İLETİŞİM VE ALTERNATİF İLETİŞİM SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 10

Jargon: Söz öncesi son dönem olan jargon kullanımında bebek bu aşamaya kadar öğrendiklerini ustaca kullanmaya çalışmaktadır. Sesini yükselterek, alçaltarak, mimik, jest kullanarak, sıra alarak sesleri diyalog kurarmışcasına kullanmaya başlamaktadır.

Eksik bırakma: Eksik bırakma çevresel düzenlemesini uygularken “unutmuş gibi yapmak” ve bu yolla bireyin ilgisini çek- mek öğretim fırsatı yaratmak amacıyla kullanılmaktadır. Örneğin; bireye boya yapma etkinliği sırasında kağıtları verip boyayı vermemek eksik bırakma çevresel düzenlemesi olarak değerlendirilebilir. Burada bireyin eksik olanı fark etmesi ve bu şekilde öğretim fırsatının oluşturulması hedeflenmektedir.

Paralel Konuşma: Paralel konuşma tekniği, bireyin yaptığı ne varsa bireyin gelişim düzeyine uygun olarak yetişkin tarafından bireye anlatılması- dır. Örneğin çocuk yerde oturmuş, araba sürüyor olsun. Yetişkin çocuk arabayı sürerken; “Araba”, “Araba sürüyorsun”, “Kırmızı araba”, “düüt dütt”, “Kırmızı araba geliyor.” diyerek çocuğa, çocuğun yaptıklarını anlatması paralel konuşmaya örnek olarak verilebilir.

Fırsat öğretimi de bireyin bağımsız iletişim baş- latma becerisini geliştirmek ve dil gelişimini desteklemek amacıyla kullanılan bir tekniktir. Fırsat öğretimi beş aşamadan oluşmaktadır. Bunlar:

1. Düzenle ve Gözle: Öğrenme ortamının bireyin etkileşim ve iletişim başlatmasına olanak sağlayacak şekilde düzenlenmesi- dir. Burada çevresel düzenlemeler kulla- nılarak çocuk için ortam ilgi çekici hale getirilmektedir. Ortam düzenlemesinden sonra yetişkin bireyin etkileşime girmesini beklemelidir.

2. Katıl: Bireyin başlattığı etkileşime yetişkinin katılmasıdır. Birey bir oyuncakla etkileşime girdiğinde yanında daha önce- den öğrenilen teknikler kullanılarak ya da nitelikli yetişkin davranışları sergilenerek katılım gösterilebilir ve iletişim kurulmaya çalışılabilir.

3. Bekle: Yetişkinin katılımına bireyin vereceği tepki beklenir. Sorulan bir soruya cevap beklenebileceği gibi, bir gülümseme de beklenebilecek tepkiler arasındadır.

4. Destekle: Eğer birey tepki vermekte güçlük yaşıyorsa, ipuçları kullanılarak desteklenebilir.

5. Onayla: Bireyin doğru tepkileri genişletirilerek, tepkisiz kalırsa ya da yanlış tepki verirse yanıt beklemeden model olarak süreç sonlandırılabilir.

Jest, mimik ve bakışlar: Duygusal ifade edicilikte de belirtildiği gibi jest, mimik ve bakışlar yaşantı- ların sözsüz olarak anlamlandırılmasında büyük rol oynamaktadır. Bireyden yanıt beklediğinizi ifade etmek için gözlerinin içine bakabilir ya da söylemesini istediğiniz nesneye bakarak bireyden ne söylemesini istediğinizi ona ifade edebilirsiniz. Yine yüz ifadelerine hakim olmak ve el hareketlerini kullanarak bireyin ifade etmesini kolaylaştırmak; jest, mimik ve bakışların ipucu olarak kullanılmasıdır.

Yukarıdaki üç madde de bireyin özelliklerini dikkate alarak yapılacak uygulamalardır.

Yukarıdaki üç madde de yetişkin davranışlarının özelliklerindendir.

Yukarıdaki durum bireyin liderliğini izleme stratejisine uygundur.

Refleksiz ağlama ve istemsiz sesler 0-2 aylarda ortaya çıkmaktadır.

Motor kontrolün artma- sıyla beraber (2-4 ay) sesleri kontrol edebilme de başlamaktadır. Özellikle k-g-m-n seslerini çıkartmaya çalışma başlamaktadır.

Ses oyunları 4-6. aylarda ortaya çıkmaktadır.

Babıldama evresi 6-10. ayları kapsamaktadır.

Tek sözcük üretme dönemi 11-13. ay dönemleri kapsamaktadır.

Bireyin ilgisini çeken, almak isteyeceğini düşündüğünüz nesne ya da oyuncakları görebileceği ancak yardım istemeksizin alamayacağı hale getirmek ulaşılmaz hale getirme stratejine ulaşılmaz hale getirme adı verilmektedir.

Bireye boya yapma etkinliği sırasında kağıtları verip boyayı vermemek eksik bırakma  stratejisine örnektir.

Bireyin liderliğini izleme: Bireyin özelliklerini temel alan uygulamalarda da belirtildiği gibi doğal dil öğretim tekniklerini kullanırken bireyin ilgi alanları ve yeterlikleri etkileşim kurmak açısından önemli görülmektedir. Bireyin liderliğini izlemek,
onun o anda ilgilendiği, oynadığı, baktığı, dokunduğu olay ya da nesne ile yetişkinin de ilgilenmesi ve onun dünyasına girmesi anlamına gelmektedir.

Doğru cevap A'dır.

Yanıtlayıcılık: Yanıtlayıcılık çocuğun dünyasına girebilmiş olan yetişkinin, bireyin gelişim düzeyine uygun olacak ve dil gelişimini destekleyecek şekilde onun dünyası hakkında anlamlı girdiler sunmasıdır. Bir başka deyişle yetişkinin, bireyin ilgilendiği, oynadığı, sevdiği nesne ve durumları sözel olarak ifade etmesi ve birey için anlamlı hale getirmesidir. Yanıtlayıcılık, bireyin ilgilendiği nesnenin ya da durumun; isimlendirilmesi, hakkında soru sorulması, taklidinin yapılması ya da yorum yapılması gibi yollarla gerçekleştirilebilir.

Doğru cevap B'dir.

Jargon: Söz öncesi son dönem olan jargon kullanımında bebek bu aşamaya kadar öğrendiklerini ustaca kullanmaya çalışmaktadır. Sesini yükselterek, alçaltarak, mimik, jest kullanarak, sıra alarak sesleri diyalog kurarmışcasına kullanmaya başlamaktadır.

Doğru cevap E'dir.

Cıvıldama ve gülme: Motor kontrolün artmasıyla beraber (2-4 ay) sesleri kontrol edebilme de başlamaktadır. Özellikle k-g-m-n seslerini çıkartmaya çalışma başlamaktadır.

Doğru cevap E'dir.

Sınırlı oranda verme: Bireyin o an kullanmak istediği nesneyi, yiyeceği, içeceği, oyuncağı parçalar halinde vererek, her seferinde talep etmesini, istemesini, iletişim başlatmasını ve girişimde bulunması sağlayacak öğretim fırsatları yaratılabilmektedir. Örneğin, Ali beslenme etkinliğinde çubuk kraker yiyorsa, her seferinde bir tane çubuk kraker verilerek, Ali’ye çubuk kraker istemesi öğretilebilir. Başka bir örnek vermek gerekirse; Elif yap-boz yaparken, yap-boz parçalarının yetişkinin kontrolünde olması Elif’i iletişim kurmaya zorlayacak bir etki yaratabilir. Elif’in yetişkinle yap-boz parçasını almak için istekte bulunması yetişkinle etkileşime girmesi için öğrenme fırsatı oluşturacaktır.

Doğru cevap D'dir.