İLETİŞİM BİLGİSİ

İnsanoğlunun yaşam tarihinde Sanayi Devrimi’nin çok önemli bir yeri vardır. Sanayi Devrimi yeni bir hayatın oluşmasını sağlamıştır. Kitle kavramı bu tarihsel dönem içerisinde ortaya çıkar. Kitle; birbirine benzediği, aynı şeyleri düşünüp, aynı kararları aldıkları varsayılan ve toplumsal ilişkiler nedeniyle aralarında sıkı bağlar bulunmayan inşa topluluğudur. Doğru cevap A’dır.

Kitle iletişim araçları ve medyası zihinsel düzenlemeler, yeni ekonomik yapılar ve yeni bir kültür ile birlikte gelir. Böylelikle yaşamı daha farklı yorumlar ve daha farklı anlamlandırırız. Yeni davranış biçimleri, tüketim eylemleri gerçekleştiririz. Yeni toplumsal değerleri benimseyip, daha farklı bir toplumsal ilişkiler ağında yaşamımızı sürdürürüz. Hangi konuların konuşmaya değer ve önemli olduklarına, hangilerinin ise değersiz olduklarına kitle iletişim medyasından gelen iletilerle karar veririz. Doğru cevap C’dir.

Kitle kavramı sanayi toplumları öncesinde görülmez, sanayi toplumlarında var olur. Bunun en önemli nedeni Sanayi Devrimi ve devrimin yeniden düzenlediği toplumsal ilişkiler ağıdır. Sanayi Devrimi ile üretim biçim ve süreçleri kökten değişmiş, dolayısıyla toplumun başat kültürü değişmiştir. Kültür değiştiği için toplumsal değerler sistemi de değişmiştir. Doğru cevap E’dir.

Kitle toplumu kavramını ortaya ilk atan kişi olarak kabul edilen Fransız düşünür Alexis de Tocqueville’dir. Tocqueville’in, 1830’larda yaptığı Amerika Birleşik Devletleri seyahatinden sonra yazdığı “Amerika’da Demokrasi” adlı kitap, kitle toplumunun modern görünümünü gözler önüne süren bir çalışma olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap B’dir.

Üretim ilişkileri ve toplumsal düzen arasındaki bağı ortaya koyan önemli sosyologlardan biri de Ferdinand Tönnies’dir. Tönnies, bu bağı açıklamak için Gemeinschaft (cemaat) ve Gesellschaft (topluluk) kavramlarını geliştirmiştir. Doğru cevap D’dir.

İlk resmi Türkçe gazete olan Takvim-i Vekayi, 1831 yılında ortaya çıkmıştır. Doğru cevap B’dir.

Kitle toplumunu oluşturan nedenleri ve toplumsal yapı özelliklerni şu şekilde maddeleştirmek mümkündür:

- Kapitalist iş bölümünün geliştiği bir üretim sistemine sahiptir,

- Büyük çaplı fabrikalarda meta üretimi yapılmaktadır,

- Nüfusun şehirlerde yoğunlaştığı görülmektedir,

- Karar alma mekanizması merkezileşmektedir,

- Bçimsel eşitlik sağlanmıştır,

- Bireycilik ön plandadır,

- Geleneksel bağ kurumları ya çözülmeye başlamış ya da tamamen ortadan kalkmıştır,

- Yukarıdan yönetilen bir kitle ortaya çıkmıştır. Doğru cevap A’dır.

Kitle iletişimine maruz kalan kitlenin temel özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

- Heterojen,

- Anonim,

- Birbirinden ayrı,

- Aralarında sıkı bağlar olmayan.

Heterojen yapı, toplumun geniş, çeşitli sınıf ve tabakalarından gelen insanlar tarafından oluşmaktadır. Kitle iletişimine maruz kalan insanlar birbirlerini tanımadıkları için anonimdirler; aynı biçimde kitle iletişiminde iletiyi gönderen kaynak da kitleyi tanımamaktadır. İletinin alıcıları da fiziksel olarak birbirinden uzaktır vw fiziksel bir mekanı paylaşmazlar. Kitleyi oluşturan bireyler toplumsal bir kurum aracılığıyla birbirlerine bağlı değillerdir. Doğru cevap C’dir.

Kitle iletişiminin doğasında beş öğe bulunmaktadır. Bunlar:

- Kitle iletişimi karmaşık ve biçimsel kuruluşlar tarafından üretilir,

- Kitle iletişim kuruluşları çeşitli eşik bekçilerine sahiptir,

- Kitle iletişim kuruluşlarının çalışmasını sağlamak çok büyük miktarda para gerektirir,

- Kar amaçlı kuruluşlardır,

- Bu kuruluşlar rekabetin çok olduğu ortamlarda bulunurlar. Doğru cevap E’dir.

Kitle iletişimi ve kitle iletişim araçlarının özellikleri şunlardır:

- İzleyici kitle geniştir; sadece belirli bir gruba değil, yerel, bölgesel, ulusal, uluslarası topluluklara seslenir.

- İzleyici kitle çeşitli toplumsal kümelerden gelen değişik niteliklere sahip insanlardan oluşan bir topluluktur.

- Kitle iletişimi kamusaldır; içeriği herkese açıktır, üyelik esasına göre işlemez.

- Kitle iletişim araçları kaynaktan uzakta bulunan, birbirlerinden de ayrı olarak konumlanmış çok sayıda insanla aynı anda ilişki kurabilir.

- Kitle iletişimi karöaşık biçimsel kurumları gerektirir; kamusal ve tecimsel yayın (özel kuruluşlar) kuruluşlarının düzenlenişinde toplumsal ve siyasi yapı gözetici ve belirleyicidir.

- İletişimciyle izleyici kitle arasındaki ilişki kitlenin kişisel tanıklığı olmayan profesyonel iletişimci rolündeki kişiler aracılığıyla kurulur.

- Kitle iletişiminde, iletişim geri döndürülmesi olanaksız bir biçimde tek yönlüdür ve izleyici kitlenin anında cevap verme olasılığı fiilen dışlanmaktadır.

- Kitle iletişim araçlarının ürünleri fiziksel ve parasal anlamda halkın çoğunluğu için kolayca elde edilebilir ürünlerdir ancak elde edilebilirlik her zaman tam bir benimseme değildir. Doğru cevap B’dir.

Kitle iletişimi kavramına geçmeden önce, kitle iletişim kavramının alt yapısını oluşturan
kitle kavramını ve kitle iletişiminin somutlaştığı kitle toplumu kavramlarını açıklamak,
bütünlüklü bir okuma için yararlı olacaktır.
Kitle kavramı sanayi toplumları öncesinde görülmez, sanayi toplumlarında var olur.
Bunun en önemli nedeni Sanayi Devrimi ve devrimin yeniden düzenlediği toplumsal
ilişkiler ağıdır. Sanayi Devrimi ile üretim biçim ve süreçleri kökten değişmiş, dolayısıyla
toplumun başat kültürü değişmiştir. Kültür değiştiği için toplumsal değerler sistemi de
değişmiştir. Son yılların moda tarifiyle dünya artık eskisi gibi olmayacaktır.
Sanayi Devrimi ile birlikte fabrikalar şehirlerde kurulur ya da kuruldukları yerleri şehirleştirirler.
Tarımın da makineleşmesiyle birlikte, tarım faaliyetleri artık daha az insan
gücünü gerektirir hale gelmiştir, böylelikle, boşa çıkan iş gücü de diğer kalabalıklara karışıp yeni bir hayat kurmak için fabrikaların bulunduğu şehirlere akın etmeye başlar. Bu durum kitle kavramının oluşmaya başladığı anlamına gelir. Sanayi öncesi toplumlarda insanların işleri onların kimliklerini oluştururken sanayi toplumlarında meslek ile kimlik arasındaki mesafe uzamaya başlar, bunun en önemli nedeni fabrikalarda montaj hatlarında yapılan üretim biçimidir. Fabrikalarda çalışan işçiler ürettikleri ürünün tamamı hakkında değil, sadece hatta kendi önlerine gelen parça hakkında bilgi sahibi olurlar. Bu, zaman içinde insanın hayatını da bütünlüklü bir şekilde algılayamamasına neden olur.
İnsanoğlu bir türlü hayatının parçalarını birleştirerek bütüne ulaşamaz. Toplumsal ilişkiler sistemi bu duruma geldiğinde kitle homojen (özdeş) bir yapı gösterir. Kitle, birbirine benzer insanlardan oluşan bir yığın olarak kabul edilmektedir.
Kitle; aralarında güçlü iletişim ve etkileşim ilişkisi olmayan insanlardan oluşan bir
topluluktur der, bir başka tanım. Bu topluluk ünitede ayrıntılarıyla tartışılacak olan kitle
iletişim araçları aracılığıyla kendilerini, çevrelerini ve giderek hayatı, yaşadıkları dünyayı
anlamlandırmaya ve yorumlamaya başlarlar. Burada kullanılan “aracılığıyla” sözü son derece önemlidir, buradan şu sonuca varabiliriz: Kitle, başka bir kuruluşun göstermek istediği gerçeklik olgusu üzerinden bir anlam çıkartmaya çalışmaktadır. Yaşadığımız hayat ile bize gösterilen hayat birbirinden çok farklı olabilir ve biz, bunun farkında olmayabiliriz. Doğru cevap E'dir.

Tocqueville’e göre modern toplum, kalıtsal ilkeler ve geleneksel bağımlılık ilişkileri tarafından değil, yaşamın her alanını kaplayan ve bireyselcilik, materyalizm ve toplumsal istikrarsızlığı besleyen bir eşitlikçilik tarafından yönetilmektedir. Burada bahsedilen eşitlikçilik kavramı, böylesine bir toplumsal yaşam içinde üretilen kültürün, kitle kültürünün, herkesi içine çekmesinden kaynaklanan olumsuz anlamı olan bir kavramdır. Bu nedenle Tocqueville, sanayi toplumunun tekdüze, sıradan bir yaşam tarzı tarafından tehdit edildiğini söylemektedir. Doğru cevap D'dir.

Kitle toplumu oluşturan nedenleri ve toplumsal yapı özelliklerini aşağıdaki gibi maddeleştirmek mümkündür:

• Kapitalist iş bölümünün geliştiği bir üretim sistemine sahiptir,
• Büyük çaplı fabrikalarda meta üretimi yapılmaktadır,
• Nüfusun şehirlerde yoğunlaştığı görülmektedir,
• Karar alma mekanizması merkezîleşmektedir,
• Biçimsel eşitlik sağlanmıştır,
• Bireycilik ön plandadır,
• Geleneksel bağ kurumları ya çözülmeye başlamış ya da tamamen ortadan kalkmıştır,
• Yukarıdan yönetilen bir kitle ortaya çıkmıştır. Doğru cevap B'dir.

Kitle iletişim süreci anonim, heterojen bir alıcı kitlesine iletilerin gönderilmesi işidir.
İletileri alan alıcılar çok büyük bir coğrafyaya yayılmış, sayılamayacak kadar fazla insandan
oluşmaktadır. Buradan yola çıkarak kitle iletişimine maruz kalan kitlenin temel özelliklerini
aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
• Heterojen,
• Anonim,
• Birbirinden ayrı,
• Aralarında sıkı bağlar olmayan. Doğru cevap B'dir.

Kitle iletişiminin doğasında beş öğe bulunmaktadır. Bunlar:
1. Kitle iletişimi karmaşık ve biçimsel kuruluşlar tarafından üretilir,
2. Kitle iletişim kuruluşları çeşitli eşik bekçilerine (gatekeeper) sahiptir,
3. Kitle iletişim kuruluşlarının çalışmasını sağlamak çok büyük miktarda para gerektirir,
4. Kâr amaçlı kuruluşlardır,
5. Bu kuruluşlar rekabetin çok olduğu ortamlarda bulunurlar. Doğru cevap A'dır.

Yol ve iletişim teknolojilerindeki (telgraf, telefon, teleks vb.) gelişmeler, yukarıda belirttiğimiz posta sistemlerinin gelişimi, kara, deniz, hava ulaşımındaki gelişmeler gazetelerin giderek daha etkili olmasını sağladı. 1949 yılında Bernard Berelson, gazetecilik alanında klasikleşen çalışmasına imza attı. Berelson, yaptığı görüşmelerle halka şu soruyu yöneltti: Eğer gazeteler olmasaydı, ne olurdu? Aldığı cevaplar günümüzde de geçerliliğini korumaktadır ve
gazetelerin toplumsal işlevlerinin bir göstergesi olarak da son derece önemlidir.
• Bilgi edinemeyecekleri için kamuoyunu ilgilendiren olaylar hakkında yorum yapma
yeteneklerinde mahrum kalacaklardı,
• Gündelik yaşam araçlarından yoksun olacaklardı,
• Onları rahatlatan ve gündelik yaşamın sıkıcılığından kaçmalarını sağlayan bir araç
olmayacaktı,
• İnsanların ilgilerine yönelik haberler, öneri köşeleri gibi toplumsal bağlantıyı sağlayacak
olgular olmayacaktı. Doğru cevap D'dir.

17. yüzyıl Avrupa’sında tek sayfa olarak çıkartılan
Corantas modern gazetenin öncüsü olarak kabul edilmektedir. Corantas, 1620 yılında
bir kitap satıcısı tarafından Hollanda’dan İngiltere’ye getirilmiştir. Bu gazetenin o yıllarda
tek bir amacı vardı: 1618-1648 yılları arasında birçok Avrupa ülkesinin içine girdiği 30 Yıl Savaşları hakkında kamuoyunu bilgilendirmek. Doğru cevap A'dır.

Radyo yayınlarında program çeşitlemelerine gidilerek müzik, spor, sohbet, haber ve yarışma gibi halkın ilgisi çekilmeye başlanarak radyo bir kitle iletişim aracı olarak gündelik yaşamımızdaki yerini almaya başladı. 1930’lu yıllarda radyonun dinleyici kitlesi üzerinde etkisine en iyi örnek Orson Welles’in Dünyalar Savaşı denemesidir. Olay 31 Ekim 1938’de gerçekleşmiştir. Welles, radyoda bir bilim kurgu romanını uyarlamayı kabul etmiştir. Bu roman Marslıların dünyaya gelişini anlatan Dünyalar Savaşı kitabıdır. Doğru cevap A'dır.

Kitle İletişimi ve Kitle İletişim Araçlarının Özellikleri
• İzleyici kitle geniştir; sadece belirli bir gruba değil, yerel, bölgesel, ulusal, uluslararası
topluluklara seslenir.
• İzleyici kitle çeşitli toplumsal kümelerden gelen değişik niteliklere sahip insanlardan
oluşan bir topluluktur.
• Kitle iletişimi kamusaldır; içeriği herkese açıktır, üyelik esasına göre işlemez.
• Kitle iletişim araçları kaynaktan uzakta bulunan, birbirlerinden de ayrı olarak konumlanmış
çok sayıda insanla aynı anda ilişki kurabilir. Aynı andalık özelliği, coğrafi
sınırları aşar.
• Kitle iletişimi karmaşık biçimsel kurumları gerektirir; kamusal ve tecimsel yayın
(özel kuruluşlar) kuruluşlarının düzenlenişinde toplumsal ve siyasi yapı gözetici ve
belirleyicidir.
• İletişimciyle izleyici kitle arasındaki ilişki kitlenin kişisel tanıklığı olmayan profesyonel
iletişimci rolündeki kişiler aracılığıyla kurulur; gazeteci, reklamcı, editör,
programcı, yapımcı gibi yayın mutfağında olan ve iletişim bilgilerini iletilebilir
mesajlara dönüştüren karar vericiler, izleyici kitle tarafından tanınmadığı gibi sunucuların görünen kimlikleri ile gerçek kimlikleri arasında da farklılıklar vardır.

• Kitle iletişiminde, iletişim geri döndürülmesi olanaksız bir biçimde tek yönlüdür
ve izleyici kitlenin anında cevap verme olasılığı fiilen dışlanmaktadır; araçların doğaları
karşılıklığa izin verecek şekilde planlanabileceği halde, bu akan iletişimin
denetlenebilirliği ortadan kalkacağı için dışlanır. Okuyucu mektupları, stüdyo katılımcıları,
görüş beyan etmeler kitle iletişim sahnesine karar vericilerin düzenlemesiyle
alınır.
• Kitle iletişim araçlarının ürünleri fiziksel ve parasal anlamda halkın çoğunluğu
için kolayca elde edilebilir ürünlerdir ancak elde edilebilirlik her zaman tam bir benimsenme
değildir. Halkın ne istediği ile ilgili ihtiyaç araştırmaları, ölçümler kısa
dönemde bir talep profili çıkartabilir ancak kitle iletişiminde dolaşan mesajların
halkı tam anlamıyla yansıttığı söylenemez. Doğru cevap D'dir.

Gündem koyma ve saptama etkisine bazı faktörler etki etmektedir. Kişilerin eğitim
düzeyleri, sosyal, siyasal ve ekonomik olaylara ilgi düzeyleri, diğer iletişim araçları arasındaki bilgi kaynakları, gündem koyma ve saptama etkisi üzerinde önemli unsurlardır.
Yüksek eğitim almış kişilerde işlevin etkisinin az olmasının nedeni, bu kişilerin, siyasal
bilince sahip olmalarıdır. Siyasi haberlere yönelimleri daha az olduğundan, medya gündeminden daha az etkilenmektedirler. Bilgi kaynaklarının az olduğu konularda gündem koyma ve saptama işlevinin etkisi daha fazla olmaktadır. Gündelik hayatta rastlanan ve tüm toplumu ilgilendiren olaylarda ise bu etki azalacaktır. Doğru cevap E'dir.