Gazete Tasarımı

Türkiye’de iki tip gazete boyutu yaygındır: Tabloit olarak da tanımlanan küçük boyutlu gazeteler ve bu boyuttan daha büyük olan gazeteler.
Büyük boyutlu gazeteler yaklaşık 33-35,5 cm genişlikte (78-84 pica) 50-55 cm derinliktedir. Tabloit boyutu ise büyük gazete boyutunun yaklaşık yarısı kadardır. Tabloit formatlı gazete yaklaşık 35,5 cm derinliğinde (200 satır) ve genellikle beş sütuna sahiptir. Tabloit formatı genelde küçük formatlı gazete olarak tanımlanır.

Gazete sayfalarında yap-boz gibi farklı yollarla uygun kompozisyonlar oluşturulur. İlk bakışta sayfalar karmaşık görünse de dört temel eleman bu sayfaların tasarımında esastır. Bu elemanlar:
• Başlık
• Metin
• Fotoğraf
• Foto altı yazılarıdır.

Başlıkların beklenen etkiyi sağlaması bazı özellikleri barındırmasına bağlıdır. Bu özelliklerden ilki, başlıkların konuşma üslubunda olmasıdır. Yazı insanlarla konuşmanın bir yoludur. İddialı jargon ve nadir kullanılan sözcüklerden kaçınılmalıdır. İkincisi ise başlıkların geniş zaman aralığında yazılması ve etken çatı kullanılmasıdır (yüklemin belirttiği işin özne tarafından yapıldığını gösteren eksiz fiil çatısı). Örneğin, “Ömrünüz boyunca emek sarf ettiniz”, “Balıkçılar üç ton balık çekti”, “Polis bu zanlıları arıyor” gibi.

Başlıklar gazete sayfasında dört önemli işleve sahiptir:

Haber içeriğini özetler.

Haberin önemini gösterir.

Haberi okutmak için okuru baştan çıkarır.

Tasarım aşamasında, sayfanın düzenlenmesinde dayanak noktası oluşturur.

Ana başlıklar metnin konusunu özetleyen başlık türüdür. Manşet olarak adlandırılan başlık türü, gazetenin en iri puntolu ve önem derecesi en yüksek haber başlığıdır. Başlık büyüklüğü, yazının önemini belirtir. Gazetelerde çok fazla başlık birlikte kullanılmak durumunda kalındığı için, başlıklardaki punto farkı okura haber sıralamasında yol gösterir. 

Yazı karakterini belirlemek, metnin okunurluğunu sağlamada en önemli faktördür. Eğer yazı, başlangıçta okuru etkilemediyse değerini yitirebilir. İnsanlar zor görünen yazıları okumaktan vazgeçebilir. Yazı aynı zamanda anlamı da tanıttığı için, metnin içeriği ile de uyum sağlamalıdır. Bu durum karakter seçiminin önemini ortaya çıkarır.

Tasarımda kullanılacak her fotoğraf açık olmalı ve ilgi merkezini ortaya koymalıdır. Doğal görünmelidir. Her fotoğrafın bir alt yazısı bulunmalıdır. Açık tonlara sahip ya da eriyerek kaybolan alanlara sahip, sayfanın beyazlığında değerini yitirecek fotoğrafların çerçevelenmesi, imajın değerini ortaya koyarak, foto altı ve çevredeki yazılardan ayrılmayı sağlar. Fotoğraf çerçevesinden sonra beyaz alan bırakılmalıdır. Fotoğraflarda insan yüzleri her zaman anahtar roldedir.

Tatmin edici boyutlarda kullanılabilecek, mümkün olduğunca az fotoğraf seçilir. Fazlalıklar çıkartılır (kadrajlama). Bir fotoğraf diğerlerinden daha büyük boyutlarda kullanılır. Bu fotoğraf haberin özünü yansıtan, etkileyici bir fotoğraf olmalıdır. Marjinler korunur ve fotoğraf marjinlerinin dışında okura nefes aldıracak beyaz boşluklar, ayırıcı olarak kullanılır. Her fotoğraf için foto altı yazısı yazılır. Ancak uzun yazılan foto altları okur için zorluk yaratır. Fotoğraf seçildikten sonra metin uzunluğu fotoğrafa göre ayarlanır. Fotoğraf düzenine göre metin akışı gerçekleştirilir. Metin blokları, modüler olarak yerleştirilir ve varsa alt başlıklar kullanılır. Sonucu ortaya koyacak bir başlık yazılır, tercihe göre fotoğrafın üstüne ya da altına yerleştirilir.

Foto altı yazımı için şu esaslar geçerlidir: Fotoaltı, fotoğrafta görülenin fazlasını taşımalıdır (duyma, dokunma, koklama, tatma gibi). Fotoaltı; fotoğrafta görülenin üzerine zamanı, sıcaklığı, boyutu bildirmelidir. İnsanların kimliğini ve birbirleriyle bağlantılarını vermelidir. Fotoaltı, fotoğrafın gösterimindeki neden ya da sonucu açıklamalıdır. Fotoaltı, fotoğrafın yanlış anlaşılmasını önler. Fotoaltı, fotoğrafın dikkat çekilecek yerini işaret eder. Fotoaltında özel etkilerin yaratılmasını sağlayan bir teknik kullanılmamalıdır. Habere eşlik etmeli ancak başlıktaki ya da alt başlıktaki bilgiyi tekrar etmemelidir.  Fotoğraftaki duygu durumunu yansıtmalıdır. Fotoaltı tam olmalı, isimler, adresler, numaralar kontrol edilmeli, isim sayıları fotoğraflardaki yüzlerin sayısıyla eşit olmalıdır. Kırpma işlemi, fotoaltı yazısı yazılmadan önce yapılmalıdır. “Ödülü öptü”, ya da “yüzünü buruşturdu” gibi zaten aşikâr açıklamalara yer verilmemelidir. Fotoaltında kişisel düşünce ya da yorum belirtilmemelidir. Fotoaltı kısa ve öz olmalıdır.

Gazete tasarımında yazı ve fotoğraftan başka çizgiler, çerçeveler, çizimler, kılavuz çizgiler, renk sistemleri ve bilgi grafikleri gibi birçok unsurdan yararlanılmaktadır.

O nedenle gazete tasarlanırken dikkate alınması gereken bazı noktalar mevcuttur: Gereğinden uzun haber yazımından kaçınılmalı, Haber dili anlaşılır ve net ifadelere dayandırılmalı, Başlıklar anlaşılır olmalı, gereğinden uzun ya da kısa olmamalı, Haberler görsel kaynaklarla (fotoğraf, resim, grafik, illüstrasyon) zenginleştirilmeli, Sayfada gereksiz haber ve başlık yığılmalarından kaçınılmalı, Gerekli durumlarda haberin öncesi ve sonrasına yer verilmelidir.

Muhabir, haberi, konuyu araştıran, bilgi toplayan, içeriği hazırlayan ve gündeme alan kişidir. Olayı kendine özgü biçimde kaleme alır.

Editör, konuyu gündeme alırken hangi yayınların ön plana çıkarılacağını, önem derecesini, sayfasını belirler. Haberin kaç sütuna hangi başlıkla, sayfada ne kadar yer tutacağını, fotoğraf resim, illüstrasyon vs. unsurlarından hangisinin kullanılacağını belirler. Tasarımcı ya da teknik uygulayıcı ile birlikte çalışır.

Zıtlık, önemli bir tasarım prensibidir. Basılı ürün tasarımında çeşitlilik sağlar ve ilginçlik yaratır. Zıtlık ile sözcük ya da cümleler etkili bir çığlığa ya da fısıltıya dönüşebilir. Tasarımcılar sayfayı ağırlıkların karşıtlığına göre dengeler. Sağ üst köşedeki üç sütunluk bir fotoğraf, sol alt köşede tek sütunluk bir başka fotoğrafla dengelenebilir. Bu fotoğraf, büyük puntolu çok sütunlu bir başlıkla ya da beyaz boşlukla da dengelenebilir. 8 puntoluk kalın bir çizgi, bir yazı bloğu ile dengelenebilir. Tasarımcılar yazılarda da zıtlık sağlayabilir; tırnaklı-tırnaksız, büyük-küçük puntolu, açık-koyu gibi karşıtlıklar oluşturulur. Boyutlarda, tonal ağırlıklarda, yerleşimde ve şekillerde zıtlık oluşturulabilir. Zıt renkler başarılı zıtlıklar oluşturmak için sıkça kullanılır.

Sayfalarda odak nokta, başlama noktası olarak belirlenir. Bunu gerçekleştirmek için editör hangi elemanın en önemli olduğunu, hangisinin görsel çekiciliği daha iyi yansıtacağını belirler. Gazetelerde odağı, genellikle büyük, baskın bir fotoğraf oluşturur. Altı sütunluk bir sayfada üç sütunluk bir fotoğraf orta boyuttadır ve görsel çekiciliği azdır. Ancak fotoğraf daha geniş ya da büyük olduğunda görsel vurgu ve odaklama sağlar.

İnformal yapıda tasarlanan gazeteler, okurun ilgisine ve haber önemine göre tasarlanır. Okurun sağ üstten sol üste, aşağı ve sayfanın merkezine bir harekete yön verecek biçimde tasarlanır. Okurun ilk bakması amaçlanan ana eleman sağ üsttedir. Bu yerleşim, okurun sağ alta yönelmeden önce sayfanın tamamına bakmasını sağlamayı amaçlar. Sayfanın merkezinden uzakta değişik mesafelerdeki metin ve grafiklerle de denge sağlanır.

Tek odaklı tasarımlarda, ana haber üzerine odaklama yapılır. Ana haberin etrafı boyut olarak daha küçük başlık, daha küçük fotoğraf ve metin kutuları ile sarılır. Ana haberin dikkati çekmesi için çalışılır. Ancak her gün aynı öneme sahip haber yoksa bu sayfa tipi rutin olarak devam ettirilemeyebilir. 

Modüler sayfa çoğunlukla yatay ve dikey şekillerden oluşur. Baskın bir dikdörtgen fotoğrafları ya da illüstrasyonları ile birlikte genellikle sayfanın orta noktasının üstüne yerleştirilir. Özellikle başlık etrafında beyaz boşluk bırakılarak nefes alması sağlanır. Günümüz gazetelerinin çoğu modüler tasarım biçimi uygulamaktadır, çünkü haberler ve grafik elemanlar dikdörtgen kutular içerisinde temiz ve düzenli görünüme bürünmektedir. Modüler tasarım, kalın ve ince başlıkları birlikte kullanılmasına olanak sağlar. Standart sütun genişliğinin yanı sıra çerçeve içinde bitişik sütun kullanımına da olanak sağlar.

Renkler tasarımda psikolojik işlevlere sahiptir. Bu işlevler şöyle sıralanabilir: Dikkati çekmek (Vurgulama gücü). Okurun algısını geliştirmek (Psikolojik etkisi). Çağrışım yapmak. Kalıcılık oluşturmak (Rengin hatırlatma gücü). Hoş bir estetik atmosfer yaratmak.

Haberin içinden çekilip kim, neyi/kimi, neden, nerede, ne zaman sorularını okura sunan ve kutu içinde verilen kısa metin blokları. Genellikle normal metinden daha iri puntoludur ve başlangıcında bir im bulunur. İnsanların kısa biyografisini, ürünleri ya da organizasyonları tanıtan kutular. Listeler. Haberle ilgili isim, tür, bileşenler, önceki olaylar vb. listeleri. Sözlükler. Karmaşık konuları açıklayıcı sözcükler ve tanımları. Denetim listeleri. Okurların ihtiyaçlarını karşılamada gereken ayrıntıların listeleri. Küçük sorgu kutuları. Okurun haberle etkileşimini ve konuyu anlamasını sağlayan kısa soru listeleri. Soru ve cevap sıralamaları. Varsayımlara dayanan soru ve cevaplar ya da bir röportajdan okura harfi harfine aktarılan görüşler. Kamuoyu yoklamaları. Yükselme eğrileri. Çubuk grafikler. Pasta grafikler. Tablolar. Reyting oranları. Zaman çizelgesi ya da tarih cetveli. “Nasıl” ı açıklayan aşamalardan oluşan rehberler. Diyagram. Bir nesnenin ya da sürecin anahtar kısımlarının gösterilmesi için çizilen plan ya da çizim. Harita. Haberle ilgili okura coğrafi bilgi sunan haritalar.