İLETİŞİM BİLGİSİ

Kitle toplumu kavramını ortaya ilk atan kişi olarak kabul edilen Fransız düşünür Alexis de Tocqueville’e göre modern toplum, kalıtsal ilkeler ve geleneksel bağımlılık ilişkileri tarafından değil, yaşamın her alanını kaplayan ve bireyselcilik, materyalizm ve toplumsal istikrarsızlığı besleyen bir eşitlikçilik tarafından yönetilmektedir. Emile Durkheim ise bireysel bilinçlerin birbirine benzerliği ve toplumsal iş bölümü kavramının, toplumsal hayatın temel kavramları olduğunu söylemektedir. Durkheim’a göre iş bölümünün gelişmesi toplumsal değişimin ön koşulunu oluşturmaktadır. Nüfusun büyük ölçüde hareketsiz olduğu cemaatte ilişkilerin, açıkça tanımlanmış toplumsal kurumlar (aile gibi) tarafından belirlendiği düşüncesi ise Ferdinand Tönnies’e aittir. Gasset ise, kitlelerin, azınlık için yaratılmış konumları ele geçirerek araçları kullanmak ve azınlığın hazlarını tatmak için toplumun ön saflarına doğru ilerlediklerini söylemektedir.

“İleti, iletişim aracının kendisidir.”saptaması McLuhan’a aittir. McLuhan, herhangi bir iletişim aracının bireysel veya toplumsal etkileri ya da her yeni teknolojik gelişmenin, insanoğlunun işlerine katılan yeni bir ölçeğin sonucu olarak ortaya çıktığını vurgulamaktadır. Herhangi bir iletişim aracının içeriğinin de bir iletişim aracına dönüştüğünü belirtir.

Kitle iletişim süreci anonim, heterojen bir alıcı kitlesine iletilerin gönderilmesi işidir. İletileri alan alıcılar çok büyük bir coğrafyaya yayılmış, sayılamayacak kadar fazla insandan oluşmaktadır. Heterojen (özdeş olmayan) yapı, toplumun geniş, çeşitli sınıf ve tabakalarından gelen insanlar tarafından oluşmaktadır. Kitle iletişimine maruz kalan insanlar birbirlerini tanımadıkları için anonimdirler; aynı biçimde kitle iletişiminde iletiyi gönderen kaynak da kitleyi tanımamaktadır. İletinin alıcıları da fiziksel olarak birbirinden uzaktır ve fiziksel bir mekanı paylaşmazlar. Kitleyi oluşturan bireyler toplumsal bir kurum aracılığıyla birbirlerine bağlı değillerdir.

Türkiye’de ilk özel gazete: Tercüman-ı Ahval’dır.
İlk İngilizce gazete: The Courat
Türkiye’de ilk gazete Bulletin de Nouvelle
İlk resmî Türkçe gazete: Takvim-i Vekayi’dir.

Türkiye’de radyo yayınları 1927 yılında başlamıştır. Dünyada radyo yayınları 1912 yılında  başlamıştır. 1920 yılında ilk radyo istasyonu KDKD Pittsburgh’da kurulmuş, 1922 yılında İlk radyo reklamı New York’ta üretilmiştir. 1949 yılında ise  DJ’ler ortaya çıkmıştır.

Kullanımlar ve doyumlar kuramına göre televizyon şu işlevlere sahiptir: Enformasyon, bilgi edinme ve uzlaşım elde etme isteği,  duygusal ve zevke dayalı ihtiyaçların karşılanması, güven ve güvenirliğin güçlenmesi gibi kişisel ihtiyaçlar, aile ve arkadaşlarla irtibat kurma gibi sosyal ihtiyaçlar, oyalanma, kaçış gibi rahatlama ihtiyaçları

“Ağ toplumu” kavramı Castells’e aittir. Castells “ağ toplumu” kavramıyla İnternet teknolojisinin toplum içinde nasıl bir yere sahip olacağını belirlemiştir.

Kitle iletişim araçlarının özellikleri ve işlevleri şöyledir: izleyici kitle geniştir; sadece belirli bir gruba değil, yerel, bölgesel, ulusal, uluslararası topluluklara seslenir. Kitle iletişimi karmaşık biçimsel kurumları gerektirir; kamusal ve tecimsel yayın (özel kuruluşlar) kuruluşlarının düzenlenişinde toplumsal ve siyasi yapı gözetici ve belirleyicidir. Kitle iletişimi kamusaldır; içeriği herkese açıktır, üyelik esasına göre işlemez. İzleyici kitle çeşitli toplumsal kümelerden gelen değişik niteliklere sahip insanlardan oluşan bir topluluktur. Kitle iletişim araçlarının toplumun ufkunu gözetlemesi ise kitle iletişim araçlarının işlevlerindendir.

Gündem koyma ve saptama etkisine bazı faktörler etki etmektedir. Kişilerin eğitim düzeyleri, sosyal, siyasal ve ekonomik olaylara ilgi düzeyleri, diğer iletişim araçları arasındaki bilgi kaynakları, gündem koyma ve saptama etkisi üzerinde önemli unsurlardır. Yüksek eğitim almış kişilerde işlevin etkisinin az olmasının nedeni, bu kişilerin, siyasal bilince sahip olmalarıdır.

Kitle iletişim araçları gündemi, kamu gündemi ve politika gündemine bazı diğer faktörler de etkide bulunmaktadır. Politika gündemi;.gerçek yaşamda ortaya çıkan gelişmeler sonucu sorun olarak ortaya çıkan ve çözüm bekleyen konular, kamunun politikacılardan beklentileri, medyanın politikacıların çalışmalarını yakından takip etmek istemeleri ve zaman zaman politikacıları etki altına almak istemeleri, politikacıların birey olarak içinde bulundukları çevrelerinde oluşan sorunları çözme doğrultusunda sahip oldukları düşünceler etkili olmaktadır.

Kitle kavramı Sanayi Devrimi sürecinde ortaya çıkmıştır. Kitlenin benzerliği sanayi tipi üretim biçimlerinden gelmektedir.

Tocqueville’e göre modern toplum kalıtsal ilkeler ve geleneksel bağımlılık ilişkileri üzerinden değil eşitlikçilik kavramı ile yönetilmektedir.

Üretim ilişkileri ve toplumsal düzen arasındaki bağı ortaya koymak için Gesellschaft (topluluk) kavramını geliştiren sosyolog Ferdinand Tönnies’dir.

Kitle toplumu oluşturan nedenleri ve toplumsal özellikleri şöyle sıralayabiliriz; Kapitalist iş bölümünün geliştiği bir üretim sistemine sahiptir, büyük çaplı fabrikalarda meta üretimi yapılmaktadır, nüfusun şehirlerde yoğunlaştığı görülmektedir, karar alma mekanizması merkezîleşmektedir, biçimsel eşitlik sağlanmıştır, bireycilik ön plandadır, geleneksel bağ  kurumları ya   çözülmeye başlamış ya da tamamen ortadan kalkmıştır, yukarıdan yönetilen bir kitle ortaya çıkmıştır.

Kitle iletişimi için bugün de geçerli tanımı 1968 yılında yapan kişi Morris Janowitz’dir.

Kitle iletişiminin doğasında bulunan öğeler şunlardır; Kitle iletişimi karmaşık ve biçimsel kuruluşlar tarafından üretilir, kitle iletişim kuruluşları çeşitli eşik bekçilerine (gatekeeper) sahiptir, kitle iletişim kuruluşlarının çalışmasını sağlamak çok büyük miktarda para gerektirir, kâr amaçlı kuruluşlardır ve bu kuruluşlar rekabetin çok olduğu ortamlarda bulunurlar.

İletişim devrimi 19. yüzyılda telgrafın icadı ile başlar.

El yazması gazetelerin en önemli bilgi toplama araçları seyyahlar, keşişler, kasaba kasaba dolaşan din görevlileri ve tüccarlardı.

17. yüzyıl Avrupa’sında tek sayfa olarak çıkartılan Corantas modern gazetenin öncüsü olarak kabul edilmektedir.

İlk resmî Türkçe gazete 1831 yılında yayımlanan Takvim-i Vekayi’dir.