İletişim Ortamları Tasarımına Yönelik Genel Kavramlar

İnsanlar arası iletişim, bilgi düşünce, duygu, tutum ve kanılarla, davranış biçimlerinin kaynak ile alıcı arasındaki etkileşim yoluyla bir insandan (insanlardan) diğerine (di­ğerlerine) bazı kanallar kullanarak ve değişim amacıyla aktarılması sürecidir.

Kişiler arası ilişkilerde ve bütün toplumsal alandaki etkileşimde en önemli fak­törlerden birisi olan iletişim kurma eylemi, kaynağını insanların dil becerisinden, sözlü, görsel ve yazılı ifade yeteneğinden, bunların yanında bedensel semboller­den almaktadır.

İletişim sürecinde yer alan, iletişimin temel öğeleri kaynak, ileti (mesaj), kodlama- kodaçma, kanal, alıcı, etkileme ve yansımadır.

Yazı yazarken ya da resim yaparken, bir harekette bulunurken ortaya çıkan el, kol, yüz hareketleri iletidir.

Görsel-işitsel malzemeler ile elde edilen iletiler, insanlar ve alıcı tarafından kod-açma işlemi sonunda anlam kazanmaktadır. İngilizce, Türkçe gibi diller kod­dur, bunun yanında müzik, resim, dans hareketler, mimikler vb. de kod oluşturur

Kodaçma, alıcıya ulaşan ve alınan bir uyaranın ya da iletinin yorumlanarak anlamlı bir bi­çime sokulmasıdır.

Kitle iletişim araçları ile gerçekleştirilen iletişimde yüzyüze yapılan iletişime göre aktif katılım olasılığı da­ha düşüktür.

Karşılıklı tepki ve yanıtlar, alıcı ile kaynağı birbirine bağlayarak iletişim süreci­nin doğuşunu sağlar. Bu karşılıklı bağ, yansıma olarak adlandırılır.

İletişimin etkileri üç ana grupta toplananabilir:

Alıcının ya da alıcıların bilgi düzeyinde değişme

Alıcının tutumunda değişme

Alıcının açık davranışlarında görülen değişme

• Bilişsel iletişim araçları: Sanal ortamdaki bilgi teknolojilerini kullanarak ger­çekleştirilen e-posta, forumlar, sohbet, web, blog vb. gibi iletişim araçlarıdır.
• Görsel-İşitsel iletişim araçları: Göze ve kulağa hitabeden, multimedya tekno­lojileri kullanan (sayısal olarak işlenen), televizyon, sinema, radyo, vb. gibi iletişim araçlarıdır.
• Grafik iletişim araçları: Yazı ve çizimle oluşturularak formatlandırılan gaze­teler, dergiler, afişler, el ilanları, tabelalar, bilboardlar, mektuplar, kitaplar, vb. gibi basım-yayım araçlarıdır.
• Telekomünikasyon iletişim araçları: Yazı, resim, simge ya da her çeşit bilgi­nin elektromanyetik dizgelelerle iletilmesini sağlayan, optik teknolojileri kullanan telefon, cep telefonu, faks, teleks, vb. gibi iletişim araçlarıdır.
• Organizasyonel iletişim araçları: Belli ekipler tarafından gerçekleştirilen eğ­lence, eğitim, gezi gibi etkinliklerin, tüketme adına kişi ya da topluma akta­rılacak belli mesajlar için düzenlenmesidir; fuar, etkinlik pazarlama konser­leri, defileler, konferans, vb.
• Sanatsal iletişim araçları: İster plastik, ister estetik olsun her türlü sanat faali­yeti ya da sanatçı ile sağlanacak iletişimin araçlarıdır. Dans, resim, müzik, şarkı, sergi, konser, tiyatro, defile, heykel, seramik, animasyon vb.

İletişim araçlarının işlevleri:

Haber verme, eğitme, eğlendirme: İletişim araçları çevre gözetimi, haber sağlama ve bilgilendirme işlevini yapar. İnsanların alışık olduğu şeylerden çok, alışık olmadıkları şeyler haber değeri taşıdığından, toplum kurallarının ihlali durumunda olumsuzlukları haber yaparak, kurallara uymaya davet eder. Gündelik yaşamda olan bitenle ilgili, farklılıkları ve aykırılıkları iletme işlevindedir. İnsanları eğlendirerek, dikkatini başka yönlere çekerek sorun­lardan kaçmasına ve dengeli hayat sürmesine olanak sağlar. İletişim araçla­rı ile gerçekleştirilen bilgi alışverişinin amacı, anlamak, anlatmak, öğrenmek ve eğitim görmek gibi gereksinimlerin karşılanmasıdır.

• Dış dünyayı görmeyi sağlar: Merak giderilir. Ayrıcalıklar, farklılıklar haber olarak iletilir ve gündelik konuşmaların içeriğini oluşturur. Kanaatler yön­lendirilir. Toplumsal rollere kılavuzluk edilir (ahlak kuralları, meslekler vs.).
• Kültürün toplumumuzdan, bizden sonraki toplumlara ve nesilden nesile ge- çisini sağlar:
• Mal ve hizmetlerin tanıtılmasına, satılmasına yardım eder.

Dışımızda oluşan fırsat ve çağrılara karşılık verme ile sosyal hareketlerde ge­nel rızaya ulaşma arasında bağ kurulmasına yardım eder. İnsanları gerçek yaşamdan kopararak, sanal bir alemin içinde sokarak, bireylerin yönetici güçlere karşı tepkisizleşmesine, uyuşmasına ya da işlevsizleşmesine olanak tanır. Çoğu zaman

Temel, somut ve fiziksel ihtiyaçlarımızı hiyerarşik bir sınıflandırmaya sokan Abraham Moslow’a göre gereksinimler hiyerarşisinde en üstte ''kendini gerçekleştirme ihtiyacı'' bulunmaktadır?

Görsel mesajlar üç temelde ya da bu üç temelin etkileşimi ile anlaşılır:

• Gördüğümüzü, çevremiz ve deneyimlerimizle tanırız: İfade.
• Temel görsel elemanları, duyularımız ve duygularımızla ayıklarız: Soyutlama.

İnsanoğlu tarafından geliştirilen sembol sistemlerini kullanılarak yeniden anlam yükleyerek yaratırız: Sembolizm.

Fotoğraf, görsel gerçekliğin su­numunda en güvenilir yöntemler­dendir.

 İnsan­lar görsel mesajın yapısı ve anlaşılması için görülenle­ri, nokta, çizgi, renk, do­ku, boyut, biçim, yüzey, hareket, yön gibi temel görsel elemanlar bağla­mında soyutlar. Bilgi daha görünür olur, daha özel, öz ve genel olur. Özellikle re­sim ve heykel sanatlarında soyutlama ile ifade yönteminden daha çok yararlanılır.

Haber mesajları, etkileyici ve etkileyici olmayan haber mesajları olarak iki sınıfta toplanabilir.

Mesaj geliştirme, reklâmın yaratıcılık is­teyen en zor taraflarından biridir.

Reklam mesajları için dört esas belirlenebilir:

• Aracı olan/araç mesajlar
• İlişkisel mesajlar
• Açığa vurucu/tanıklık eden mesajlar
• Karşılaştırmalı mesajlar

İmaj devrimi ise, amatör an­lamda haber medyasının fotoğrafla beslenmesinde ve kurumlarm reklam imajların­da üremelerindeki artış olarak değerlendirilebilir.

İmajlar dört sınıfta toplanabilir:

• Bilgi verici imajlar: Bu tür imajlar, yargısız olarak konuyla ilgili bilgi verir. Bu sınıfa, basit ve doğrudan mesaj üreten, kataloglar, reklamlar ve e-ticaret siteleri örnek verilebilir.
• Açıklayıcı imajlar: Olayları açıklar ya da gidişatı verir. Kaza ve hastalığın açıklanması için gereken x-ray röntgen ışınlarına benzetilebilir. Bu kategori aynı zamanda hayattaki sürprizlere ve olağanüstü durumların (fotoğraflar gi­bi) tasvirine izin verir.
• Yönlendirici imajlar: Bir fikri gösterir ve destekler. Alıcı ve mesaj daha belirgindir. İnsanları etkilemek için yönlendirme ve buna göre bir düzenle­me içindedir.
• Etkileyici imajlar: Anlamı güçlendiren güçlü duygular nakleder. Bireysel bir açıklayıcılığa sahiptir. Biraz şiirsel, deneysel, çağrışımsaldır ancak ifade- ci değildir (sunmaz, göstermez). Bu imaj türü mesajı taşımak için kullanılır. Haberi dramatize eder ve iletişim aracıyla pekiştirir böylece mesajın proble­mini çözer.

İkna edicilik, imajın işlevidir. Kaynağın alıcıyı iknada yararlandığı imaj deste­ğinde dört esas belirgindir:

• İmajın çabuk kavranır olması ya da çabuk hissedilmesi. Kaynak neyi gös­termek, izah etmek isterse o özellikleri imajda ortaya çıkarabilir; bir portre, çevre ya da ürün fotoğrafı gibi. Bu tür imajların orijini bilgi vericiliğidir.
• Kinayeli anlatım yapılabilmesi.
• Dar anlamlı sözcükleri geniş bir alana taşıması.
• Mecaz ve benzetmeler aracılığı ile karşılaştırma yapılabilmesidir.

İmaj, kaynak ve alıcı açısından iki farklı yaklaşımda değerlendirilebilir

İmajın izleyici/alıcı ile buluşması şu aşamaları kapsar:

• Algı: Göz, optik sinirler yardımıyla gönderilen görsel uyarıları alır.
• Deneyim: Etkilenme ve uyarıları değerlendirme, süreci bireysel hislere dayanır.
• Yorumlama: İmajın izleyene aktardığı anlam.

Görsel ileti­şimde geçerli Gestalt ilkeleri şöyle sıralanabilir:

• Figür-Arka plan İlişkisi İlkesi
• Eş Biçimli Uygunluk İlkesi
• Algısal Gruplama
• Benzeşme-Ayrışma İlkesi

Tasarımın İşlevleri

• Tasarım bilgileri düzenler: Okur ya da izleyici girdiği iletişim ortamında ne­yin nerede olduğunu bilmelidir.
• Bilgileri derecelendirir: İletişim ortamına göre yayımdaki yazıları ya da me­sajları önem sırasına göre düzenler.
• Yayımı güzelleştirir: Tasarım göz ile yayım arasındaki ilişkiye dayandığın­dan, yayımın çekici hâle gelmesinin yolu, iyi bir tasarımdır.
• Yayımın değerini ortaya koyar: Tasarımın çeşitli yöntemleri ile (basılı yayın­larda iri başlıklar, görsel öğeler kullanmak gibi) yayının önemi belirginleşir.
• Yayımın özgünlüğünü sağlar: İki gazeteyi ya da iki dergiyi birbirinden ayı­ran en önemli fark, tasarımlarıdır. Her yayımın hedef alıcıya göre bir üslubu vardır. Yayımın okurları ya da izleyici o yayının tasarımına, üslubuna alışır ve uyum gösterirler.

Tasarım prensipleri genel olarak şöyle sıralanabilir:

• Zıtlık
• Odak noktası
• Denge
• Sıralama
• Ritim

Algı ve deneyimler/kazanımlar mesajın yorumlanmasında esastır.