İLETİŞİM SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 11

İletişim araçlarının metinsel incelemelerine kuşkusuz Hall’un çalışmaları öncülük etmektedir. Hall Althusser’in devletin ideolojik aygıtları ve Gramsci’in hegemonya kavramlarını dâhice bir sorgulama yeteneği ile medya içeriğinin yani metinlerinin analizinde kullanmıştır. Hall temelde medya metinlerinin herkes tarafından aynı şekilde ve tek bir anlamın egemenliğinde okumasının mümkün olmadığını saptar. Çünkü mesajı kodlayanlar yani iletişim aracının özelliklerine göre uygun bir şekilde formüle edenler belli kültürel ve sosyoekonomik konum ve birikimle bunu yaparken, bu kodlanmış mesajları kendi anlam dünyalarına çeviren insanlar, benzer şekilde birbirinden farklı kültürel ve sosyoekonomik konum ve birikimle yapmaktadırlar.

Turner(1996) Kültürel Çalışmaların güçlü yanlarının altını çizmektedir:

• Kültürün özerkliğine ilişkin güçlü bir sav

• Anlamın iktidar ve toplumsal yapı ile olan bağlarının açık kavranışı

• Şifreçözüm metinleri ve ideolojiler için kuramsal olarak zengin, disiplinlerarası bir yaklaşım• Gramsci’den türetilen politik strateji kavrayışı ve iletişimlerden ve yazınsal kuramdan çıkan okumaya ilişkin fikirler ile faili içerme yetisi

Kuşkusuz çeşitli eleştirilerin varlığı da göz ardı edilemez.

Feminizm ve iletişim karşılıklı olarak birbirini iyi anlamış ve geliştirdikleri işbirliğiyle de, disiplinlerarasılığa örnek oluşturacak derecede verimli sonuçlar ortaya çıkmıştır. Mutlu, P.A.Treichle ve E.Wartella’ya dayanarak feminizm ile iletişim çalışmaları arasındaki verimli ilişkinin altını çizmiştir. İletişim çalışmalarının hem ampirik/pozitivist hem de eleştirel/yorumlayıcı yöntem ve bulguları feminist yaklaşımın ilgi alanlarına adeta ışık tutar. Bu anlamda 1) iletişim araçlarında cinsel farklılık temsillerinin kategorilendirilmesi ve çözümlenmesi; 2) iletişim endüstrilerindeki pratikleri oluşturmak ve sürdürebilmek için ideoloji ve ekonomik çıkarların nasıl kesiştiğinin araştırılması; 3) çok sayıda veri toplanması ve çözümlenmesi gibi olanaklar feminist çalışmaların ilgi alanına adeta bir zenginlik katmaktadır. Benzer şekilde kuşkusuz feminist medya çalışmaları da iletişim alanına göz ardı edilemeyecek önemli katkılar sunmuşlardır: 1) iktidar ilişkilerinin daha gelişkin ve anlamlı bir çözümlemesi; 2) cinsel farklılığın toplumsal ve kültürel inşasını açıklama olanağı sunan bir toplumsal kuram; 3) toplumsal cinsiyet farklılıklarını sınıf yaş, ırk ve etnik farklılıklarına bağlayan canlı deneyimlere bağlılık; 4) toplumsal değişme için açık ve belirli bir gündem. Böylece bu iki alanın karşılıklı ve uyumlu işbirliği her iki alan açısından da anlamlı sonuçlar elde edilmesini sağlamıştır.

Feminist medya çalışmalarının yukarıda anlatılan kültürel çalışmalar ile nasıl yakın bir ilişki içinde olduklarının da altını çizmiştir. Hiç kuşkusuz feminist akademik alan politiktir. Başından itibaren akademik alan ile pratik alan arasında keskin bir çizgi olmamıştır. Medyanın feminist bir değerlendirmesi kuram, siyaset ve eylem arısındaki karşılıklı ilişkiyi zorunlu kılmaktadır. van Zoonen gibi diğer bazı araştırmacılar feminist medya çalışmalarını üç ideolojik konum içinde sınıflandırmaktadır: Liberal Feminizm, Radikal Feminizm ve Sosyalist Feminizm. Kuşkusuz bunun dışında farklı bir sınıflandırmalar yapmak da mümkündür. Ancak burada üç yaklaşımdan söz etmek yeterince fikir verecektir.

Radikal Feminizm: Bu yaklaşımda kadınların erkekler tarafından tahakküm altına alması ataerki kavramı ile açıklanmaya çalışılmıştır. Kate Millet, aile kurumunu ataerkil düzeni meşrulaştırmanın bir aracı olarak gördüğü için karşı çıkar. Bu anlamda aile kurumu sadece kadınların erkeklere hizmet etmesini ve bunu da ideolojik olarak meşrulaştırmasını sağladığı için radikal feministlerin şiddetli eleştirisine maruz kalmıştır. Ancak feminist literatüre önemli kavramlar ve katkılar sağlamışlardır. Radikal feministler kadınlara tecavüzü, cinsel şiddeti, dayak, zina ve pornografi, kadın ticareti gibi daha önce kişisel olarak görülen sorunlar politikleştirilerek kamusal alanda teşhir edilmesi bir politika olarak benimsenmiştir. Radikal feministler kadınları ayrı bir sınıf olarak görme konusunda kendilerini sosyalist feministlerden de ayırırlar. Radikal feminist medya stratejileri ise kuşkusuz kadınların kendi medyasına sahip olmasını gerektirmektedir. Radikal feministler kadınların yönettiği bir medyada hiyerarşi olmayacağını; hiyerarşi sadece eril yapılanmanın bir sapkınlığı olarak görmektedirler. Bununla birlikte radikal feminizmin birçok kavramı diğer feminist yaklaşımlar tarafından verimli bir şekilde kullanılmıştır.

Kitle iletişim araştırmaları konusunda yapılan ve alandaki ilk kavramsallaştırmayı gerçekleştiren bu nedenle de bir anlamda başlangıç olarak kabul edilen araştırma 1927 yılında Harold Lasswell tarafından yapılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Lazarsfeld, Berolson ve Gaudet Halkın Tercihi (The People Choice) adlı çalışmalarında 1940 ve 1948 ABD’de yapılan başkanlık seçimlerini incelemişlerdir. Doğru cevap C'dir.

Turner(1996) Kültürel Çalışmaların güçlü yanlarının altını çizmektedir: • Kültürün özerkliğine ilişkin güçlü bir sav • Anlamın iktidar ve toplumsal yapı ile olan bağlarının açık kavranışı • Şifreçözüm metinleri ve ideolojiler için kuramsal olarak zengin, disiplinlerarası bir yaklaşım • Gramsci’den türetilen politik strateji kavrayışı ve iletişimlerden ve yazınsal kuramdan çıkan okumaya ilişkin fikirler ile faili içerme yetisi

Liberal Feminizm: Liberal feminizm kadınların eşit konuma gelebilmesi için kadınların erkek egemen alanlara daha fazla girmesini, böylece güç kazanmalarını önermektedir. Bu durumda medyada varolan kadın temsilinin de yavaş yavaş değişeceği inancı güçlü bir motivasyon kaynağı olarak devam etmiş.

Sosyalist Feminizm: Kadının konumunu açıklamak için sadece toplumsal cinsiyet kavramı ile yetinmez. Toplumsal cinsiyetle birlikte kadınların sınıfsal ve ekonomik koşullarının da üzerinde durulması gerektiğinin altını çizer. Bu yaklaşım, doğal olarak dayandığı ideolojik yaklaşım bağlamında bir çözümleme yapar. “Emeğin yeniden üretimi” ve “evdeki emeğin ekonomik değeri” gibi kavramlarla kadınların, çocuk bakımı, hasta bakımı, ev işleri gibi aktivitelerin ekonomik olarak bir değer biçilmemiş olmasının aslında kapitalizmin kar oranını artırmaya ve kadın emeğinin görünmez kılındığını gibi önemli saptamalar yapılmıştır.

Feminizm ve iletişim karşılıklı olarak birbirini iyi anlamış ve geliştirdikleri işbirliğiyle de, disiplinlerarasılığa örnek oluşturacak derecede verimli sonuçlar ortaya çıkmıştır. Mutlu, P.A.Treichle ve E.Wartella’ya dayanarak feminizm ile iletişim çalışmaları arasındaki verimli ilişkinin altını çizmiştir. İletişim çalışmalarının hem ampirik/pozitivist hem de eleştirel/yorumlayıcı yöntem ve bulguları feminist yaklaşımın ilgi alanlarına adeta ışık tutar. Bu anlamda 1) iletişim araçlarında cinsel farklılık temsillerinin kategorilendirilmesi ve çözümlenmesi; 2) iletişim endüstrilerindeki pratikleri oluşturmak ve sürdürebilmek için ideoloji ve ekonomik çıkarların nasıl kesiştiğinin araştırılması; 3) çok sayıda veri toplanması ve çözümlenmesi gibi olanaklar feminist çalışmaların ilgi alanına adeta bir zenginlik katmaktadır. Benzer şekilde kuşkusuz feminist medya çalışmaları da iletişim alanına göz ardı edilemeyecek önemli katkılar sunmuşlardır: 1) iktidar ilişkilerinin daha gelişkin ve anlamlı bir çözümlemesi; 2) cinsel farklılığın toplumsal ve kültürel inşasını açıklama olanağı sunan bir toplumsal kuram; 3) toplumsal cinsiyet farklılıklarını sınıf yaş, ırk ve etnik farklılıklarına bağlayan canlı deneyimlere bağlılık; 4) toplumsal değişme için açık ve belirli bir gündem.

Liberal yaklaşım olarak adlandırdığımız kitle iletişim çalışmalarını anaakım, anayol, anadamar, ya da geleneksel paradigma olarak da adlandırmak mümkündür. Doğru cevap D'dir.

E. Noelle Neumann’ın temel iddiası kamuoyu kavramı anlaşılmadan ve açıklanmadan medyanın etkilerini anlamanın mümkün olamayacağıdır. Doğru cevap B'dir.

Gündem oluşturma tezine göre, kitle iletişim araçları halka ne düşünecekleri konusunda başarılı olmayabilir ancak ne hakkında düşünecekleri konusunda başarılı olabilirler. Doğru cevap E'dir.

McLuhan “evrensel köy” kavramı ile kitle iletişim araçlarının gelişmesi ile birlikte dünyanın adeta küresel bir köye dönüşeceğini ileri sürer. Doğru cevap A'dır.

Habermas, İletişimsel Eylem Kuramı adlı çalışmasıyla iletişimin insan özgürlüğünü geliştirmeye yönelik potansiyeline bakarak, kamusal alan araştırması içinde yeni yeni gelişmeye başlayan konulara tekrar dönerek ayrıntılı bir biçimde inceler. Bu anlamda Habermas, akılın yeniden tanımlanmasıyla Aydınlanma projesinin kurtulmasının mümkün olacağını ileri sürer. Doğru cevap D'dir.

Cemal Bali Akal, Siyasi İktidarın Cinsiyeti adlı zihin açıcı çalışmasında, kadınla erkek arasındaki ilişkinin bir iktidar ilişkisi olduğu saptamasından hareketle kadının neden
rıza gösterdiğinin önemli olduğunu belirtmektedir. Doğru cevap A'dır.

Marksizm, liberal yaklaşımın ifade özgürlüğünün ancak kitle iletişim araçlarının serbest piyasa
koşullarında yapılanmasıyla mümkün olacağı savını eleştirmektedir. Marksizm İletişim araçlarının eşitsiz toplumsal ilişkileri ve egemen ideolojiyi
yeniden ürettiğini ileri sürmektedir. Kuşkusuz bu
anlamda Marksizmin gücü, mülkiyet ilişkilerinin
içeriği belirlemedeki rolünü deşifre edilmesini sağlayacak kuramsal zemini sağlamasından kaynaklanmaktadır.

Vincent Mosco(1996) ekonomi politik yaklaşımın 1990’lı yıllardan itibaren dört temel ilgi
alanı belirlediğini söylemek mümkündür. Bunlar
küreselleşme, deregülasyon, birleşme ve sayısallaşma olarak sıralanabilir. Sayısallaşma bilgisayar ve
internet ağlarının kitle iletişim sürecinin bütün
aşamalarının en önemli unsuru olarak ortaya çıkmasıdır. Bilgisayar teknolojisinin gelişmesi, iletişim
alanında farklı olanaklar sağlamıştır. Farklı iletişim
araçlarının birleşmesi farklı işlevlerin aynı araçlarla
kullanımını yani yöndeşmesini sağlamıştır.

Deregülasyon ise özellikle radyo-televizyon yayıncılığı alanında temel olarak yasal düzenleme ya da yeniden düzenlemeyi ifade etmek için kullanılmaktadır.

Deregülasyon ise özellikle radyo-televizyon yayıncılığı
alanında temel olarak yasal düzenleme ya da yeniden düzenlemeyi ifade etmek için kullanılmaktadır. Yasal düzenlemeler ile radyo ve televizyon
yayıncılığı kamu tekelinden çıkarılıp serbest piyasa
koşulları içinde ve küresel sermayenin kar edebileceği sektörlere dönüştürülmüştür. İletişim alanı
bağlamında küreselleşme ise uluslararası holdinglerin bütün dünyadaki her tür iletişim içeriğinin
üretimini, dağıtımını ve tüketimini kontrol etmesi
olarak açıklanabilir.