İLETİŞİM VE ALTERNATİF İLETİŞİM SİSTEMLERİ

Bağımsız oturmaya ve karnının üzerinde dönmeye başlaması (6-10 ay) arasında beklenmektedir. Doğru cevap C'dir.

Söz öncesi gelişimin tamamlanması ile birlikte ilk sözcükler ortaya çıkmaktadır. Normal gelişim gösteren bireylerde ilk sözcükler 11-13 ay arasında duyulmaya başlamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Sözcükleri bir araya getirme dönemi yaygın olarak birey 50 tek sözcüğü üretmeye başladığında gerçekleşmektedir. Doğru cevap E'dir.

Model olma en temel kullanılan doğal dil öğretim tekniğidir.

Dil öğretiminde yaygın olarak kullanılan ipuçları; jest, mimik, bakışlar, sözel ipucu ve model  olma olarak sıralanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Jargon: Söz öncesi son dönem olan jargon kullanımında bebek bu aşamaya kadar öğrendiklerini ustaca kullanmaya çalışmaktadır. Sesini yükselterek, alçaltarak, mimik, jest kullanarak, sıra alarak sesleri diyalog kurarmışcasına kullanmaya başlamaktadır.

Öğrenme fırsatları yaratma sürecinde en çok başvurulan çevresel düzenlemelere aşağıda sıralanmıştır:

Eksik bırakma: Eksik bırakma çevresel düzenlemesini uygularken “unutmuş gibi yapmak” ve bu yolla bireyin ilgisini çekmek öğretim fırsatı yaratmak amacıyla kullanılmaktadır. Örneğin; bireye boya yapma etkinliği sırasında kağıtları verip boyayı vermemek eksik bırakma çevresel düzenlemesi olarak değerlendirilebilir. Burada bireyin eksik olanı fark etmesi ve bu şekilde öğretim fırsatının oluşturulması hedeflenmektedir.

Fırsat öğretimi de bireyin bağımsız iletişim başlatma becerisini geliştirmek ve dil gelişimini desteklemek amacıyla kullanılan bir tekniktir. Fırsat öğretimi beş aşamadan oluşmaktadır. Bunlar:

Dil öğretiminde yaygın olarak kullanılan ipuçları; jest, mimik, bakışlar, sözel ipucu ve model olma olarak sıralanmaktadır.

Doğal dil öğretim tekniklerinin bileşenleri; bireyin özelliklerini temel alan uygulamalar, yetişkin davranışlarının özellikleri ve etkinlik/uygulama düzenlemelerinin özellikleri olarak sıralanmaktadır.

Bireyin özelliklerini dikkate alarak yapılabilecek uygulamalar; (1) güçlü yönlerini temel alan uygulamalar, (2) ilgisini temel alan uygulamalar ve son olarak (3) amaç temelli uygulamalar olarak sıralanmaktadır.

Onaylayıcı Olma: Yetişkin tarafından bireyin yaptıklarını kabul etme ve olumlu sözel bildirimde bulunma, etkileşimin nitelikli olması için yetişkinin sahip olması gereken başka bir özelliktir. Bakımından sorumlu olduğunuz birey bir etkinliği nasıl yapıyorsa, kendi gelişim düzeyine göre en iyi şekilde yapmaktadır. Bireyin beklentinin altında performans göstermesini olumsuz eleştirmek yerine onun şu an o kadar yapabildiğini kabul etmek ve olumlu sözel bildirimde bulunmak gerekmektedir.

Yanıtlayıcılık: Yanıtlayıcılık çocuğun dünyasına girebilmiş olan yetişkinin, bireyin gelişim düzeyine uygun olacak ve dil gelişimini destekleyecek şekilde onun dünyası hakkında anlamlı girdiler sunmasıdır. Bir başka deyişle yetişkinin, bireyin ilgilendiği, oynadığı, sevdiği nesne ve durumları sözel olarak ifade etmesi ve birey için anlamlı hale getirmesidir. Yanıtlayıcılık, bireyin ilgilendiği nesnenin ya da durumun; isimlendirilmesi, hakkında soru sorulması, taklidinin yapılması ya da yorum yapılması gibi yollarla gerçekleştirilebilir.

Rutinler; yaşamımızı devam ettirmek için çoğunlukla yapmaya zorunlu olduğumuz, genellikle kendiliğinden olan ve her gün benzer saatlerde gerçekleştirdiğimiz etkinliklerdir. Rutin için verilebilecek örnekler; sabah uyanmak, tuvalete git- mek, yemek yemek, okula gitmek gibi her gün neredeyse aynı zamanda ve genellikle kendiliğinden ortaya çıkan durumlar olarak ifade edilebilir.

Jargon: Söz öncesi son dönem olan jargon kullanımında bebek bu aşamaya kadar öğrendiklerini ustaca kullanmaya çalışmaktadır. Sesini yükselterek, alçaltarak, mimik, jest kullanarak, sıra alarak sesleri diyalog kurarmışcasına kullanmaya başlamaktadır.

Eksik bırakma: Eksik bırakma çevresel düzenlemesini uygularken “unutmuş gibi yapmak” ve bu yolla bireyin ilgisini çek- mek öğretim fırsatı yaratmak amacıyla kullanılmaktadır. Örneğin; bireye boya yapma etkinliği sırasında kağıtları verip boyayı vermemek eksik bırakma çevresel düzenlemesi olarak değerlendirilebilir. Burada bireyin eksik olanı fark etmesi ve bu şekilde öğretim fırsatının oluşturulması hedeflenmektedir.

Paralel Konuşma: Paralel konuşma tekniği, bireyin yaptığı ne varsa bireyin gelişim düzeyine uygun olarak yetişkin tarafından bireye anlatılması- dır. Örneğin çocuk yerde oturmuş, araba sürüyor olsun. Yetişkin çocuk arabayı sürerken; “Araba”, “Araba sürüyorsun”, “Kırmızı araba”, “düüt dütt”, “Kırmızı araba geliyor.” diyerek çocuğa, çocuğun yaptıklarını anlatması paralel konuşmaya örnek olarak verilebilir.

Fırsat öğretimi de bireyin bağımsız iletişim baş- latma becerisini geliştirmek ve dil gelişimini desteklemek amacıyla kullanılan bir tekniktir. Fırsat öğretimi beş aşamadan oluşmaktadır. Bunlar:

1. Düzenle ve Gözle: Öğrenme ortamının bireyin etkileşim ve iletişim başlatmasına olanak sağlayacak şekilde düzenlenmesi- dir. Burada çevresel düzenlemeler kulla- nılarak çocuk için ortam ilgi çekici hale getirilmektedir. Ortam düzenlemesinden sonra yetişkin bireyin etkileşime girmesini beklemelidir.

2. Katıl: Bireyin başlattığı etkileşime yetişkinin katılmasıdır. Birey bir oyuncakla etkileşime girdiğinde yanında daha önce- den öğrenilen teknikler kullanılarak ya da nitelikli yetişkin davranışları sergilenerek katılım gösterilebilir ve iletişim kurulmaya çalışılabilir.

3. Bekle: Yetişkinin katılımına bireyin vereceği tepki beklenir. Sorulan bir soruya cevap beklenebileceği gibi, bir gülümseme de beklenebilecek tepkiler arasındadır.

4. Destekle: Eğer birey tepki vermekte güçlük yaşıyorsa, ipuçları kullanılarak desteklenebilir.

5. Onayla: Bireyin doğru tepkileri genişletirilerek, tepkisiz kalırsa ya da yanlış tepki verirse yanıt beklemeden model olarak süreç sonlandırılabilir.

Jest, mimik ve bakışlar: Duygusal ifade edicilikte de belirtildiği gibi jest, mimik ve bakışlar yaşantı- ların sözsüz olarak anlamlandırılmasında büyük rol oynamaktadır. Bireyden yanıt beklediğinizi ifade etmek için gözlerinin içine bakabilir ya da söylemesini istediğiniz nesneye bakarak bireyden ne söylemesini istediğinizi ona ifade edebilirsiniz. Yine yüz ifadelerine hakim olmak ve el hareketlerini kullanarak bireyin ifade etmesini kolaylaştırmak; jest, mimik ve bakışların ipucu olarak kullanılmasıdır.