İLETİŞİM KURAMLARI - Deneme Sınavı - 20

McLuhan bir aracın etkilerini anlamak için dört soru sorulabileceği görüşündedir.

Bu sorulardan ilki, “Araç ya da teknoloji neyi genişletiyor ya da uzatıyor?” sorusudur.

İkinci soru “Araç, medya ya da teknoloji neyi yerinden ediyor, neye önemini kaybettiriyor?” sorusudur.

Üçüncü soru “Medya ya da teknoloji neyi telafi ediyor ya da geri kazandırıyor?” sorusudur.

Dördüncü soru “Sınırlarına ulaştığında teknoloji neyi tersine çeviriyor ya da geri döndürüyor?” sorusudur.

Everett M. Rogers, Yeniliklerin Yayılımı adlı kitabında yayılımı, bir yeniliğin belli kanallar aracılığıyla zaman içinde iletildiği bir süreç olarak tanımlar.

Rogers, yeniliğin benimsenme süresini etkileyen özellikleri ise şöyle sıralamaktadır:

Bazı toplumbilimciler iletişim teknolojilerinin uluslararası ölçekteki yaygınlaşmasını iktisatçı Raymond Vernon’un geliştirdiği “uluslararası ürün yaşam devreleri” modelinden hareketle incelemişlerdir. Vernon’un modeline göre her ürünün dört aşamalı bir yaşam devresi vardır. Bunlar şöyle sıralanmaktadır:

Siyaset bilimci Zbigniew Brzezinski, İki Çağ Arasında: Teknetronik Çağda Amerika’nın Rolü adlı kitabında enformasyonun özellikle Amerika’da yeni bir toplum yarattığını öne sürmektedir. Brzezinski endüstri sonrası toplumun bir “teknetronik” topluma dönüştüğünü belirtmektedir.

Yoneji Masuda yeni oluşan toplumsal biçimi anlatmak için “kompütopya” terimini kullanmaktadır. Masuda’ya göre enformasyon toplumu bilgisayar ve iletişim teknolojilerine yatırım yapan ve pek çok özelliğiyle endüstri toplumundan farklılıklar gösteren bir toplumdur.

Bilgi açığı yaklaşımı, ilk kez 1970 yılında Tichenor, Dnohue ve Olien imzalı bir makalede (Kitle İletişim Araçları Akışı ve Bilgide Farklı Büyüme) ileri sürülmüştür.

Doğru yanıt A seçeneği yani Innis'tir. Nitekim Gerbner yetiştirme kuramının, McCombs gündem belirleme, Noelle-Neumann suskunluk sarmalının ve Katz da kullanımlar ve doyumlar kuramlarının geliştirenidir.

Doğrun yanıt biyolojik var oluşudur yani B seçeneğidir.

Ampütasyon dışındakiler yetiştirme kuramının kavramlarıdır. Bu nedenle doğru yanıt C seçeneğidir.

Yalnızca dışlanma korkusu kavramı McLuhan'a ait değildir. Bu kavram Suskunluk Sarmalı kuramının kavramlarındandır.

Seçeneklerden yalnızca Daniel Lerner uygundur. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir. Horkheimer ve Adorno Frankfurt Okulu üyesidir. Gramsci hegemonya kuramının geliştirenidir. Althusser ise ideoloji konusunda öne çıkmaktadır.

A seçeneği dışındaki isimler Yetiştirme Kuramı taraftarıdır. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneğidir.

Rogers, yeniliğin benimsenme süresini etkileyen özellikleri şöyle sıralamaktadır:
1. Göreli üstünlük: Yeniliğin yerine geçtiği düşüncelerden, daha iyi olarak algılanmasının derecesi
2. Uyumluluk: Yeniliğin mevcut değerler, geçmiş deneyimler ve olası kabullenicilerin gereksinimleri ile uyumlu olarak algılanma derecesi
3. Karmaşıklık: Yeniliğin anlaşılması ve kullanılmasının karmaşık olarak algılanmaderecesi
4. Denenebilirlik: Yeniliğin sınırlı olarak denenebilme derecesi
5. Gözlenebilirlik: Yeniliğin sonuçlarının diğerleri tarafından gözlenebilirlik derecesi.Yeniden icat etme ise bir yeniliğin değişme ya da bir kullanıcı tarafından benimsenme
ve uygulama sürecinde değiştirilme derecesidir.

Dikkat edilirse yalnızca B seçeneğindeki ifade yanlıştır. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Son çoğunluk değil erken çoğunluktur. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Özgürlük değil karşılıklı bağımlılık olacaktı. Bu nedenle doğru yanıt D seçeneğidir.

Doğru yanıt Teknetronik kavramıdır yani E seçeneğidir.

Teknolojik belirleyicilik yaklaşımının iletişim alanındaki en çok bilinen temsilcisi Marshall McLuhan’dır. McLuhan, iletişim araçlarının etkisinin mesajın içeriğinde değil, kullanılan aracın kendisinde olduğunu öne sürerek bu görüşünü “araç iletidir” savıyla özetlemiştir. Ona göre, bir iletişim aracının asıl etkisi, duyularımız arasındaki oranları değiştirerek algılama kalıplarımızı etkilemesindedir. McLuhan elektronik medyanın da dünyayı küresel bir köye dönüştürdüğünü öne sürmüştür.

Bilgi açığı kuramı bir yandan yeni teknolojilerin toplumsal kesimler arasındaki bilgi uçurumunu artırdığını ortaya koyarken, diğer yandan çözüm olarak da teknolojilerin yaygınlaşmasını önermiştir. Bilginin üretilmesi, işlenmesi ve paylaşılması sürecindeki dengesizlikleri anlatan sayısal eşitsizlik, hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde önemli bir sorun olarak değerlendirilmiş ve bu eşitsizliğin giderilmesi yönünde politikalar geliştirilmeye başlanmıştır. Sayısal eşitsizlik, günümüz toplumlarında önemli bir sorun olmasına karşın, ekonomik ve toplumsal dengesizliklerin iletişim teknolojilerinin yaygınlaşmasıyla çözülebileceği önermesi, teknolojik belirleyicilik yaklaşımının hâlâ etkili olduğunu göstermektedir.

Innis, toplumsal örgütlenmenin değişiminin kaynağının teknolojik yenilikler olduğunu savunur. Innis’e göre, insan kendi teknolojisi ile birlikte vardır. Aile ve örgütler gibi toplumsal biçimlerdeki değişiklikler iletişim teknolojisindeki değişikliklerin bir sonucudur. Teknolojik araçların çoğu, insanın fiziksel yeteneklerini geliştirir. İletişim teknolojisi ise düşüncenin, bilincin, insanın kavramsal yeteneklerinin bir uzantısıdır. Innis, iletişim teknolojilerinin imparatorlukların yapıları ve değişimleri üzerinde etkileri olduğunu belirtir. İletişim araçlarının maddi biçimi, toplumsal biçimlerin kendilerini belli coğrafi alanlarda yönetim ve ideoloji temelinde yeniden-üretme becerisiyle yakından ilişkilidir.