İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ

Konunun bir dünya savaşı  koşullarında gündeme geldiği belirtilmişti. Dünya savaşının konu açısından  önemi çok geniş kitlelerin savaşa katılmalarıdır. Bu savaşın bir dünya savaşı olarak  tanımlanmasına neden olan özelliği de ilk kez bir topyekün savaş olmasıdır. Ayrıca  dört yıl süre ile çok geniş kitlelerin katıldığı uzun süren bir  savaştır bu. Bu özelliğe bağlı olarak, sadece bilfiil cephede çarpışanlar değil, cephe gerisinde fabrikalarda vs. yer alan milyonlarca insanı da katarsak bu kadar geniş bir kesimin ve  savaşan güçlerin öncelikle belli bir komuta zinciri içinde, komuta birliği içinde tutulabilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.

Kitlesel hareketlerin en önemlisi Bolşevik İhtilali’dir. Bolşevik İhtilali yalnızca ayaklanmayla kalmamış kitlelerin yönlendirilmesiyle belli sonuçların alınabileceğini de göstermiştir. Bolşevik İhtilali, Birinci Dünya Savaşı koşullarının bir ürünüdür. Bolşevik liderler, savaşın en kritik evresinde ayaklanma ile propaganda taktiklerini bütünleştirerek, savaş halinde bulunan Çarlık ordusunun cepheden çekilmesi koşullarını yaratmışlardır. Yani, büyük savaşta Bolşeviklerin cephedeki etkili savaş karşıtı propaganda faaliyeti Çarlığın devrilmesinde ve dünya savaşı dengelerinin değişmesinde önemli rol oynamıştır. Özellikle işçi ve askerlere yönelik propaganda faaliyetleri Bolşeviklerce bir savaş yöntemi olarak tercih edilmiştir. Bolşevik İhtilali’nin önemi kitlelerin sahneye çıkmasının yanında, onların birtakım ilke ve hedeflerle yönlendirilmesinden kaynaklanmaktadır.

Bolşeviklerin belli ilkelerin yaygınlaştırılması ve rejimin benimsetilmesi çabalarında yararlandıkları kitle iletişim araçlarından biri de sinemadır. Sovyet sineması, devrimle birlikte Bolşevik iktidarı kitleler nezdinde meşrulaştırma işlevini üstlenmiştir. Sinema, aynı zamanda kitleleri denetleyici, yönlendirici bir işlev kazanmıştır. Sovyetler’de sinemanın eski düzenden, Çarlık’tan farklı bir düzen yaratmak adına toplumsal birer mekan olarak kilisenin ve meyhanenin yerini aldığı iddia edilmiştir. “Troçki, sinema salonlarının, alkolün ve dinin toplum üzerindeki olumsuz etkilerini silmek için en önemli dayanaklardan biri olduğu kanısındadır. Sinema aracılığı ile yeni bir kimliğin -ki bu yeni kimlik Sovyet insan modeli olarak sunulmuştur- kitlelere benimsetilmesine ve kitlelerin geleneksel mekanları olan kilise ve meyhaneden bağlarının koparılmasına çalışılmıştır. Başka bir deyişle Sovyetler’de sinema, kitle eğitiminin de önemli bir parçası, aracı haline gelmiştir.

Stalin, yeni Sovyet tipi insanın yaratılmasında kitle eğitiminin büyük gücünü görmüştür. Bu amaçla tıpkı Nazi Almanyasında olduğu  gibi  Sovyetler’de  de  kurulan  propaganda okullarında yüzbinlerce propagandacı ve kışkırtıcı yetiştirilmiştir. Bunlar, sadece üretkenliği artırmak için fabrikalarda ve tarım işletmelerinde değil, şehir ve köylerde gençlere yönelik kültür ve eğitim kurumlarında, sportif faaliyetlerde olağanüstü bir yaygınlıkta istihdam edilmişlerdir. “Genç komünistlerden meydana gelen ‘gezici ekipler’ ordu içinde dolaşır, köylere gider, buralarda kısa süre kalır, oyun oynar, şarkı söyler, politik konferanslar verirler.

Yeni sorunlar klasik liberal/kapitalist teoriden yani laissez-faire zihniyetinden uzaklaşılmasını ve ekonomiye devlet müdahalesini beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla ilk maddedeki bilgi yanlıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

1950’ler Amerikasında McCarthizm olarak anılan bir toplumsal panik yaşanmaktadır. Sovyet tehdidine dayanan, sabotaj, ayaklanma ve hatta işgal korkusunun egemen olduğu dönemde, Sovyet casuslarının Amerikan hükümetine bile sızdığı ve neredeyse devletin komünist komplocular, işbirlikçiler tarafından ele geçirildiği Amerikan halkınca da yaygın şekilde paylaşılan bir kuşku olmuştur. Amerika’da bir “komünist avcılığı”na başlanmış, bu yolda son derece aşırı önlemlere başvurulmuş, Amerikan Komünist Partisi yöneticilerinin dışında, bilim adamları, sanatçılar, sinema oyuncuları da dahil olmak üzere toplumun bütün kesimlerini kapsayan bir devlet terörü estirilmiştir. Amerika’da insanlardan komünist olmadıklarına dair belge istenmesi ve sadakat yeminleri ettirilmesi bile sözkonusu dönemde yaşanan korku, şüphe ve panik havasını yansıtmak için yeterlidir.

Günümüzde gazete, radyo televizyon, telefon, internet alan üzerinde haberleşme araçlarıdır. Ancak iletişimin,  araştırma ve kuramlarda hiç ele alınmayan, değinilmeyen  çok önemli ikinci bir boyutu daha bulunmaktadır ki bu da iletişimin zaman boyutunu gösteren kuşaklararası haberleşme/iletişimdir. İnsanın tek bir birey olarak kendi kurduğu anında ve direkt ilişkilerle sorunlarını çözemediğini, ancak toplum biçiminde örgütlenerek, sorunların üstesinden gelebildiği bilinmektedir. Otomatik olmayan, kendiliğinden gerçekleşmeyen bu çözümün, gerektirdiği belli zorunluluklar olacaktır. Bu zorunlulukların başında kendiliğinden gerçekleşmeyen bu çözümün öğrenilmesi gereği gelmektedir. Otomatik olarak, kendiliğinden gerçekleşmediği için sözkonusu çözümün tekrarının sağlanması da ancak öğrenme ile mümkün olabilecektir. İletişim/toplum bağlantısının ikinci yönü işte tam bu noktada ortaya çıkmaktadır. Doğa karşısındaki ilk sorunlar dışındaki sorunların ve geliştirilen bütün çözümlerin kaynağında insanların kendiliğinden geliştirdiği, anında ilişkilerin bulunmamasının, yani bu çözümün otamatik olmamasının, çözümlerin öğrenilir, aktarılır olmasını zorunlu kıldığını belirtmiştik. Bu zorunluluk, yalnız gününde degil, kuşaklar arasında da bir aktarma gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Kuşaklararası iletişimde en önemli kurumlardan biri de eğitimdir. Doğuştan gelmeyen kendiliğinden gerçekleşmeyen çözümün aktarılması çerçevesinde iletişim, yalnızca toplum üyeleri arasındaki anında haberleşmeyle sınırlı kalmayacak, kuşaklararası iletişim gerekliliği ortaya çıkacaktır. Kuşaklararası iletişim için kullanılacak çeşitli yol ve araçlar içinde okul ve eğitim de  çözümle yakında ilişkili olacaktır.

Toplum yaşamı, yahut toplumsal örgütleniş biçimi, önündeki sorunları aşabilmek için insanın sonradan geliştirdiği bir çözüm biçimi olarak karşımıza çıkmıştır. Başka bir ifadeyle toplum yaşamı, insanlığın gelişiminin bir aşamasıdır. Toplum yaşamı doğanın bir ürünü olmaktan uzaktır. Toplum yaşamı, doğaya karşı insanın çözümüdür. Bu nedenle toplum yaşamı bütün insanlığa yaygın olmuş ama buna karşın büyük farklılıklar ve çeşitlilik göstermiştir. Toplum yaşamı doğadan gelen ve otomatik olarak kendiliğinden gerçekleşen bir olay olsa idi, yeryüzündeki bütün toplumların aynı özellikleri göstermesi gerekirdi.

1930’larda kitlelerin belli siyasal amaçlar doğrultusunda sevki sorunu büyük önem kazanmıştır.

Bu dönem son derece önemli ve çarpıcı olayların yaşandığı bir dönemdir. Bu olayların siyasi boyutunun yanında önemli ortak noktası geniş halk yığınlarını ilgilendiren yönlerinin bulunmasıdır. Geniş halk kesimleri ya doğrudan doğruya aktif bir biçimde bu siyasi, askeri ve toplumsal olaylar içinde yer almışlar, ya da yine bu olayların doğurduğu siyasal çerçevede bilinçli bir şekilde denetim altında tutulmak, yönlendirilmek, biçimlendirilmek, hatta manipüle edilmek istenmişlerdir. Bu yüzden de söz konusu dönemde basının yanında  geniş halk kesimlerine hitap edecek sinema ve özellikle radyo ve televizyon gibi yeni  kitle  iletişim araçları geliştirildiği gibi, kitle iletişimi de ilk kez bilimsel yöntemlerle incelenen bir alan olarak karşımıza çıkmıştır.

Kitle iletişimi ilk kez 20. yüzyılda bilimsel yöntemlerle incelenen bir alan olmuştur.

İletişim alanındaki çalışmaların temelinde öncelikle askeri/siyasi kaygıların bulunduğu görülmektedir. Doğru cevap, B'dir.

İletişim konusu 20. yüzyılın başlangıç döneminde gündeme gelmiştir.

Savaş esnasında, çok geniş kitleleri hareket ettirmek ve bu hareketlerinde denetim altında tutmak zorunluluğu yeni iletişim araçlarının geliştirilmesine yol açmıştır. Doğru cevap, C'dir.

Bolşeviklerin belli ilkelerin yaygınlaştırılması ve rejimin benimsetilmesi çabalarında yararlandıkları
kitle iletişim araçlarından biri de sinemadır. Doğru yanıt, E'dir.

İletişim alanındaki gelişmelere ivme kazandıran bir başka önemli olay 1929 ekonomik krizidir. 1929 dünya ekonomik krizi iki büyük savaş arası dönemde yaşanan ve sonuçları itibariyle son derece önemli gelişmelere yol açan olaylardan biridir. Doğru cevap, A'dır.

"Krizi aşmak için gerekirse milyonlarca insana çukur açtırıp sonra bu çukurların kapattırılması” fikri Keynes'e aittir. Doğru cevap, C'dir.

90’lı yıllarla birlikte Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla artık tek merkezli sistemde bilgi çağından bahsedilmektedir.

Marshall Planı ve NATO’nun ABD’ye büyük ekonomik maliyeti bulunmaktadır. Bu harcamalara karşı Amerikan kamuoyunda oluşacak muhtemel tepkileri en baştan önlemek ve bu siyaseti haklı ve meşru göstermek için oldukça abartılı yapay bir komünizm tehdidi yaratılmıştır. Doğru yanıt, B'dir.

Eğitim ve okul en önemli kuşaklararası iletişim aracıdır.