Talha ve Zübeyr’in liderliğini yaptığı muhalefet grubu, Mekke’de bir araya geldi. Hareketin temel iddiası Hz. Osman’ın mazlum olarak öldürüldüğü ve Hz. Ali’nin katilleri cezalandırması gerektiği şeklindeydi. Hz. Ali’nin maktul halifenin ardından asilerin baskısıyla seçilmesini de doğru bulmuyorlardı. Savaş, Hz. Âişe’nin içinde bulunduğu hevdecin etrafında yoğunlaştı. Hz. Âişe’nin savaşı devesinin üzerindeki hevdecten komuta ettiği ve çarpışmalar onun devesinin etrafında yoğunlaştığı için bu savaşa Cemel (Deve) Vak‘ası denmiştir. Hz. Ali, savaşın burada yoğunlaştığını görünce devenin öldürülmesini emretti. Devenin öldürülmesiyle savaş Hz. Ali’nin zaferiyle sonuçlandı (Cemâziyelâhir 36/Aralık 656). Doğru cevap A'dır.

Hz. Ali dönemindeki siyasi parçalanmışlık, Halife’nin aldığı kararlar isabetli olsa da halk nezdinde yeterli desteği bulmasına engel olmuştur. Toplumsal kamplaşma sebebiyle bütün icraatlar, taraf olunması ya da karşı çıkılması gereken bir siyasi mücadele konusu olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Dikkatlerin iç problemlere yönelmesi, fetihleri sekteye uğratmıştır. Hz. Ali’nin iktidar döneminde dışarıya yönelik cihâdın geri plana itilmesi, iç çatışmalardan fırsat bulunamamasından kaynaklanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Hz. Hasan’a Hz. Ali’nin vefatından sonra Kûfe’de biat edildi. Biat sırasında Allah’ın kitabına ve Resûlü’nün sünnetine uymanın yanı sıra isyancılarla savaş koşulunun da bulunması istenmiş; ancak Hz. Hasan bunu reddetmiştir. Doğru cevap E'dir.

Hz. Hasan, çocukluğunu Hz. Peygamber’in yanında geçirmiş ve ondan etkilenmiş bir insandı. Daha kendisine biat edilirken, biat edenlerden barışta ya da savaşta kendisini desteklemelerini istemesi, taraftarlarından koşulsuz itaat etmeleri hususundaki beklentisinin yanı sıra, barışa meyilli kişiliğini göstermektedir. Hz. Hasan’ın kendisine biat edildikten sonra iki aya yakın bir süre geçtiği halde savaş hazırlığı yapmaması, barış taraftarı olduğunu gösteren bir başka delildir.

Hz. Hasan, babasının hilâfet döneminde birçok olaya bizzat şahit olmuş ve iç savaşların bir çözüm olmadığını, Müslümanların gücünün zayıflamasından başka bir sonuç getirmediğini görmüştü. Burada fedakârlık yapması gereken birisi lazımdı. Bu fedakârlığı kendisi üstlenerek hilâfet hakkından vazgeçti.

Hz. Ali’nin Kûfe’de, planlanmış bir suikast sonucu öldürülmesi, Medâin’de Hz. Hasan’ın çadırına saldırılarak malının talan edilmesi ve yaralanması, onun barış yapma düşüncesini pekiştirmiştir.

Hz. Hasan’ı Muâviye ile barış yapma düşüncesine sevk eden olaylardan biri Muâviye’nin, Hz. Hasan’ın komutanı Ubeydullah b. Abbas’la kurduğu temas sonucu Ubeydullah’ın Muâviye tarafına geçmesi olmuştur. İktidar mücadelesinin çirkin yüzünü gören Hz. Hasan’ın komutan olarak tayin ettiği bir yakını tarafından terk edilmesi, barış ile ilgili düşüncelerini pekiştirmiş olmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Hz. Ali Beni Haşim koluna mensuptur.

Sa'd bin Ebi Vakkas tarafsız Hz Ali'nin hilafeti esnasında köşesine çekilerek olaylara karşı nötr bir tavır almıştır.

Hz. Ali, muhalifleri yendikten sonra onlara iyi davrandı. Savaşta hayatını kaybedenleri defnettirdi; ayrıca ordusuna yağma yapmamalarını ve kimseye dokunmamalarını emretti. Hz. Ali’nin savaşta muhaliflere karşı takındığı tutum, daha sonraki dönemlerde isyancılarla ilgili hukukun oluşturulmasında referans olarak kullanılmıştır.

İlk iç savaş cemel sevaşıdır.

Hz. Ali, Cemel savaşından sonra Kûfe’ye giderek burasını devletin merkezi yaptı. Bu arada Muâviye’ye mektup yazıp itaate çağırdı. Ancak Muâviye önceki çağrılara verdiği cevabı tekrarladı; Hz. Osman’ın mazlum olarak öldürüldüğünü ve onun katillerinin cezalandırılması gerektiğini söyleyerek talebe olumsuz cevap verdi. Hz. Ali, Muâviye’nin itaat etmediğini, hatta kendisine karşı cepheyi genişletmeye çalıştığını görünce onunla savaşmaktan başka yol olmadığını anladı.

Tahkim olayında Hz. ali tarafındaki hakem Ebu Musa el-Eş'ari'dir

Bu gruba İslam tarihinde Hariciler adı verilmiştir.

Hz. Ali’yi öldürme görevini üstlenen Abdurrahman b. Mülcem, Kûfe’ye giderek kendisine yardım edebilecek bazı kişiler buldu. Mekke’de arkadaşlarıyla sözleştikleri tarihte, sabah namazını kıldırmak üzere camiye giden Hz. Ali’ye saldırdı. Yaralanan Hz. Ali, birkaç gün sonra vefat etti (19 veya 21 Ramazan 40/26 veya 28 Ocak 661). Abdurrahman b. Mülcem de kısas edilerek cezalandırıldı.

Bu kişi Amr b. As'tır

Hz. Hasan’a Hz. Ali’nin vefatından sonra Kûfe’de biat edildi. Biat sırasında Allah’ın kitabına ve Resûlü’nün sünnetine uymanın yanı sıra isyancılarla savaş koşulunun da bulunması istenmiş; ancak Hz. Hasan bunu reddetmiştir.