İLETİŞİM KURAMLARI - Deneme Sınavı - 5

Farklı araştırmacılar, kitle iletişim araçlarından sağlanan doyumları farklı biçimlerde sınıflandırmakta ve farklı doyum kategorileri oluşturmaktadırlar. Bu bilim insanları arasında McQuail, kitle iletişim araçlarının kullanımının genel nedenlerini enformasyon, kişisel kimlik, eğlence, bütünleşme ve sosyal etkileşim başlıkları altında toplamaktadır. Bu başlıklar ise şöyle açıklanabilir:

Enformasyon

Yakın çevredeki, toplumdaki ve dünyadaki olaylarla ve koşullarla ilgili enformasyon bulmak

Pratik konularda tavsiye ya da fikir ve karar seçenekleri araştırmak

Merak ve genel ilgiyi tatmin etmek

Öğrenme, kendi kendine eğitim

Bilgi sayesinde bir güvenlik duygusu kazanmak

Kişisel kimlik

Kişisel değerlere destek bulmak

Davranış modelleri bulmak

(Kitle iletişim araçlarındaki) değerli öteki ile özdeşleşmek

Kendine ilişkin içgörü kazanmak

Bütünleşme ve sosyal etkileşim

Başkalarının koşullarına ilişkin içgörü kazanmak; sosyal empati

Başkalarıyla özdeşleşmek ve bir aidiyet duygusu kazanmak

Sohbet ve sosyal etkileşim için bir temel bulmak

Gerçek yaşamdaki arkadaşlığın yerini tutacak bir şey bulmak

Sosyal rollerin yürütülmesine yardımcı olmak

Kişinin aileye, arkadaşlara ya da toplumla bağlantı kurmasını sağlamak

Eğlence

Sorunlardan kaçmak ya da uzaklaşmak

Rahatlamak, gevşemek

İçsel kültürel ya da estetik zevk almak

Zaman geçirmek, zaman öldürmek

Duygusal rahatlama/boşalma

Cinsel uyarılma

İnsanların televizyonu kullanma amaçları ve biçimleri kültürden kültüre önemli farklılıklar göstermektedir. Lull, Tablo 1’de açıklandığı gibi televizyonun sosyal kullanımının sağladığı yararlarını yapısal ve ilişkisel olarak ikiye ayırmaktadır.

Beklenti-değer yaklaşımları, insan davranışını önceden kestirmeyi amaçlayan ve insanların davranışsal tercihler yapmalarına yol açan bilişsel süreçleri tanımlayan çeşitli kuramsal yaklaşımlardır. Bu yaklaşımların ortak önermesi; bir kişinin davranışının, o kişinin olası davranışlarının sonuçları ve bunların kişi için taşıdığı değere ilişkin algısıyla belirlendiğidir.

Bağımlılık modeli, kitle iletişim araçlarına bağımlılık kuramı olarak da adlandırılan bir yaklaşımdır. DeFleur ve Ball-Rokeach tarafından geliştirilen bu model, sınırlı etkiler ile güçlü etkiler modellerini uzlaştırmaya çalışır. Bağımlılık modeli, kitle iletişim kuramlarının mikro düzeyde çözümlemelerle kısıtlı kalması ve insanların kitle iletişim araçlarına makro düzeydeki bağlılıkları üzerinde durmamasına seçenek olarak geliştirilmiştir. Bu model, kitle iletişiminin niçin kimi zaman çok güçlü ve dolaysız, kimi zaman da dolaylı ve oldukça zayıf etkide bulunduğu sorusunu yanıtlamaya çalışır.

İnternetle ilgili kullanımlar ve doyumlar araştırmalarında ortaya çıkan kullanım ve doyumlar genel olarak şöyle özetlenebilir:

Bilgilenme (enformasyon arama, araştırma, sosyal gözetim, yenilikleri takip etme)

Eğlenme (Boş zamanları değerlendirme, vakit geçirme, sosyal kaçış, günlük gerilimden kaçma,rahatlama, fantezi arama, cinsellik, oyun, müzik, video)

Toplumsal etkileşim (sohbet etme, arkadaşlık, kişisel iletişim, ilişki sürdürme, yalnızlıktan kaçış, statü kazanma, rehberlik)

Ekonomik yarar (mesleki iş arama, tüketici bilgi işlemi, alışveriş seyahat)

Online işlemler

Yükleme (download)

İnsanların neden ve nasıl televizyon izlediklerine ilişkin araştırmaların seçtikleri türlerden biri de soap operalar; yani pembe diziler olmuştur. Richard Kilborn kullanımlar ve doyumlar bakış açısını kullanarak, bu dizileri seyretmenin genel nedenlerini şöyle özetlemektedir:

Ev içi rutinin gündelik bir parçası ve ev işi için eğlenceli bir ödül

Toplumsal ve kişisel etkileşim için başlama noktası

Bireysel gereksinimleri karşılamak: yalnız kalmayı seçmenin ya da dayatılmış yalnızlığı sürdürmenin bir yolu

Karakterlerle özdeşleşme ve ilişkide olma

Gerçek yaşamdan kaçmaya izin veren fantezi dünyası

Güncel konularla ilgili tartışma konusu

Türün kurallarının ve geleneklerinin bilgisini içeren bir çeşit eleştirel oyun.

İzleyici odaklı iletişim araştırmaları Kullanım ve doyumlar yaklaşımının ortaya çıkışı ile yapılmaya başlanmıştır.

Katz, kullanım ve doyumlar yaklaşımının üç hedefi olduğunu belirtmiş ve bunları açıklamıştır.

Berelson insanların gazete okuma nedenlerini sınıflandırmıştır ve bunlar içinde çözüm odaklı algı bulunmaz.

Soup opera, tv dizileri için kullanılmaktadır

Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi, bir model olarak yaygındır.

içsel güç güdüdür.

McQuail 4 başlık altında kitle iletişim araçlarının genel kullanımlarını kategorize etmiştir ve bunlar içinde değer, aidiyet bulunmamaktadır.

Çocukların seyrettiği programları analiz etmişlerdir

Gerçek yaşamla bütünleşme değil, gerçek yaşamdan kaçmaya çalışma olacak.

Doğru yanıt A seçeneğindeki Kullanımlar ve Doyumlar Kuramıdır. Diğerleri alıcının değil medyanın güçlü olduğunu ifade eden kuramlardır.

Kullanımlar ve doyumlar kuramının kökleri 1940'lı yıllarda yapılan araştırmalara dayanmaktadır.

C seçeneği dışındakiler hep aktif okumayı ifade etmektedir. C seçeneği rastlantısal okumaya işarettir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Soruda sözü edilen kavram gereksinimdir. Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Dikkat edilirse yanıtlar arasında en doğrusu E seçeneğinde yer almaktadır. Sürekli çalışmak uyumlu değildir. Bu nedenle doğru yanıt E seçeneğidir.