İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ

İnternetin, yeni kamusal alanı oluşturduğunu öne süren Rheingold'dur. Doğru cevap B'dir.

Yeni medya; bir bölümü bilgisayarlara (bilgi-işlem) özgü işlemleri, diğer bölümü de iletişim araçlarına (haberleşme, telekomünikasyon ve yayıncılık) özgü yapıları barındıran çift yönlü ve “melez” bir medyadır.

Manuel Castells, enformasyon küresel bir ekonomide akış içindeyken, bu akışın düzensiz olduğunu ve dünyanın tüm bölgelerine temas etmediğini belirtir. Dolayısıyla, dünyanın bütününü kapsayan küresel ekonomi, sadece küresel mali pazarlarla bağlantılı bilişim teknolojileri yoluyla karşılıklı çıkar sağlayan gelişmiş kapitalist ülkeler adına işlev görür.

Web, kitle medyasının içeriklerini aktarır. Bilgi ve eğlence içerikli siteler; magazin dergilerinin, gazetelerin, tv yayınlarının, konserlerin ve sinemalarınkine yakın bir işlevselliğe sahiptir. İnternetteki ticari sitelerin de; -şirket tanıtım broşürleri gibi- afiş reklamı işlevleri ve -ürün tanıtımı ve satın alma işlemleri gibi- salt ticari işlevleri vardır. Kısacası evrenselliği, esneklik kabiliyeti, aktarım biçimleri ve kullanımının az masraflı olmasından dolayı, geleceğin alternatifsiz medyası olarak gösterilmektedir.

Çoğulcu demokrasi, temel insan hakları ve halk egemenliği konularındaki temel garantiler haricinde çok sayıda başka kurumları da içerir: Çok partili sistem, parlamenter prosedürler, bağımsız yargı, basın ve iletişim özgürlüğü, aktif vatandaş katılımının değişik biçimlerini ve düzeylerini kabullenme isteği.

Bugün internet kullanıcı sayısının, bir milyardan fazla olduğu tahmin edilmektedir. Bu kesimin büyük çoğunluğu Anglo-sakson, beyaz ırk, erkek, iyi eğitim almış, gelir düzeyi yüksek ve gelişmiş ülkelerde yaşayanlardır. Öyleyse internetin sunacağı demokratikleşmeden yararlanacak olan da sadece bu kesimdir.

İnternetin demokrasi üzerindeki olumlu etkilerinden söz edebilmek için, bir dizi yapı ve sürecin işlevsellik kazanması gerekir: Bireyler siyasal etkinlik duygusuna sahip olacaklar, siyasal sistemler katılım kanallarını açık tutacak, siyasal elitler yönetilenlerden gelecek talepleri işleme koyacak, internet bir siyasal katılım aracı olarak genel kabul görecek ve bilişim teknolojileri ile internete herkes eşit şartlarda dahil olacak.

Yoneji Masuda (1985; ), enformasyon toplumlarında demokrasinin farklı bir nitelik alacağını ve “enformasyon demokrasisi”nin ortaya çıkacağını söyler. Bu da, dört kriter üzerinde yükselecektir: İlki, özel yaşamın gizliliğinin korunmasıdır. İçeriği negatif haklardan oluşmakta ve kişilerin özel yaşamlarını kendi denetimlerine bırakmaktadır. İkincisi, bilme hakkıdır. Pozitif içerime sahip olan buradaki haklar, kişinin kamu kuruluşlarının elinde bulunan ve kendisini yakından etkileyecek her türlü gizli enformasyonu bilme garantisini içerir. Üçüncüsü, kullanım hakkıdır. Bu, her vatandaşın her türlü enformasyona ve veri bankalarına, hem düşük ücretle hem de istediği yer ve zaman diliminde özgürce erişimi anlamına gelir. Dördüncüsü de, her vatandaşın küresel enformasyon alt yapısının yönetimine doğrudan katılım hakkıdır. Ancak günümüzdeki uygulamalar, dört aşamanın da sadece teoride kaldığını ve gerçek yaşama geçirilemediğini göstermektedir.

Amerika 1966’da kabul ettiği Enformasyon Özgürlüğü Yasası’yla, vatandaşlarının ‘çok gizli’ sınıflaması dışındaki tüm belgelere ulaşma hakkını genişleterek, toplumu mümkün olduğu ölçüde şeffaflaştırmayı amaçlamıştır. Aynı şekilde, Danimarka ile Norveç 1970, Hollanda ve Fransa 1978, Avustralya ile Kanada da 1982’de benzeri yasaları yürürlüğe sokmuşlardır.

1980’lerde tümüyle belirginleşen bu değişimler paralelindeki toplumu tanımlamak için; Zbigniew Brzezinski “teknokratik çağ”, Daniel Bell “sanayi-sonrası toplum”, Peter F. Drucker “bilgi toplumu”, Yoneji Masuda “enformasyon toplumu”, Manuel Castells “network toplumu” ve Marshall McLuhan “küresel köy” kavramlarını kullanmıştır.

Yeni medyayı toplumsal-kültürel pratikler bağlamında ele alan ve “kültürel çalışmalar” ekolü ile “post-yapısalcı” kuramdan beslenen yaklaşım: Yeni medya ortamının alımlanması ve sanal evrende kimlik üretimi konularına odaklanmaktadır. Robins ve Webster gibi kuramcılara göre dönüşüm, piyasaya yeni ürünler sürmeyi hedefleyen ekonomik ve teknolojik koşulların ötesinde; aslında yeniden şekillenen toplumsal, kültürel ve siyasal gerçekliğe işaret etmektedir. Bireyler, hem kendini ifşa etme olanaklarına kavuşmakta hem de sürekli olarak daha fazla gözetim altına alınmaktadırlar. Gündelik yaşam, hızla “panoptik” bir anlam kazanmaktadır.

Küresel Enformasyon Ağı Altyapısı’na paralel ilerleyen çalışmalar, bu eğilimleri her geçen gün daha da güçlendirmektedir. Kullanımı kolay ve ucuz olacak şekilde planlanan telefon, televizyon ve bilgisayar şebekesi, bu çalışmaların en bilinen örneğidir.

Sayısal (dijital) teknoloji; veri, ses, müzik, metin, fotoğraf ve görüntü gibi her çeşit enformasyonun, mikroişlemciler sayesinde “bit” olarak adlandırılan 0 ve 1 biçimine dönüştürülmesidir.

Barry Wellman’a göreyse; e-posta, facebook ve twitter gibi olanaklar sayesinde, kızgınlık veya mutluluk gibi duyguların yansıtılabileceği bir kişiler arası medya olarak kendini sunmaktadır.

Evrensel ağa bağlı tek bir bilgisayar; yazılı metinleri, durağan-devingen imgeleri ve görsel-işitsel materyalleri siber-uzayda sınırsızca aktarabilir; her konuda bilgi, enformasyon ve eğlence kanallarına ulaşmak için veri bankalarına ulaşabilir; internette yapılacak aramaları kolaylaştırmak için bilişsel yetilere dayanılarak “hiper-metin” denilen yazılımlar geliştirilebilir.

Hiper-metin: WWW üzerinde kurulu, yapısal bir oluşumdur. Metinsel enformasyon türleri arasındaki bağlantı ile bu bağlantıları sağlayan mekanik yapılar, kullanıcıların sınırsız şekilde bir metinden diğerine geçiş yapmalarına olanak sağlamaktadır.

Sanal cemaat olarak adlandırılan bu küçük gruplar, “siber-uzayda kişisel ilişki ağlarını şekillendirmek üzere yeterli sayıda insanın, yeterli uzunlukta kamusal tartışmayı, yeterli insani hislerle gerçekleştirdiği zaman ağda ortaya çıkan” postmodern kabileler olarak görülmektedir.

Çoğulcu demokrasi, temel insan hakları ve halk egemenliği konularındaki temel garantiler haricinde çok sayıda başka kurumları da içerir: Çok partili sistem, parlamenter prosedürler, bağımsız yargı, basın ve iletişim özgürlüğü, aktif vatandaş katılımının değişik biçimlerini ve düzeylerini kabullenme isteğidir.

Dahlgren, siyasal kamusal alanın dört boyut sergilediğini belirtir: Medya kurumları, medya temsili, sosyal yapı ve sosyo-kültürel
etkileşim.