İLETİŞİM VE ALTERNATİF İLETİŞİM SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 9

Seçim yapma fırsatları sağlama: Seçim yapma fırsatlarının sağlanması bireyin ilgisi doğrultusunda etkileşim kurma fırsatının yaratılmasının yanı sıra karar verme becerisi ve özerkliğinin gelişmesini de sağlamaktadır. Seçim yapma fırsatları sağlarken öncelikle en az ipucu sağlayarak seçim yaptırılmalıdır. Örneğin beslenme etkinliğindeyseniz seçenekler gösterilerek “Hangisini yemek istersin?”, “Ne yemek istersin?” denilerek sorulabilir. Bireyin cevap vermemesi durumunda seçim yapma fırsatı sınırlandırılabilir ve ipucu eklenebilir. Örneğin; “Çorba mı içmek istersin, makarna mı yemek istersin?” denilerek bireye sunulan seçim fırsatı sınırlandırılmış olacaktır.

Doğru cevap C'dir.

Paralel Konuşma: Paralel konuşma tekniği, bireyin yaptığı ne varsa bireyin gelişim düzeyine uygun olarak yetişkin tarafından bireye anlatılmasıdır. Örneğin çocuk yerde oturmuş, araba sürüyor olsun. Yetişkin çocuk arabayı sürerken; “Araba”, “Araba sürüyorsun”, “Kırmızı araba”, “düüt dütt”, “Kırmızı araba geliyor.” diyerek çocuğa, çocuğun yaptıklarını anlatması paralel konuşmaya örnek olarak verilebilir.

Doğru cevap A'dır.

Doğal dil öğretim tekniklerinin bileşenleri;

olarak sıralanmaktadır.

Doğru cevap D'dir.

Doğal dil öğretiminde bireyin özelliklerini dikkate alarak yapılabilecek uygulamalar; (1) güçlü yönlerini temel alan uygulamalar, (2) ilgisini temel alan uygulamalar ve son olarak (3) amaç temelli uygulamalar olarak sıralanmaktadır. Bu uygulamaların her biri
bireyin insanlarla ya da materyallerle etkileşim başlatmasını kolaylaştırmaya yönelik olup, bakımdan sorumlu bireyler için öğretme fırsatları oluşturmaya yöneliktir.

Doğru cevap D'dir.

Yanıt beklemeden model olma tekniği üç farklı şekilde uygulanabilir. Bunlar; (a) sözcük bombardımanı, (b) paralel konuşma ve (c) kendi kendine konuşma şeklinde sıralanmaktadır. 

Sözcük ekleme ile genişletme genişletmeler kullanarak model olma tekniğinin uygulanma biçimlerindendir.

Doğru cevap C'dir.

Fırsat öğretimi beş aşamadan oluşmaktadır. Bunlar:
1. Düzenle ve Gözle: Öğrenme ortamının bireyin etkileşim ve iletişim başlatmasına olanak sağlayacak şekilde düzenlenmesidir. Burada çevresel düzenlemeler kullanılarak çocuk için ortam ilgi çekici hale getirilmektedir. Ortam düzenlemesinden sonra yetişkin bireyin etkileşime girmesini beklemelidir.
2. Katıl: Bireyin başlattığı etkileşime yetişkinin katılmasıdır. Birey bir oyuncakla etkileşime girdiğinde yanında daha önceden öğrenilen teknikler kullanılarak ya da nitelikli yetişkin davranışları sergilenerek katılım gösterilebilir ve iletişim kurulmaya çalışılabilir.
3. Bekle: Yetişkinin katılımına bireyin vereceği tepki beklenir. Sorulan bir soruya cevap beklenebileceği gibi, bir gülümseme de
beklenebilecek tepkiler arasındadır.
4. Destekle: Eğer birey tepki vermekte güçlük yaşıyorsa, ipuçları kullanılarak desteklenebilir.
5. Onayla: Bireyin doğru tepkileri genişletirilerek, tepkisiz kalırsa ya da yanlış tepki verirse yanıt beklemeden model olarak süreç
sonlandırılabilir.

Doğru cevap B'dir.

Amaç cümlesini yazarken; işlevsel ve ölçülebilir olmasına dikkat etmek gerekmektedir. Amacın işlevselliği; daha önce de belirtildiği gibi çocuğun/bireyin günlük yaşantısında en çok gereksinim duyduğu, hayatını kolaylaştıracak öncelikli beceri ve davranışların belirlenmesidir.

Derya öğretmen 4 yaşındaki Ali'nin günlük hayatında gereksinim duymayacağı, hayatını kolaylaştırmasında etkisi olmayacak bir amaç belirlemiştir. yani Derya öğretmenin belirlediği amaç işlevsel değildir.

Doğru cevap A'dır.

Yanıtlayıcılık çocuğun dünyasına girebilmiş olan yetişkinin, bireyin gelişim düzeyine uygun olacak ve dil gelişimini destekleyecek şekilde onun dünyası hakkında anlamlı girdiler sunmasıdır. Örneğin, birey oyuncak inek ile ilgileniyorken, yetişkin inek sesi çıkartarak yanıtlayıcı davranış sergileyebilir. Ya da birey kek yiyorken, “çok lezzetli”, “mmm çok mu güzel?” gibi yorum ve sorularla birey için o deneyimi anlamlı hale getirilebilir. Bazen sadece isimlendirme yapmak da yanıtlayıcı olmak için yeterlidir. Örneğin; çocuk o sırada geçen uçağın sesine dikkatini yönelttiğinde, “Uçak” diyerek çocuğun deneyimi anlamlandırılabilir.

Refleksif ağlama ve istemsiz sesler dönemi 0-2 ay aralığında gerçekleşir. İstemsiz sesler genellikle beslenme ile ilgili olmaktadır.

Motor kontrolün artmasıyla beraber (2-4 ay) sesleri kontrol edebilme ve özellikle k-g-m-n seslerini çıkartmaya çalışma başlama cıvıldama ve gülme söz öncesi iletişim gelişiminde görülmektedir.

Söz öncesi gelişimin tamamlanması ile birlikte ilk sözcükler ortaya çıkmaktadır. Normal gelişim gösteren bireylerde ilk sözcükler 11-13 ay arasında duyulmaya başlamaktadır.

Bireyin ilgisini çeken, almak isteyeceğini düşündüğünüz nesne ya da oyuncakları görebileceği ancak yardım istemeksizin alamayacağı hale getirmek ulaşılmaz hale getirme stratejisi olarak ifade edilmektedir. Örneğin, çocuğun rutinlerinden birinin her gün aynı oyuncakla oynamak olduğunu fark ettiğinizde, o oyuncağı görebileceği ancak ulaşamayacağı bir rafa koymanız ulaşılmaz hale getirme olarak değerlendirilebilir.

Bireyin o an kullanmak istediği nesneyi, yiyeceği, içeceği, oyuncağı parçalar halinde vererek, her seferinde talep etmesini, istemesini, iletişim başlatmasını ve girişimde bulunması sağlayacak öğretim fırsatları yaratılabilmektedir. Örneğin, bir öğretmen öğrencisi çubuk kraker yerken, her seferinde bir tane çubuk kraker vererek, öğrencisinin çubuk kraker istemesini öğretilebilir.

Şaşırtıcı durumlar yaratma, ilgi çekici etkinlik ya da materyal sağlama stratejisinde olduğu gibi, bireyin yetişkinle etkileşime girmesini kolaylaştırmak amacıyla kullanılan bir stratejidir. Bu strateji kullanılırken yetişkinin yaratıcı olması gerekmektedir. Şaşırtıcı durumlar yaratılırken bireyle hali hazırda bir etkinlik gerçekleştiriyorken o an için bireyin ilgisini çekecek bir eylemde bulunmak gerekmektedir. Bireyin ilgisi çekildiğinde ona sunulan uyaranları almaya daha hazır hale gelecek ve öğretim fırsatı yaratılmış olacaktır. Örnek vermek gerekirse, kaşığı ters tutarak yemek yemeye çalışmak, birey peynir istediğinde zeytin vermek gibi o an içerisinde spontan olarak gelişebilecek şaşırtıcı durumlar yaratılabilir.

Yetişkin çocuk arabayı sürerken; “Araba”, “Araba sürüyorsun”, “Kırmızı araba”, “düüt dütt”, “Kırmızı araba geliyor.” diyerek çocuğa, çocuğun yaptıklarını anlatması paralel konuşmaya örnek olarak verilebilir. Paralel konuşma tekniği, bireyin yaptığı ne varsa bireyin gelişim düzeyine uygun olarak yetişkin tarafından bireye anlatılmasıdır.

Çocuğa araba gösterilerek “Bu ne?” diye sorulduğunda, model olunurken “araba” denilir ve sözel olarak bireye model olunmuş olunur. Model olma kullanırken bireyin söylemesi istenen sözcük ya da cümle bireyin ifade etmesi gerektiği şekilde bireye sunulur.

Talep etme-model olma tekniğinde yetişkin bireyden bir talepte bulunmaktadır. Talepte bulunduktan sonra, bireyin tepki vermesi için belli bir süre beklenti içinde beklemektedir. Bekleme süresine bu tekniği kullanmadan önce karar vermeniz gerekmektedir. Yaygın olarak bekleme süresi 3-5 saniye olarak belirlenmektedir. Ancak etkileşim hızı düşünüldüğünde, karşınızdaki bireyin özelliklerini dikkate almanız ve gerekli durumlarda daha uzun süre belirlemeniz gerekebilmektedir.

Doğru seçenek A şıkkıdır. Bireyin yapamadıklarından ziyade yapabildiklerine odaklanarak, bireyin gereksinimlerinin desteklenmesini temel alan uygulama Güçlü yönlerini temel alan uygulamalardır.

Doğru seçenek B şıkkıdır. Öğrenme fırsatı oluşturmak için bireyin kişisel ilgilerinden yararlanılmasını temel alan uygulama İlgilerini temel alan uygulamalardır.

Doğru seçenek B şıkkıdır. İşlevsel ve gelişimsel olarak uygun olan becerilerin amaç olarak seçilmesi ve bu amaçlar doğrultusunda doğru teknikler kullanılarak desteklenmesi durumunda bireyin becerileri edinmesinin beklendiği temel alan uygulama İlgilerini temel alan uygulamalardır.