İLETİŞİM KURAMLARI - Deneme Sınavı - 7

Suskunluk sarmalı kuramı (spiral of silence), Alman sosyolog Elisabeth Noelle-Neumann tarafından geliştirilmiştir. Kuram özünde, insanların azınlıkta olduklarını hissettiklerinde neden düşüncelerini açıklamaktan çekindiklerini açıklamaktadır. Temel olarak suskunluk sarmalı kuramı şu görüşe dayanır: İnsanlar belli bir görüşü benimsemede yalnız olduklarını düşünüyorlarsa bunu açık olarak dile getirmekten kaçınırlar; ancak bu görüşlerinin paylaşıldığını ya da destek göreceğini düşünüyorlarsa
çevrelerindeki diğer insanlarla bu görüşleri hakkında konuşurlar.

Medyanın sınırlı etkilere sahip olduğu görüşünün hâkim olduğu dönemde geliştirilen gündem belirleme kuramı (agenda-setting theory), bu görüşe bir karşı çıkış anlamına gelmektedir. Kuram, medyanın etkilerinin en azından farkındalık yaratma anlamında bilişsel düzeyde geçerli olduğunu vurgulamaktadır. Lippmann, zihnimizde resmettiğimiz dünya tablosunun iki kaynaktan beslendiğini belirtir. Bunlardan ilki yaşam pratikleridir; eş deyişle kendi yaşadığımız ve deneyimlediğimiz olaylar. İkincisi ise kitle iletişim araçlarının bizlere aktardığı bilgilerdir.

Medya çalışanları, çalışma düzeni, kurumsal amaçlar, kurum dışından gelen etkiler ve ideolojik eğilimlerdir.

Kaynağın güvenirliği, bireylerarası iletişim,  bireysel nitelikler deneyimler

kamu gündemini belirleyen unsurlar arasında yer alırken günden yanlılığı medya gündemini belirleyen unsurla arasında yer almaktadır.

Medya gündemindeki konu ya da kişilerin niteliklerinin kamu gündemindeki etkilerini konu alan ikinci düzey gündem belirleme araştırmalarıyla yakın ilişkide bulunan iki kavram, önceleme (öne çıkarma, önemlileştirme) ve çerçevelemedir.

Yetiştirme kuramı (Cultivation Theory), Amerika Birleşik Devletleri’nde 1960’ların sonu ve 1970’li yılların başında Gerorge Gerbner tarafından Kültürel Göstergeler Projesi adı altında geliştirilmiştir. Kültürel göstergeler projesinin iletişim ve kültüre bakışı diğer kuramlardan farklı nitelikler taşır. Gerbner, iletişimi iki dönemde ele alır: Bunlar doğrudan deneyimli iletişim ve dolaylı deneyimli iletişim dönemleridir. Ona göre iletişim, mesajlar aracılığıyla etkileşimdir. Kitle iletişimi ise sembolik çevrenin kitlesel üretimidir. İletişim; en geniş insancıl anlamında, insanoğlu tarafından ne, neyin önemli ve doğru olduğu konularını içeren mesajların üretimi, elde edilmesi ve algılanmasıdır. Bu tanım, yetiştirme kuramının temelini oluşturur. Nitekim mesajların üretilmesi kurumsal süreci, elde edilmesi mesaj sistemini ve algılanması da yetiştirme boyutunu karşılar.

Medyanın kültürel önemi konusundaki değer yargıları göz ardı edilmek zorundadır. Örneğin belli bir dizinin saçma sapan bir dizi olduğunu söylemek gereksizdir. Eğer bu dizi çok sayıda kişi tarafından izleniyor ve çok sayıda kişinin gereksinimlerine yanıt veriyorsa yararlıdır. Doğru cevap D'dir.

Enformasyon ile ilgili doyumlar • Yakın çevredeki, toplumdaki ve dünyadaki olaylarla ve koşullarla ilgili enformasyon bulmak • Pratik konularda tavsiye ya da fikir ve karar seçenekleri araştırmak • Merak ve genel ilgiyi tatmin etmek • Öğrenme, kendi kendine eğitim • Bilgi sayesinde bir güvenlik duygusu kazanmak'tır. İçsel kültürel veya estetik zevk almak eğlence ile ilgili iken, diğer seçenekler kişisel kimlikle ilgili doyumlardır. Doğru cevap C'dir.

Kişisel kimlik doyumları: • Kişisel değerlere destek bulmak • Davranış modelleri bulmak • Kitle iletişim araçlarındaki değerli öteki ile özdeşleşmek • Kendine ilişkin içgörü kazanmaktır. Diğer verilen seçenekler bütünleşme ve sosyal alanla ilgilidir. Doğru cevap B'dir.

"Düzenleyici olma, zaman ve etkinlik ayarlama; konuşma kalıpları" televizyonun Yapısal sosyal yararıdır. 

İlişkisel yararlar ise: 
1- İletişimi kolaylaştırma: Deneyim örnekleme; ortak zemin; sohbete giriş; endişe azaltma; konuşma gündemi; değer açıklama.  2- Bağlanma/kaçınma: Fiziksel, sözel temas/ihmal; aile dayanışması, aile rahatlığı; çatışma azaltma; ilişki sürdürme 3- Toplumsal öğrenme: Karar verme; davranış modelleme; sorun çözme; değer aktarma; meşrulaştırma; enformasyon yayma; eğitimin yerine geçme

4-Yeterlik/baskınlık: Rol oynama; rol pekiştirme; rol tanımlamanın yerine koyma; entelektüel geçerlik; otorite uygulama; eşik bekçiliği; tartışma olanağıdır. Doğru cevap E'dir.

Yarışma programlarının Eğitimsel çekicilik doyumları: • Sandığımdan daha fazlasını bildiğimi keşfediyorum      • Kendimi geliştirdiğimi keşfediyorum • Programa katılanlara saygı duyuyorum • Daha sonra bazı sorular üzerinde tekrar düşünüyorum • Yarışmaları eğitici buluyorum. Diğer seçenekler Kendini takdir etme doyumlarıdır. Doğru cevap A'dır.

Kullanımlar ve doyumlar araştırmacıları, yeni medya ile ilgili olarak genellikle şu konularda çalışmalar yapmaktadırlar: • YouTube’u izleme güdüleri (motivleri) • Kullanıcı kaynaklı (user-generated) medyanın sağladığı doyumlar • Sosyal medyanın kullanımları ve doyumları • E-posta, cep telefonları ve anında mesajlarla ilgili doyumlar. Doğru cevap C'dir.

Doyum kuramcıları, kendilerini sorumluluktan kurtaran Kullanımlar ve Doyum Yaklaşımı'nı, iletişim politikalarının merkezine alırlar. Bu politika “halka istediğini verme” olarak özetlenebilir. Kullanımlar ve doyumlar kuramcıları izleyicinin aktif ve bilinçli seçimini abartma ve kullanma eğilimindedirler. Oysa medya tüketimi çoğu zaman özgür seçimin ürünü değildir; çoğu zaman dayatılmıştır. Diğer seçenekler ise Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımının uygulamadığı veya eleştirilen yönleridir. Doğru cevap A'dır.

Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı ile etki modelinin birleşmesiyle Kullanımlar ve etkiler modeli ortaya atılmıştır. Kullanımlar ve etkiler, Sven Windahl’ın iletişim araçlarının farklı kullanım türlerinin farklı sonuçlar ürettiği hipotezine dayanan bir iletişim modelidir. Windahl’a göre, geleneksel etki yaklaşımları ile kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı arasındaki esas farklılık, bir medya etkisi araştırmacısının kitle iletişimini genellikle iletişimcinin bakış açısından araştırırken, kullanımlar ve doyumlar araştırmacısının izleyiciyi kalkış noktası olarak görmesinden kaynaklanır. Windahl, farklılıkları vurgulamanın benzerlikleri vurgulamaktan daha yararlı olduğuna inanarak iki yaklaşımın bir sentezini ortaya koyar. Doğru cevap D'dir.

Beklenti-değer yaklaşımları, İnsan davranışını önceden kestirmeyi amaçlayan ve insanların davranışsal tercihler yapmalarına yol açan bilişsel süreçleri tanımlayan çeşitli kuramsal yaklaşımlardır. Bu yaklaşımların ortak önermesi; bir kişinin davranışının, o kişinin olası davranışlarının sonuçları ve bunların kişi için taşıdığı değere ilişkin algısıyla belirlendiğidir. Doğru cevap E'dir.

İletişim araçlarının kullanım nedenleri ve doyumlar genellikle şu konular etrafında toplanmaktadır: • Dünyada ne olup bittiği hakkında bilgi edinmek • Kişisel ilişki ve arkadaşlık gereksinimini karşılamak • Eğlenmek, hoşça vakit geçirmek • Günlük yaşamın baskılarından kurtulmak • Yiyecek, giyecek ve eşyalar hakkında bilgi almak. Kısacası, bireyselliği değil; kişisel ilişki, iletişim ve arkadaşlık doyumu sağlar.  Doğru cevap B'dir.

Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımında iletişim araçlarının kullanım nedenleri, kişilerin gereksinimleriyle açıklanır. Kişilerin bireysel ve toplumsal gereksinimleri vardır ve bu gereksinimleri giderip, gerginlikten kurtulmaya çalışırlar. Bu gerginliği gidermenin yollarından biri de iletişim araçlarını aktif olarak kullanmaktır.

Maslow’un gereksinimler hiyerarşisi modeli bu doyumlarla ilgilidir. Maslow, insan güdülerini bir piramit biçiminde değerlendirerek gereksinimlerin aşamaları olduğunu belirtmiştir. Buna göre açlık, susuzluk ve cinselliğin fizyolojik doyumu, gereksinimler piramidinin en alt basamağını oluşturmaktadır. Bu basamaktaki gereksinimler giderilmeden bir üst basamağa geçmek oldukça zordur.

Güdü, insanın davranışını bir hedefin gerçekleşmesine ya da bir nesneyi elde etmeye doğru yönelten ya da uyaran içsel bir güçtür. Bireyin bu gücün etkisiyle harekete geçmesine de güdülenme (motivasyon) denir.

Kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı dar bir biçimde bireyin psikolojik gereksinimleri üzerinde odaklanır. Bağımlılık modeli ise iletişim araçlarına bağımlılıkların belirleyicisi olarak toplum, iletişim araçları ve izleyici kitlesi arasındaki üçlü ilişkiyi vurgular. Modele göre kitle iletişim araçlarının etkisi toplumsal sistem, kitle iletişim araçlarının bu sistemdeki rolü ve izleyicilerin bu araçlarla ilişkileri ile belirlenir