İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ

Medya sadece devletlere veya devletin resmi aktörlerine değil, mevcut toplumsal düzene muhalefet edenlere de kendilerini ifade etme ve ortak hedefler etrafında toplanma ve birlikte eyleme geçmede destek veren önemli bir taraf ve güç olduğunu da kanıtlamıştır. “Arap Baharı” olarak adlandırılan Mısır, Libya ve Suriye’de yaşanan halk hareketleri ve çoğunluğunun genç insanlardan oluşan siyasal iktidarlara ve mevcut politikalara yönelik muhalif görüşlerini ve tepkilerini dışa vurmada yeni medyayı kullandıkları görülmüştür. Doğru cevap D'dir.

Henüz geride bırakmamızın çok yeni olduğu 20. yüzyıl “kitle iletişiminin ilk çağı” olarak adlandırılmaktadır. Medya kuruluşlarının örgütsel yapısı, teknolojisi ve faaliyet göstermekte olduğu toplumun içerisinde önemli değişikliklere karşın medyanın politik ve toplumsal önemine ve gücüne değin tartışmalarda çok az değişme görülmektedir. Doğru cevap D'dir.

Kitlesel hareketlerin en önemlisi Sosyalist Devrim’dir. Çünkü Sosyalist Devrim sadece ayaklanmayla kalmamış, kitlelerin yönlendirilmesiyle belli sonuçların alınabileceği ve toplumda radikal değişimlerin yapılabileceğini de göstermiştir. Sosyalist Devrim, I. Dünya Savaşı koşullarının bir ürünüdür.Doğru cevap B'dir.

I. Dünya Savaşı’ndan itibaren Batı toplumlarının yaşamak durumunda kaldığı ekonomik, politik toplumsal ve askeri olaylar ve sorunlar iletişim teknolojisinin hızla gelişmesine yol açmıştır

Denis McQuail ise iletişim alanındaki araştırmaları “etki” analizi eksenli tasnif etmekte ve üç temel araştırma döneminden söz etmektedir.

Güçlü Etkiler Dönemi: İlk dönemi kapsar ve medyaya sonsuz güç ve önem atfedilen çalışmalardır.

Sınırlı Etkiler Dönemi: 1930’lardan 1960’lara uzanan süreçtir. Saha çalışmaları ve deneysel araştırmaların olduğu, bilimsel yöntemlerin geliştirildi dönemdeki araştırmaları kapsar. Medya etkilerinin dolaylı, uzun vadeli ve bireylerin veya grupların sosyo-demografik özelliklerine bağlı olarak değişebileceğini öne süren araştırmalar yapılır.

Yeniden Etkiler Dönemi: 1970’lerden 1980’lere kadar olan dönemdir. Medya etkilerinin uzun vadeli açığa çıkacağı kabul görür. İletişim araştırmalarında ikinci döneminde katkısıyla araştırma soruları ve yöntemleri çeşitlenmiştir. Şiddeti sorunsallaştıran kuramlar, insanların gündemlerini medyanın nasıl belirlediği irdeleyen kuramlar, kadın temsillerini değerlendiren feminist medya analizleri yapılır. Doğru cevap C'dir.

Lazarsfeld’in iletişim araştırmaları kategorileştirmesi ise “yönetsel araştırma” ve “eleştirel araştırma” şeklindedir. Ona göre yönetsel araştırma, özel ya da kamusal belli kurumların talepleri doğrultusunda, yine onların ekonomik desteği ve yanıtını bilmek istedikleri sorular etrafında desenlenmiştir. Eleştirel araştırma ise toplumsal sistem içinde medyanın genel rolünü belirlemeye çalışan araştırmadır. Eleştirel araştırmalar bilim insanları veya araştırmacıların öznel tercihlerini yansıtsa da yönetsel araştırmacılar için aynı şey söylenemez. Ancak bu tanım da sorunlu bulunmuştur. Curran’a göre, “amprik (deneysel) / yönetsel” ile “eleştirel araştırma” ayrımı, daha adlandırmadan başlayarak teori, yöntem ve kapsamı birbiriyle karıştırmaktadır. Biri amprik araştırmalara ve özellikle niceliksel tekniklere ağırlık veren, işlevselci ve etkiye odaklanan çalışmalar olarak tasnif edilirken diğeri, felsefi vurguya ağırlık veren, Marksist, yapısal bağlamda kontrol meselesine odaklanan çalışmalar öbeği olarak aktarılır (Kejanlıoğlu, 2000).Doğru cevap D'dir

Baran ve Davis, (2003: 12-20) ise iletişim araştırmalarını beş dönem içerisinde ele almaktadır: Birinci dönem: Bu dönem Kitle Toplumu ve Kitle Kültürü Dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemin çalışmaları, 19. Yüzyılın sonlarında yeni iletişim teknolojileri bağlamında yapılan kültürel üretimin bir analizidir. Bazı kuramcılar yeni iletişim teknolojileri ve medyanın insanları ortak bir paydada buluşturarak barışçıl bir iklim yaratacağını öne sürer. Ne var ki özellikle kitle toplumu teorilerinden beslenen Frankfurt okulu düşünürleri, medyanın olumsuz etkilerine odaklanarak hayli eleştirel ve karamsar görüşler öne sürerler. İkinci dönem: Kitle İletişiminde Bilimsel Perspektiflerin Ortaya Çıkışı olarak adlandırılır. Bu dönemin çalışmaları, 1930’lu yıllarda ortaya çıkar. Sözkonusu zaman diliminde Avrupa’da totaliter yönetimler yükselişe geçmektedir ve Nazi propagandasının kitleleri peşinden sürükleyebildiği bir dönemdir. Dolayısıyla medyanın propaganda da etkili olduğu ve kitle toplumu kuramlarının sosyal bilimciler nezdinde kabulünün arttığı bir süreçtir. Amerika Birleşik Devletleri’nde Paul Lazarsfeld’in saha çalışmaları yapmış ve araştırmalarında istatistikten yararlanmıştır; kendisinin bu çalışmaları iletişim çalışmalarında öncü ve önemli kilometre taşı olarak kabul görür. Üçüncü dönem: Sınırlı Etkiler Dönemi olarak adlandırılır. Bu dönem, 1950’li yıllarda başlar. Sınırlı etkiler pekçok orta ölçekli kuramın bulgularından hareketle konulan bir isimdir. Carl Hovland’ın askerlerle yaptığı deney çalışmaları, iletişim çalışmalarının ilk yıllarında olduğu gibi sınırsız bir etki potansiyeline sahip olmadığı aksine medyanın sınırlı ve dolaylı etkisinden söz etmektedir. 1960’lı yıllara gelindiğinde ise Amerika’da iletişim çalışmaları yapan araştırmacılar arasında kitle toplumu ve sınırlı etkiler perspektifi terk edilmiş; medya şiddet ilişkisi, televizyonun toplumsal yaşamdaki rolü veya kadınların medyada temsilleri ilgi gören konular olarak bilimsel ajandaya girmiştir. Dördüncü dönem: Bu dönem Kültürel Eleştiri: Sınırlı Etkiler Paradigmasına Meydan okuma olarak adlandırılır. Kıta Avrupası’nda II. Dünya savaşının ardından kitle toplumu teorileri hala kabul görmekte; Amprizm ve niceliksel araştırma tekniklerinin analiz gücünden kuşku duymaktadır. 1960’lı yıllarda neo-marksistler İngiliz Kültürel Çalışmalar okulunu kurdular. Bu okulun odaklandığı konu medyayı ve onun hegemonik dünya görüşünü güçlendirmedeki (promoting) rolüdür. Beşinci Dönem: Ilımlı (Moderate) Etkiler Perspektifinin Doğuşu olarak adlandırılmaktadır. Sınırlı etkiler dönemindeki çalışmaların etkisi hayli azalmıştır. Yeni bir iletişim araştırma dönemine girilmesinin nedenleri İngiliz kültürel çalışmalar okulu ve yeni iletişim teknolojilerinin yol açtığı yeni medya ortamıdır. Eski araştırma soruları ve yöntemlerinin artık yetersiz kalmakta, yeni medya ortamı yeni tekniklerle analiz edilmektedir. Bu anlamda medyanın gücü yeniden tartışmaya açılmakta; orta düzeyli veya ılımlı (moderate) bir etkiden söz edilmektedir etkilerinde orta düzey ve daha ılımlı bir etkiden söz edilmektedir. Kültürel çalışmaların daha sonraki çalışmalarında alımlama çalışmaları veya izleyici araştırmalarına kayması ve homojen bir medya tüketim pratiğinden söz edilemeyeceğini öne sürmesi iletişim araştırmalarında odağın medyanın üretim süreçleri ve/veya metin analizlerinden tüketim boyutuna kaymasına yol açar. “Aktif izleyici” savı önem kazanır ve medya okuryazarlığı yaklaşımları aracılığıyla insanların medya karşısında eleştirel ve bilinçli olabilecekleri görüşleri yaygınlaşır. Doğru cevap C'dir.

Lazarsfeld’in araştırmaları sonucunda, medyanın seçim kampanyalarının insanların oy verme davranışı üzerinde doğrudan etkisinin zayıf olduğu ve aynı şekilde seçmenlerin, edilgen ve tesadüfi olarak oy kullanmadığı görülür. Seçmenlerin, siyasi parti tercihi ve oy kullanma davranışının üç değişkenden hareketle açıklanabileceği görülür: Sınıf, coğrafi aidiyet ve din. Araştırmada dernekler ya da kiliseye üyelik, önceki politik tercihler, ikamet edilen mahalle ya da bölge, aile ve arkadaş gruplarına ilişkin yöneltilen sorular doğrultusunda ulaşılan demografik ve sosyo-ekonomik göstergelerden doğrultusunda politik kararlar analiz edilir.Doğru cevap A'dır.

Lazarsfeld ve ekibi, medya mesajlarının kendi başlarına etkili olmadıklarını kanı önderi ya da kamuoyu lideri olarak adlandırılan insanların diğer insanların moda, oy kullanma gibi konularda etkileme gücüne sahip olduklarını belirtir. Onlara göre medyadan seçmenlere/izler kitleye doğrudan ulaşan bir mesaj akışı değil; medyadan kanı (kanaat) önderlerine ulaşan ve onlardan da kendi süzgeçlerinden geçirilmiş olarak grubun diğer üyelerine aktarılan bir mesaj akışı vardır. Bu nedenle kuramlarına “İki Aşamalı Akış” adı verilmiştir.Doğru cevap D'dir.