Televizyon Program Tasarımı

Geniş ve farklı özellikteki izleyici kitlesine ulaşmak zorunda olan televizyon, için­de bulunduğu toplumun bir ürünüdür ve varolan toplumsal yapının korunmasını, bu yapının izin verdiği ölçüdeki değişiklikleri de ekleyerek yapmaktadır

Dizilerin formatları televizyo­nun yapısal özelliklerine çok uygun olmasından dolayı izleyici algılama, bağlantı kurma gibi durumları diğerlerine göre daha kolay yapmaktadır.

Gündelik yaşamın ay­rılmaz bir parçası ve kültürel aracı olan televizyonda yayınlanan dizilerin toplum­sal ve kültürel yapıyı yansıtması, pekiştirmesi ve zaman zaman da biçimlendirme­si kaçınılmazdır.

Bazı dizi filmler daha bilinçli ve akılcı biçimde izleyici ile diyalogu daha sağlam te­meller üzerine oturtarak popülerliklerini uzun süre koruyabilmektir.

İzleyiciyi bir dizi filme bağlamanın yolu, insan­ların meraklarını uyandıracak bir sorunun çözümünü bir bölümden bir sonraki bö­lüme aktarmada yatmaktadır. İzleyicilerin bir sonraki bölüme katılmasını sağlama alma tekniği olan, izleyiciye “kanca atma” ilkesi dizi filmlerin anlatı yapılarının özüdür.

Televizyon programı ya­pım süreci; yapım öncesi aşama, yapım aşaması ve yapım sonrası aşamalarından oluşur.

Tema bir tele­vizyon dizisinin en önemli unsurudur. Çünkü atmosfer, karakterler, görsel özel­likler, gerçeğe benzerlik, konunun birden çok bölümü kaldırabilecek dişiliğe sa­hip olup olmadığı, tüm bu sorular dizinin tema’sıyla ortaya konur.

Senaryo çalışmasının evreleri şöyle bir sıra iz­ler: Özet (synopsis/sinematografik konu), geliştirim (treatment/taslak, iskelet, şe­ma), ayrımlama (sinematografik öykü), çekim senaryosu (shoting script/çevirim senaryosu).

Geliştirim’de (treatment) dramatik yapı belirlenir. Olgular sıralanır. İşlenen öy­künün özetteki gibi yalnızca ana hatları değil ikincil derecedeki gelişmeleri de bel­li olur. İkincil olayların yardımıyla olayların bağlantıları sağlanır, konunun gelişme ve çatışma noktaları belli olur. Olayları oluşturan kişiler özellikleriyle tanıtılır, kişi­ler ve onların ortaya koyduğu olaylar irdelenir. Konuşma örgüsünün (diyalog) en önemlileri yazılır.

Çekim senaryosu şöyle tanımlana­bilir: Henüz çekilmemiş bir filmin ya da televizyon programının bittiği zaman na­sıl olacağının, önceden en küçük ayrıntısına kadar kağıt üzerinde görülebildiği bir metindir.

Öykülemede kişileştirme yapılırken, onların gerçek yaşamdaki kişilere benze­meleri ama oyunun ya da yazarın amacı doğrultusunda biçimlenmeleri gerekir.

Dizi film maliyetlerinin oldukça yüksek olması nedeniyle yapım giderlerini olabildiğin­ce aza indirebilmek için yoğun çaba harcanır. Çekim günü sayısının azaltılması, dış çekimlerden çok iç mekanların tercih edilmesi, gece yerine gündüz çekim yapıl­ması maliyetleri düşürecektir.

Dramatik ya­pımlarda çekimlerin senaryodaki sıraya göre art arda eklenmesi, yeni anlamlar oluşturması ve dramatik etki yaratması yapım sonrası aşamada yapılan kurgu iş­lemleri ile oluşturulur.

Durum komedisi önceden düşünülmüş belirlenmiş bir zaman dilimi içinde in­celik ve ustalıkla çözüme bağlanan bir çatışma ya da sorun üzerinde odaklanır.

Durum komedilerinde izler kitleye benzediği ve onları temsil ettiği varsayılan karakterlerin yaratılması gerekir.

Durum komedisinde, karakterlerden birinin (genellikle ana karakterin) yaptığı iyiniyetli bir hatanın varolan düzeni (durumu) sarsması; karakterin durumu düzelt­meye çalışırken işleri daha da arap saçına çevirmesi, sonuçta ya şansın yardımıyla ya da diğer karakterlerin yardımıyla hatanın giderilmesi ve durumun yeniden nor­male dönüşü biçiminde bir anlatı yapısına sahiptir

Durum komedilerinde aksiyon varolan durumun bozulmasıyla başlar.

Çeşitli sabun ve temizlik maddesi üreticilerinin reklamlarını yayınladıkları ya da sponsorluğunu yaptıkları özellikle gündüz saatlerinde yayınlanan bu diziler bu nedenle “soap” yani “sabun” opera olarak adlandırılmıştır. Bu programların gündüz saatlerinde yayınlanması ve spon­sorluğunun kadınlara yönelik tüketim malları üreten firmalarca yapılması, hedef iz­leyici kitlenin kadınlar, özellikle de ev kadınları olduğunu ortaya koyuyor. Çünkü ev kadınları bir yandan ev işlerini yaparken, bir yandan da bu dizileri takip edebi­lirler. Ayrıca ailede temizlik gereçleri, kozmetik ve yiyecek ürünlerinde hangi mar­kaların satın alınacağına da onlar karar verir.

Pembe dizilerin dra­matik bir anlatı türü olarak kültürel ve estetik değerine ilişkin genellikle kabul edi­len görüş; bunların izleyenlere gerçek yaşamın sıkıntılarından bir kaçış yolu sağla­yan, gerçek sorunlardan uzaklaşma olanağı veren; yeni, özgün hiçbir unsur içer­meyen kitlesel kültür üretiminin bir parçası olduğu şeklindedir

Yayıncılık alanında yaşanan yoğun rekabet ve maddi baskılar, çizgi filmler dışında çocuk izleyicilere yönelik programlara bütçe ayrılmamasına neden olmaktadır. İş­te bu yüzden, yayın kuruluşları hedef kitleyi daha da genişleterek ailelere yönelik programlar yapmayı daha uygun bulmaktadırlar.

Yapılan araştırmalar genel olarak te­levizyonun çocuk için pek çok açıdan zararlı bir iletişim aracı olduğunu ortaya koymuştur. Araştırmalara göre çocuklar, televizyona bağımlı hale geldikçe girişimsizlik, düş kurma yeteneğinden yoksunluk, oyun zamanlarının kısalması, daha geç yatma, boş zamanlarını televizyonla geçirme, televizyonu eğlence amacıyla kullan­ma, tüketiciliklerinin artması, hobisizlik, şiddetten etkilenerek saldırgan tavırlar gösterme, kaba kuvvet kullanmaya eğilim, okuma oranının düşmesi sonucunda yazı kültürünün gerilemesi gibi etkilerle karşı karşıya kalmaktadırlar?

Çocuk programları hazırlanırken göz önüne alınması gereken temel ilkeler ve yaklaşımlar şöyle sıralanabilir: Çocukların günlük yaşantılarında başka başka kaynaklardan edindikleri bilgi ve deneylere yenilerini katabilmek amacıyla sürekli yeni, ilginç konular ve sunuş yolları bulmak için çaba gösterilmelidir.  Programın yapım­cısı, çocuktaki yersiz korku, çekingenlik gibi duyguları ortadan kaldırmayı ve ço­cukta kendine güven duygusunu yaratmayı amaç edinmelidir. Çocuk programlarında dikkat edilme­si gereken bir konu da nelerin bu programların dışında bırakılması gerektiği soru­nudur.

Çocukların izleyecekleri televizyon programlarının, konu ve işleniş yönünden onların rahatlıkla anlayabileceği türden olması gereklidir.  Hazırlanan programlarda yer alan karakterlerin olumlu özelliklerinin çoğunlukta olması büyük önem taşımakta­dır. . Bu programlarla, simgesel tasarımlar (harfler, sayılar vb.), bilimsel süreçler (sı­nıflama, sıralama vb.), akıl yürütme, problem çözme, çevreyi ve dünyayı tanıma gi­bi alternatif pek çok konu işlenebilir. Çocuk programlarında çocuklara, diğer prog­ramlarda büyüklere davranıldığı gibi davranılmalıdır.  Program hazırlanırken metinler dikkatle, mantı­ğa uygun ve birbiriyle bağlantılı olarak yazılmalı; düşünce ve akıl yürütmeye önem

Çizgi filmin eğitim alanında kullanılması ve başarılı sonuçlar alınması, onun ya­pısında varolan görsel düzenlemeler ile hareket ilişkisinden kaynaklanır.

Televizyon haberciliğinin en önemli özelliği canlı yayın yapabilme imkanıdır. Can­lı yayınla herhangi bir yerde olup biteni, aynı zaman diliminde dünyaya duyurmak mümkün. Bu durum televizyon haberciliğinin üstünlüğüdür.

Stüdyodan yayınlanan haberler iki biçimde olabilir: Birincisi DSF (Doğal Ses Fon­da), ikinci durum ise sesli haber şeklindedir. DSF biçimindeki haberlerde, haber sunucusunun stüdyodan canlı yayın sırasında haber metninin tamamını kendisinin seslendirmesi durumudur.

Haber programları; haber bültenleri, stüdyoda yayınlanan haberler, haber tartışma söyleşi programları, açık oturum programlarıdır.

Eğitim aracı olarak televizyon öğ­retimi destekleme, zenginleştirme, bilgi verme, yönlendirme, rehberlik, uyarı, açık­lama, özetleme, pekiştirme, güdüleme, ilgi uyandırma, boşlukları doldurma, çalış­ma hızı empoze etme, bir kaynağı geniş kitlelere götürme, tutum değiştirme, ula­şılması güç olgu ve olayları sunma gibi amaçları gerçekleştirmek için kullanılmak­tadır.

Te­levizyon eğitim programlarının öğretici olması için; bütünlük taşıması, içinde me­rak, aksiyon, bilgi, kişisellik, gerçeklik ve yenilik ögeleri taşıması gerekir.

Eğitim programlarında senaryolar hazırlanırken cümleler oldukça kısa, yalın ve konuşma diliyle yazılmış olması ge­rekir. Eğitim programlarının giriş bölümleri, kısa ama yoğun bilgilerin olduğu, iz­leyicinin ilgisini çekebilecek biçimde hazırlanmalıdır. Program içinde tekrarlama­lara, özetlemelere ve duraklamalara belirli aralıklarla yer verilmelidir. Sonuç bö­lümleri de anlatılanları bağlayıcı, toparlayıcı ve özetleyici özellikte olmalıdır.

Müzik programlarında kullanılacak görsel malzeme ilginç olmalı ve aynı za­manda müziği ritm, karakter ve yorum yönleriyle tamamlayıcı olmalıdır. Ses ve gö­rüntü birlikteliği oluşturulmalı ve izleyiciye kameraların varlığı hissettirilmemelidir. Her zaman ilginç geçişler araştırılması, uygun görsel malzeme arayışı içinde olun­ması gerekir.