İLETİŞİM ORTAMLARI TASARIMI - Deneme Sınavı - 12

Soap opera deyimi Türkçe’de “sabun köpüğü”deyimiyle karşılanıyor. Bu karşılık özgün deyime oranla bu türe karşı daha olumsuz bir ön-tavrı yansıtıyor. Pembe dizi (soap opera) türü tümüyle bir Amerikan mamulü olarak önce radyo, sonra da televizyon yayıncılığına girmiştir.

Gerçeği bir öykünün yörüngesinde değil, gerçekliğin kendi dramatik gerilimi içinde aktararak izleyicinin gerçek dünyaya yeni bir gözle bakmasını sağlamaya ça­lışan belgeselin en önemli niteliği, izleyiciden olaylar ve kişilerle kendini özdeşleş­tirmek yerine, bunları tartıp yorumlamasını beklemesidir.

Birleşmiş Milletler Çocuk Hak­ları Bildirgesi çocukları 18 yaşın altındakiler olarak tanımlamaktadır. Kanada’da yaş sınırı 12 iken, Avustralya’da 14, Japonya’da ise 15’tir.

Çoğu kez belgeselin haber filmlerinden pek farkı olmadığı ileri sürülür. Bu yanlışlık her iki türün de doğal, gerçek malzemeyi kullanmasından kaynaklanır. Bu iki türün malzemesi aynı olsa bile, yaklaşımı ve yorumlaması çok değişiktir. Belgesel türün özünde malzemenin dramatize edilmesi yatar. Belgesel türü geliştiren büyük sanatçılar, öncelikle bilgi aktarma ya da gelecekteki araştırmalara yardımcı olma değil, gerçeğin yaratıcı bir biçimde ele alınmasıyla ilgilenmişlerdir. Oysa haber filmciler, güncel olayların en kısa zamanda ve en kısa yoldan izleyiciye ulaştırılmasını amaçlar. Ne var ki haber film çoğu kez yaşamın kendine özgü dramını aktardığı için dramatik bir yapı kazanabilir. Kurgulamanın da getirdiği hareketle özel bir amaca yönelik olarak hazırlanmış belgesel filmlerden ayrılması olanaksızlaşır. Günümüzde televizyonun ve teknik gelişmelerin de etkisiyle özel bir gelişim göstermiş olan bu haber filmlerinin, kimi kez belgesel olmak amacıyla yola çıkan pek çok çalışmadan daha başarılı sonuçlara ulaştığı söylenebilir. Öte yandan sinema tarihi boyunca haber film ile belgesel tür arasında köprü kurabilen kimi sinemacılara da rastlamak mümkündür. Bunların içinde en önemli kuramcı ve uygulamacılardan biri hiç kuşkusuz “kino-glaz sinema göz” kuramıyla bilinen Dziga Vertov’dur.

Çizgi film varolduğundan beri izleyicisine farklı bir dünya sunan bir sanat dalı olmuştur. Tasarlanan karakterler, hayal gücü ve yoğun bir çalışmayla oluşan bu kendine özgü dünya, izleyicisini başka alemlere götürür.

Televizyon haberciliğinin en önemli özelliği canlı yayın yapabilme imkanıdır. Canlı yayınla herhangi bir yerde olup biteni, aynı zaman diliminde dünyaya du­yurmak mümkün. Bu durum televizyon haberciliğinin üstünlüğüdür. Televizyondan özellikle haberleri canlı yayınla verebilme, izleyicilerin “tarihe görgü tanıklığı” etme gibi heyecan verici bir duygu yaşamalarına neden olur.

İzleyicide davranış değişikliğine yol açması için yapıldığı daha somut biçimde göze çarpan ve çoğunluğu “metne dayanan anlatımlar” olarak bilinen televizyon eğitim programlarının amacı; estetik kaygı ve eğlendirmekten çok, hedef kitlesini bilgilendirmek, onların davranış, tutum ve düşüncelerinde değişiklik yapmaktır.

Eğitim programları. televizyon, örgün öğretimin ders ortamındaki tek düzeliliğinin tersine, daha canlı, değişik yüzlere olanak tanıyan bir araçtır. Eğitim aracı olarak televizyon öğretimi destekleme, zenginleştirme, bilgi verme, yönlendirme, rehberlik, uyarı, açıklama, özetleme, pekiştirme, güdüleme, ilgi uyandırma, boşlukları doldurma, çalışma hızı empoze etme, bir kaynağı geniş kitlelere götürme, tutum değiştirme, ulaşılması güç olgu ve olayları sunma gibi amaçları gerçekleştirmek için kulla­nılmaktadır.

Senaryoyu oluşturacak metin, birkaç sayfalık özetten, bir film öyküsüne, ayrıntılı çekim senaryosuna dek değişir. Senaryo çalışmasının evreleri şöyle bir sıra izler: Özet (synopsis/sinematografik konu), geliştirim (treatment/taslak, iskelet, şema), ayrımlama (sinematografik öykü), çekim senaryosu (shoting script/çevirim senaryosu).

Özet, konu üzerinde ilgilileri (yapımcı/yönetmen) aydınlatma amacı taşır. Bir filmin yapılıp yapılmamasına çoğu kez bir çeşit senaryo taslağı olan özet okunduktan sonra karar verilir. Bir dizi filme dönüştürülmesine karar verilen konunun aksayan kimi noktalarının ortaya çıkması durumunda, iş fazla ilerlemeden düzeltme, yönlendirme görevi özet üzerinde yapılır. Senaryonun geliştirim evresi, özet ve sonraki evre olan ayrımlama arasında yer alır.

Senaryonun son halini alması ve her türlü planlamanın ve hazırlığın tamamlanmasıyla yapım öncesi işlemler sona erer. Bundan sonraki aşama çekimin gerçekleştirildiği aşamadır. Başka bir ifadeyle yapım aşamasıdır. Bu aşamada yönetmen çekim senaryosuna ve önceden planlanan çalışma çizelgelerine göre senaryodaki sıraya bağlı kalmadan çekimleri gerçekleştirir.

Pembe diziler

Eğitim programları

Eğlendirme

Yapım süreci

Montaj

Geliştirim

Belgeseller

Çocuk programlarında çocuklara, diğer programlarda büyüklere davranıldığı gibi davranılmalıdır. Bunun anlamı, çocukların asla küçümsenmemesi gerektiğidir. Program hazırlanırken metinler dikkatle, mantığa uygun ve birbiriyle bağlantılı olarak yazılmalı; düşünce ve akıl yürütmeye önem verilmeli; televizyon sahte, gerçek dışı, abartılmış derecede komik fikirlerin aracı olarak kullanılmamalıdır. Çocukların yapılanı taklit etmeleri değil, bizzat yapmaları sağlanacak şekilde programlar hazırlanabilir.

Çizgi film varolduğundan beri izleyicisine farklı bir dünya sunan bir sanat dalı olmuştur. Tasarlanan karakterler, hayal gücü ve yoğun bir çalışmayla oluşan bu kendine özgü dünya, izleyicisini başka alemlere götürür. Gözlemler televizyonda izlenen çizgi filmlerin nitelikleri, içerikleri ve algılanması yaş gruplarına göre değiştiğini göstermesine karşın genelde çizgi filmler her yaşta izlenmektedir. Okul öncesi dönemde çocuk, yalın anlatımlı kısa metrajlı çizgi filmlere ilgi gösterirken, ilköğretimde diziler şeklindeki konulu ve televizyon için uzun metrajlı filmlere yönelmektedir.

Televizyon yayınlarında çocukların izlediği programların başında çizgi filmler gelmektedir. İster serüven isterse eğitsel yapıda olsun, çizgi filmlerde hep bir varolma savaşı vardır. Çizgi filmlerde otorite ilişkileri; iyi-kötü ve kuvvetli-zayıf biçiminde düzenlenir. Olaylar çoğunlukla gerçekçi bir şekilde sunulmaz. Eylemde, karakterlerde, zaman ve mekanda simgesel bir anlatım söz konusudur. Çizgi filmlerin türü ne olursa olsun (eğlendirici ya da eğitsel), evren hep düşseldir.