İLETİŞİM VE ALTERNATİF İLETİŞİM SİSTEMLERİ

Pekiştirme, bir davranışın ilerleyen dönemde ortaya çıkma ihtimalini arttıran ve davranış sonrası ortama bir uyaran eklenmesi veya ortamdan bir uyaranın kaldırılması olarak tanımlanmaktadır.

Yapılandırılmış öğretimin öğeleri:

Klinik ortam kullanır.

Ard arda denemeleri sunar.
Uygulamacı belirlediği pekiştireçleri kullanır.

Alıştırma ve uygulama etkinlikleri kullanır.

Doğru yanıtları pekiştirir.

Ayrık denemelerle öğretimin beş temel bileşeni vardır. Bu bileşenler;

Ayırt edici uyaran sunma

İpucu sunma

Bireyin tepkisi (yanıt)

Sonuç (Pekiştirme veya görmezden gelme)

Denemeler arası süredir (Eikeseth, Smith ve Klintwall, 2014).

İpucu, uygulamacı tarafından bireyin tepkide bulunmasından önce sunulan bi- reyin doğru tepkide bulunma ihtimalini arttırmayı hedefleyen uygulamacı yardımıdır. Dil öğretiminde genellikle kullanılan ipuçları; sözel ipucu, model olma, bakışlar ve jest, mimiktir (Diken, 2013).

Olumlu pekiştirme bir davranışın hemen arkasından bireye sunulan uyaranın bir sonucu olarak, o davranışı sürdüren ya da sıklığını, yoğunluğunu, süresini oranını arttıran başka bir deyişle davranışın şeklini değiştiren işlem sürecidir.

Drill, yapılandırılmış dil öğretim yöntemlerinden biridir. Hedef dil davranışlarının üretimini arttırmak için belirli pekiştirmeler sunulur ve müdahalenin en üst düzeyde etkili olabilmesi adına ortam kontrolünü sağlanmaya çalışılır. Bu amaçla yapılan uygulama en temelde, ilişkili dilsel uyaranların belirginliğini arttırırken, ilişkisiz dilsel uyaranları azaltmaya veya ortadan kaldırmaya çalışır (Paul, 2007).

Sözel davranış, UDA araştırmalarının üzerine inşa edilmiş çocuğun işlevsel dili öğrenmesini kolaylaştıran bir yapılandırılmış dil öğretim yöntemidir. Sözel davranış sadece konuşabilen veya sadece konuşamayan çocuklarda yarar sağlamaz. Sözel davranış iletişim etkinliklerinin tümünü kapsar.

Metafor, bir göndergeyi başka bir gönderge açısından ifade etmektir. Örneğin bir çocuk ‘‘Benim babam aslandır.’’ dediğinde dinleyici garip gelen ilk anlamı reddeder. Burada konuşmacı yani çocuk, bir metaforun varlığına gönderme yapar ve eş zamanlı olarak asıl ima etmek istediği mesaj için ipucu sağlar. Aslan, güçlü ve cesur bir hayvandır. Bu yüzden çocuğun ima etmek istediği mesaj, aslan gibi babasının da güçlü ve cesur olduğu yönündedir.

Yapılandırılmış dil öğretim yöntemleri: ayrık denemelerle öğretim, drill, drill-play, model olma ve sözel davranıştır.

Çocuğuntamvedoğruolarakhedeftepkiyi üretmesi için kullanılan değişim teknikleri (exchan- ge techniques) örneği aşağıda yer almaktadır.

(Çocuğun ‘‘Ayşe parka gidiyor’’ tepkisine karşı- lık olarak)

Tam Model: Çocuğun taklit etmesi için he- def tepkinin tamamına model olunur (Ayşe ve babası oyun parkına gidiyor.).

Azaltılmış Model: Çocuğun taklit etmesi beklenen ipucu, hedef tepkinin sadece bir kısmını içerecek şekilde sunulur (Ayşe ve babası........).

Genişletme Talebi: Uygulamacı model sun- madan çocuğun genişletmesini talep eder (Cümleyi tamamla, tamamını söyle).

Tekrar Talep Et: Uygulamacı model sunma- dan çocuğun söylediği şeyi tekrar söyleme- sini talep eder (Ne dedin? Tekrar söyle).

Kendini Düzeltme Talep Et: Uygulamacı, çocuktan verdiği tepkiyi kontrol etmesini ister (Doğru söyledin mi?). (Lee, Koenigs- knecht ve Mulhern, 1975)

Pekiştirme, bir davranışın ilerleyen dönemde ortaya çıkma ihtimalini arttıran ve davranış sonrası ortama bir uyaran eklenmesi veya ortamdan bir uyaranın kaldırılması olarak tanımlanabilir.

Yapılandırılmış öğretimin özellikleri:

Doğal öğretim yöntemlerinin özellikleri:

Yapılandırılmış dil öğretim yöntemleri:

Ayrık Denemelerle Öğretim, Drill, Drill-play, Model Olma, Sözel Davranış'tır.

Ayrık denemelerle öğretimin beş temel bileşeni vardır. Bu bileşenler;

• Ayırt edici uyaran sunma

• İpucu sunma

• Bireyin tepkisi (yanıt)

• Sonuç (Pekiştirme veya görmezden gelme)

• Denemeler arası süredir (Eikeseth, Smith ve Klintwall, 2014).

Ayrık denemelerle öğretim belirli bir sıra ile ilerlemektedir:

Şekil verme, öğretilmesi amaçlanan istendik hedef becerinin yaklaşan davranışlarının aşamalı bir şekilde pekiştirilmesidir (Ruegg, 2006). Pekiştirme aşamalı olarak, hedeflenen davranış/becerinin giderek artan doğru biçimleri için yapılır. En sonunda, hedeflenen beceri/davranış sadece doğru bir şekilde sergilendiğinde birey pekiştirilir. Örneğin, adını söylemeyi öğrenen küçük bir çocuk ilk olarak adını tam olarak doğru söyleyemese de pekiştirilir. Bu arada uygulamacı önce adının ilk hecesini söylemesi gibi girişimlerini pekiştirmek gibi her geçen gün pekiştirme ölçütlerini arttırır. Burada hangi tür pekiştirmenin uygun olacağına uygulamacı bireyin/çocuğun özelliklerine göre karar verir.

İkincil pekiştireçler, nesne pekiştireçleri, sosyal pekiştireçler, etkinlik pekiştireçleri, ve sembol pekiştireçler olarak sınıflandırılabilir. Nesne pekiştireçleri bireyin çevresinde somut olarak yer alan eşyalardır. Sosyal pekiştireçler, farkına varılma veya övmenin farklı şekillerini içerir. Etkinlik pekiştireçleri, görevler ve oyunlardır. Sembol petiştireçler içsel bir değeri olmayan ancak diğer birincil ve ikincil pekiştireçlerle yer değiştirebileceği için değeri olan nesnelerdir.

Sözel davranış, UDA araştırmalarının üzerine inşa edilmiş çocuğun işlevsel dili öğrenmesini kolaylaştıran bir yapılandırılmış dil öğretim yöntemidir. UDA, sosyal açıdan önem taşıyan davranışlar üzerine odaklanmaktadır. İnsan davranışlarının da sosyal açıdan en önemli olanları sözel davranışı içermektedir

Bir sözel olmayan uyaranın, uyaran kontrolündeki sözel işlemdir. Örnek olarak camdan dışarıya bakan çocuğun ağaç dalları üzerinde gördüğü kuşlara ‘‘kuş’’ demesi ve ebeveynin ‘‘aferin, kuş’’ demesi verilebilir. Çocuğun tepkisi sözel olmayan bir uyaran (ağaç dalları üzerindeki kuşlar) tarafından harekete geçirilir ve yetişkin tarafından rastgele bir pekiştireçle pekiştirilir. Burada elde edilen pekiştireç talep etmedeki gibi tepkiye özgü değildir.