İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 3

Aydınlanma ya da 18. yüzyıl felsefeleri genel olarak insanın kendi yaşamını düzenlemesini yeniden gündeme almış hem düşüncenin hem toplumsal yaşamın köklü değişimlere uğrayacağı bir sürecin felsefi başlatıcısı olmuştur.

19. Yüzyıl iletişimin uygarlığı dünyanın her yanına götürecek taşıyıcı olarak ilan edilmesi ve iletişim ağlarının büyük bir organizasyon halinde gezegeni sarmasının bir başlangıcıdır.

Kültür ürünleri ve iletişim teknolojilerinin hareketi bir enformasyon akışını işaret eder. 2. Dünya savaşı sonrası dönemde farklı toplumsal yapılar arasında enformasyon akışını belirleyen en önemli durum, toplumsal yapılar arasında var olan ve özellikle enformasyon üretimindeki eşitliksizliktir. Bu bazı ülkeleri diğerlerine göre daha şansız bir konuma düşürmüştür.

Bağımlılık tezleri merkez adı verilen kapitalist ülkelerin çevre ülkeleri askeri, ekonomik, siyasi ve kültürel güç unsurlarının bir bileşimi ile egemenlik altına aldığı görüşünde hareket ederler. Çevre ülkeler merkez ülkelerden almak zorunda kaldıkları gelişmiş teknolojiler ve medya ürünleri gibi unsurlara bağımlı kalırlar.

Yeni sömürgecilik kavramından yola çıkarak Thomas L. McPhail tarafından önerilmiş olan elektronik sömürgecilik kavramı bilgi ve iletişim teknolojileri alt yapısı ve donanımları alanındaki eşitsizliklere ve bu eşitsizliklerde çok uluslu şirketlerin rolüne vurgu yapmaktadır.

1980'li yıllar iletişim endüstrisinin gerek gelişmiş gerekse az gelişmiş ülkelerde büyük artış gösteren yatırımlarda büyüdüğü ve stratejik sektörler arasına güçlü bir biçimde yerleştiği bir dönem olmuştur.

Telif hakkı kavramı enformasyonun önemli bir girdiye dönüştüğü günümüz toplumları açısından yapı taşı olarak tanımlanır. Bunun sonucu olarak telif haklarının düzenlenmesinin uluslararası düzeyde uygulanması da önemli bir hale gelmiştir.

İletişim alanındaki çalışmaların temelinde öncelikle askeri/siyasi kaygıların bulunduğu görülmektedir. Askeri/siyasi kaygılarla biçimlenen çalışmalar daha sonra ticari çerçevede yaygınlaşmıştır.

Kitle toplumu, kitle kültürü, tüketim ve refah toplumu kavramları 1945 sonrasında kapitalist Amerika’nın tanımlanmasında
başvurulan en yaygın ve çekici kavramlar haline gelmiştir.

İletişim konusu XX. yüzyılın başlangıç döneminde gündeme gelmiştir. Bu dönem son derece önemli ve çarpıcı olayların yaşandığı bir dönemdir. Bu olayların siyasi boyutunun yanında önemli ortak noktası geniş halk yığınlarını ilgilendiren yönlerinin bulunmasıdır.

Bolşeviklerin belli ilkelerin yaygınlaştırılması ve rejimin benimsetilmesi çabalarında yararlandıkları kitle iletişim araçlarından biri de sinemadır.

New Deal yeni düzen anlamına gelmektedir. 1933 ile 1939 yılları arasında uygulanan bu program dünya ekonomik krizinin sonuçlarını hafifletmek, kapitalist sistemin karşılaştığı güçlükleri aşmak üzere tasarlanmış ve yürürlüğe geçirilmiştir.

Marx toplumsal değişmenin, hatta tarihe yön veren temel dinamiğin toplum içindeki sınıflararası ilişki/çatışma olduğunu söylemektedir.

Toplum yaşamı doğanın bir ürünü olmaktan uzaktır. Toplum yaşamı, doğaya karşı insanın çözümüdür. Bu nedenle toplum yaşamı bütün insanlığa yaygın olmuş ama buna karşın büyük farklılıklar ve çeşitlilik göstermiştir. Toplum yaşamı doğadan gelen ve otomatik olarak kendiliğinden gerçekleşen bir olay olsa idi, yeryüzündeki bütün toplumların aynı özellikleri göstermesi gerekirdi.

Yazının, ilk örgütlü ve kalıcı, sağlam çözümün ortaya çıktığı Yakın Doğu’da kullanılması, yine ilk eğitim kurumlarının da Sümer’de görülmesi rastlantı değildir. Uygarlık adına ilk ve önemli gelişmelerin yaşandığı toplumlarda ilk eğitim kurumları da yerini almıştır. Bu kurumların amacı, elde edilen çözümle ilgili bilgilerin aktarılmasıdır. Bu yüzden iletişimi açıklama çabasında eğitime mutlaka yer verilmelidir.

Bu dönem son derece önemli ve çarpıcı olayların yaşandığı bir dönemdir. Bu olayların siyasi boyutunun yanında önemli ortak noktası geniş halk yığınlarını ilgilendiren yönlerinin bulunmasıdır. Geniş halk kesimleri ya doğrudan doğruya aktif bir biçimde bu siyasi, askeri ve toplumsal olaylar içinde yer almışlar, ya da yine bu olayların doğurduğu siyasal çerçevede bilinçli bir şekilde denetim altında tutulmak, yönlendirilmek, biçimlendirilmek, hatta manipule edilmek istenmişlerdir. Bu yüzden de sözkonusu dönemde basının yanında  geniş halk kesimlerine hitap edecek sinema ve özellikle radyo ve televizyon gibi yeni  kitle  iletişim araçları geliştirildiği gibi, kitle iletişimi de ilk kez bilimsel yöntemlerle incelenen bir alan olarak karşımıza çıkmıştır. Doğru cevap D'dir.

Konunun bir dünya savaşı  koşullarında gündeme geldiği belirtilmişti. Dünya savaşının konu açısından  önemi çok geniş kitlelerin savaşa katılmalarıdır. Bu savaşın bir dünya savaşı olarak  tanımlanmasına neden olan özelliği de ilk kez bir topyekün savaş olmasıdır. Ayrıca  dört yıl süre ile çok geniş kitlelerin katıldığı uzun süren bir  savaştır bu. Bu özelliğe bağlı olarak, sadece bilfiil cephede çarpışanlar değil, cephe gerisinde fabrikalarda vs. yer alan milyonlarca insanı da katarsak bu kadar geniş bir kesimin ve  savaşan güçlerin öncelikle belli bir komuta zinciri içinde, komuta birliği içinde tutulabilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.

Kitlesel hareketlerin en önemlisi Bolşevik İhtilali’dir. Bolşevik İhtilali yalnızca ayaklanmayla kalmamış kitlelerin yönlendirilmesiyle belli sonuçların alınabileceğini de göstermiştir. Bolşevik İhtilali, Birinci Dünya Savaşı koşullarının bir ürünüdür. Bolşevik liderler, savaşın en kritik evresinde ayaklanma ile propaganda taktiklerini bütünleştirerek, savaş halinde bulunan Çarlık ordusunun cepheden çekilmesi koşullarını yaratmışlardır. Yani, büyük savaşta Bolşeviklerin cephedeki etkili savaş karşıtı propaganda faaliyeti Çarlığın devrilmesinde ve dünya savaşı dengelerinin değişmesinde önemli rol oynamıştır. Özellikle işçi ve askerlere yönelik propaganda faaliyetleri Bolşeviklerce bir savaş yöntemi olarak tercih edilmiştir. Bolşevik İhtilali’nin önemi kitlelerin sahneye çıkmasının yanında, onların birtakım ilke ve hedeflerle yönlendirilmesinden kaynaklanmaktadır.

Bolşeviklerin belli ilkelerin yaygınlaştırılması ve rejimin benimsetilmesi çabalarında yararlandıkları kitle iletişim araçlarından biri de sinemadır. Sovyet sineması, devrimle birlikte Bolşevik iktidarı kitleler nezdinde meşrulaştırma işlevini üstlenmiştir. Sinema, aynı zamanda kitleleri denetleyici, yönlendirici bir işlev kazanmıştır. Sovyetler’de sinemanın eski düzenden, Çarlık’tan farklı bir düzen yaratmak adına toplumsal birer mekan olarak kilisenin ve meyhanenin yerini aldığı iddia edilmiştir. “Troçki, sinema salonlarının, alkolün ve dinin toplum üzerindeki olumsuz etkilerini silmek için en önemli dayanaklardan biri olduğu kanısındadır. Sinema aracılığı ile yeni bir kimliğin -ki bu yeni kimlik Sovyet insan modeli olarak sunulmuştur- kitlelere benimsetilmesine ve kitlelerin geleneksel mekanları olan kilise ve meyhaneden bağlarının koparılmasına çalışılmıştır. Başka bir deyişle Sovyetler’de sinema, kitle eğitiminin de önemli bir parçası, aracı haline gelmiştir.

Stalin, yeni Sovyet tipi insanın yaratılmasında kitle eğitiminin büyük gücünü görmüştür. Bu amaçla tıpkı Nazi Almanyasında olduğu  gibi  Sovyetler’de  de  kurulan  propaganda okullarında yüzbinlerce propagandacı ve kışkırtıcı yetiştirilmiştir. Bunlar, sadece üretkenliği artırmak için fabrikalarda ve tarım işletmelerinde değil, şehir ve köylerde gençlere yönelik kültür ve eğitim kurumlarında, sportif faaliyetlerde olağanüstü bir yaygınlıkta istihdam edilmişlerdir. “Genç komünistlerden meydana gelen ‘gezici ekipler’ ordu içinde dolaşır, köylere gider, buralarda kısa süre kalır, oyun oynar, şarkı söyler, politik konferanslar verirler.