İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ

İnsanın tek başına olduğu kadar topluluklar halinde de varlığını sürdürmek için gerçekleştirdiği bütün pratikler, dilsel pratiklerle iç içe örülmüştür. Tarihsel olarak insanlar tarafından üretilen bütün uygarlıklar ve kültürler, önce bir sözellik aşamasından geçip daha sonra okuryazarlık aşamasına girmişlerdir. Bu, dil kullanımının yazıdan önce konuşmayla ve sözle başlamasının doğal bir sonucudur. Sözel dil, insanın ürettiği sembolik biçimleri sabitlemek için geliştirdiği ilk teknik araç sayılır. İnsanların düşünce ve dil arasında bağlantı kurarken geçirdiği aşamalar, mutlak sözellikten yazının kısmen belleğe yardımcı olduğu dönemlere; oradan yüksek okur-yazarlık dönemine ve nihai olarak elektronik sözelliğin hakimiyetine doğru sınıflanmaktadır.Doğru cevap E'dir.

Sözlü kültür, insanın doğayla ve birbirleriyle olan etkileşimine dayalı deneyiminin, bu deneyimin ürünlerinin temel olarak sözle ve konuşmayla paylaşılarak farklı zaman ve mekan bağlamlarına aktarıldığı kültürdür. Sözlü toplumlarda üretilen yaşam bilgisinin üretilme tarzı olarak sözlü iletişim, insanın algısında, zihinsel etkinliklerinde, düşünce süreçlerinde, mekân ve zamanla ilişkisinde, aidiyet duygusunda, bilişsel tutumlarında ve daha birçok yönde birtakım sonuçlara yol açmaktaydı. Sözlü kültür toplumunda bugün bildiğimiz anlamda iletişimden farklı bir iletişim geçerliydi ve değişik bir insan karşımıza çıkmaktaydı. Bu insan, gırtlağın ve kulağın sunduğu ses dünyasında yaşayan, sözcüklerin “kudretine” inanan, gerçekliği işitilen ve söylenen şeylerde bulan insandır. Doğru cevap C'dir.

Sözelliğin ağır bastığı ve yazının yaygınlaşmadığı toplumlarda, anlatım insan belleğine dayalıdır. Burada dilbilgisi kurallarından çok, canlı ortamın sağladığı topluluk enerjisi, anlamın belirlenmesine yardımcı olur. Bilginin bellekte depolanabilmesi için, kalıp ifadeler geliştirilmiştir. Kalıp ifadelerde, sıfatların bolca kullanılması, akılda kalıcılığı sağlamaktadır. Örneğin, “yürekli savaşcı”, “koca dağ”, “güzel prenses” gibi sıfatlar, kuşaktan kuşağa aktarılan kalıp ifadelere dönüşür.Doğru cevap B'dir.

Yazı, insanın ürettiği sembolik biçimleri ve deneyimin anlamını yaymak amacıyla sabitlemeyi sağlayan bir diğer teknik araçtır. Yazı, bir teknolojidir, yapaydır. Eğer bütün maddi şeyler insanların bir zamanlar bedenleriyle yaptıklarının bir uzantısı ise, yazı teknolojisi de, insan duyusunun bir uzantısı sayılabilir. Bunu ilk ortaya koyanlardan iletişimci Marshall McLuhan’a göre bütün iletişim teknolojileri, duyularımızın çeşitli şekillerde dışsallaştırılmasıdır; dışsallaştırılan bir duyusal yeti, dönüp dolaşıp duyu organlarında birtakım değişimlere de yol açar (McLuhan, 2001). Yani yazı da, hatta elektronik teknolojisi de insanın duyusallığının bir uzantısıdır ve yine duyusallığını belirler. Konuşma, insanların bütün dokusu boyunca doğallıkla yapılanırken yazı, bilinçli olarak icat edilen kurallara dayanmaktadır. Konuşmayla karşılaştırıldığında yazının, sembolik biçimleri ve anlamı sabitleme derecesi daha yüksektir.Doğru cevap E'dir.

Yunanlıların geliştirdiği fonetik alfabe, okuryazarlığı kendi toplumunda yaygınlaştırmaya olanak sağlamıştır. İlk kez fonetik alfabe yazısı, insanları işitsel ağın dışına taşımıştır. Çünkü sadece fonetik alfabe, anlam ile görsel kod arasında, göz ile kulak arasında bir ayrım yaratabilmiş, Marshall Mc Luhan’a göre insana ‘bir kulağa karşılık bir göz’ verebilmiştir.Doğru cevap B'dir.

Okur-yazarlık kendi üzerine düşünebilen bireyler yaratmıştır. Okur-yazarlar her zaman yargılar ve çözümler; okur-yazarlar hep eleştirir ve düzeltir. Okur-yazar kültürün insanı, çözümleyici (analitik), teleolojik ve ilişkisel düşünmektedir. Okumada, insan istediği anda metnin istediği yerine geri dönebilir ve erişebilir (Ong, 2010). Böylelikle anlatıcının anlam-aktarımına ve toplulukla birlikte bu anlamı yeniden birlikte üretmeye olan bağımlılık azalır. Kişi yazılı kültürde daha benmerkezcidir, çünkü benlik bilinci, ancak yüksek düzeyde soyutlama ve bağlamdan arındırma becerisiyle gelişir. Kişi, okur-yazarlıkla birlikte düşüncesini içinde bulunduğu bağlamdan ayırarak, dikkatini kendi iç alanına doğru yöneltebilir. McLuhan’ın belirttiği gibi, matbaa kültürü insana kaçınılmaz bir iç yönelim vermektedir .Doğru cevap E'dir.

Edebi okur-yazarlığın insana kattıklarını şöylece sıralayabiliriz (Hakamulder, 2008) : • Yabancılaşma: Edebi iletişimde, okur, neyin temsil edildiğinden çok temsil edilen şeyin nasıl temsil edildiğine odaklanır. Edebiyat, gündelik dil kullanımından sapmaya yol açar. Okurlar için, çok tanıdık gelen şeyleri bile onlara yabancı kılar ve böylece onların uyuşmuş algılarını alt üst eder. Edebi okuryazarlık dogmatizmi azaltır, insanları daha açık fikirli olmaya davet eder. • Karmaşıklığın farkına varma: Edebi anlatıları diğer türlerden farklı olarak daha çok puzzle gibi olan, karmaşık ve basmakalıplıktan uzak karakterleri okurla buluşturur. Okurları, şeyleri çok yönüyle kavramaya çağırır. • Düşünümsellik: Edebiyattaki durgunluk ve sakinlik, diğer türlerden daha fazla düşünümselliğe yol açar. Edebi okuma etik sorgulama için bir sığınak ve yer açar. Kundera’ya göre edebi romanlar, okurların anında, sürekli ve herkese dair yargıda bulunma gibi kötü insani alışkanlığa karşı okuru donatır. • İzleyici girdisi: Edebi metinler, okur için her şeyi harfi harfine söylemez. Okur, anlatılanda eksikler bulabilir. Diğer okuma türlerinden daha fazla okurun yaratıcı davranışlarını canlandırır.Doğru cevap D'dir

Bir toplumun kendi değerlerini, inanışlarını, deneyimlerini göstergeler ve kodlarla görünür hale getirmesinin türlü biçimleri görsel kültürü yaratır. Resim, fotoğraf, film, televizyon, gazetecilik başlıca geleneksel görsel kültür biçimleridir. Dolayısıyla görsel boyutu olan bütün maddi ürünler ve bunlarla ilgili kültürel üretim, görsel kültürdür. Görsel kültür, en genel anlamıyla, insanları öznel, yorumlayıcı pratiklere çağıran her türden görsel malzemenin yaratımı, dolaşımı ve bu malzemelerle bağlantılı görme ve varolma pratiklerini işaret etmektedir.Doğru cevap B'dir.

İnsan duyularının en güveniliri olarak görme, Aydınlanma döneminde öne çıkarılmıştır. Bugün bizim için doğal gelen görmeye dayalı olarak işleyen akıl kavramı, Aydınlanmanın ürünüdür. İnsan aklı bu dönemle birlikte, her gördüğünü evrensel hakikat düzeyine çıkarır hale gelmiştir. Aydınlanmanın görmeye yönelik vurgusu, karşımıza Kartezyen perspektifçilik olarak çıkmaktadır. Modern dönemin başat görsel modeli olan Kartezyen perspektifçilik, mutlak göz merkezlidir.Doğru cevap B'dir.

Kartezyen perspektifçiliğe güç veren, beden-zihin ikiliği olmuştur. Descartes’in ortaya koyduğu Kartezyen özne, kendi zihinsel ve fiziki deneyimleri temelinde, dünyayı düşünen beni ile kavrayan öznedir. Düşünen ben, düşünebilmek için dünyayı görmelidir. Kartezyen perspektifçilikte, gören şey göz değil zihindir, akıldır.Doğru cevap A'dır.

Sözel dil, insanın ürettiği sembolik biçimleri sabitlemek için geliştirdiği ilk teknik araç sayılır.

Sözelliğin ağır bastığı ve yazının yaygınlaşmadığı toplumlarda, anlatım insan belleğine dayalıdır.

Okur -yazarlığın nüfusun daha küçük bir kısmı tarafından gerçekleştirildiği toplumlara ön-okur-yazar toplumlar denir.

Sami alfabesini uyarlayarak, açık ve belirsizlikten uzak, sesli harflere de sahip ve sayısı az bir gösterge sistemi olarak Yunanlıların geliştirdiği fonetik alfabe, okuryazarlığı kendi toplumunda yaygınlaştırmaya olanak sağlamıştır. Dolayısıyla, Doğru cevap: D

Kuşkuculuğun zayıflığı ve eleştirinin zor gelişmesi, sözlü kültürün toplumlarını daha kapalı, tutucu ve gelenekçi kılmaktadır (Sanders, 1999). Dolayısıyla, doğru cevap: E

İşte yazı, bir yandan okuyanın aynı ifadelerin üzerinden tekrar tekrar geçmesine elverdiği için, diğer yandan da kişinin günlük deneyim ile arasına mesafe koymasını sağladığı için eleştirel, yargılayıcı, analitik ve soyutlayabilen bir aklın ve zihnin gelişmesini olanaklı kılmıştır.

İzleyici girdisi: Edebi metinler, okur için her şeyi harfi harfine söylemez. Okur, anlatılanda eksikler bulabilir. Diğer okuma türlerinden daha fazla okurun yaratıcı davranışlarını canlandırır.

Yabancılaşma: Edebi iletişimde, okur, neyin temsil edildiğinden çok temsil edilen şeyin nasıl temsil edildiğine odaklanır. Edebiyat, gündelik dil kullanımından sapmaya yol açar. Okurlar için, çok tanıdık gelen şeyleri bile onlara yabancı kılar ve böylece onların uyuşmuş algılarını alt üst eder. Edebi okuryazarlık dogmatizmi azaltır, insanları daha açık fikirli olmaya davet eder.

Karmaşıklığın farkına varma: Edebi anlatıları diğer türlerden farklı olarak daha çok puzzle gibi olan, karmaşık ve basmakalıplıktan uzak karakterleri okurla buluşturur. Okurları, şeyleri çok yönüyle kavramaya çağırır.

Resim, fotoğraf, film, televizyon, gazetecilik başlıca geleneksel görsel kültür biçimleridir.