İLETİŞİM BİLGİSİ

Bazı durumlarda dokunma ön pla­na çıkıyor; birine öneride bulunurken, daha derin konuşmalarda ve ilgi ve destek durumlarında.

Hatırlama (duyulanın hafızada tutulması): Etkili dinleme hatırlamayla yakın ilişkilidir. Hatırlanan şey söylenen şey değildir; bizim söylenenden ne hatırladığımızdır. Hafıza yeniden inşa edicidir; biz işittiği­miz mesajı bizim için bir anlam ifade edecek bir sistem içinde yeniden inşa ederiz.dolayısıyla, hatırlama bir dinleme engeli değildir.

Yüz yüze ya da teknoloji aracılığıyladır;

Şimdi ya da araç nedeniyle gecikmiştir;

Değişen yakınlıkta kişisel ya da resmîdir;

Değişen yoğunlukta dostça ya da düşmancadır;

Farklı örgütlü yer ve zamandadır;

Farklı amaçlarla ve nedenlerledir.

Kodlama mesajların üretimi eylemidir. Duygu ve düşüncelerimizi iletmek için onları biçimlendirir ve mesaj haline dönüştürürüz. Başka bir deyişle kodlarız. İletişimde iki temel kod kullanılır: sözel kodlar ve sözel olmayan kodlar. Bütün diller bir koddur. İletişim sürecinde hem kodlama hem kod açımı söz konusudur. Kod açımı mesajları anlama, onlara anlam atfetme eylemidir. Bu aşamada duy- guların ve düşüncelerin diğer insanlarla paylaşımı temeldir. Biz fikirlerimizi ses dalgalarıyla ya da ışık dalgalarıyla yollayarak fikirlerimizi kodlarız. Ses ve ışık dalgaları içindeki fikirleri çevirerek de kodu açarız. Kodlama ve kod açımı her katılımcı tara- fından yerine getirilmiş iki eylemi kapsar. İletişim- de kodlama çok önemlidir; yoksa mesajı istenilen biçimde alıcıya ulaştıramayız. Ayrıca kaynak ve alıcının yaşam deneyimlerinin kesişmesi de önemli olan diğer bir noktadır.

İnsan olmanın bir gereği de gereksinimlerimiz- dir. Bizim neye ve nasıl gereksinim duyduğumuz bizi tanımlar ve belirli bir yönde davranmamız için bizi motive eder. Biz, dahil olma/bağlılık, kontrol/bağımsızlık ve yakınlık/samimiyet gereksi- nimlerine sahibiz. Bu gereksinimleri hangi oran- da hissettiğimiz, ne zaman hissettiğimiz ve bu gereksinimler sonucu nasıl davrandığımızla ilgili farklılık gösterebiliriz. Bunlar insan olmanın bir parçasıdır. Dahil olma/bağlılık, bir grubun parçası olma gereksiniminden kaynaklanır. Biz diğerleri olmadan var olamayız; bu nedenle bir grubun ya da grupların üyesi olma yönünde kuvvetli bir bi- çimde motive ediliriz. Biz yaşamlarımızı kontroletme gereksinimi duyarız. Bizim bütün isteği- miz bize ne olduğunu saptayabilmektir. İnsanlar gereksinimlerini kontrol etme ölçüsünde farklı- lık gösterse de bütün bireylerarası ilişkilerde bir kontrol gereksinimi vardır. Bununla birlikte ar- kadaşlarımızla beraber olmaktan hoşlanmamıza karşın onların devamlı olarak nereye gittiğimizi, zamanımız nasıl harcadığımızı ya da kiminle za- man harcadığımızı sormalarından hoşlanmayız. Bizim bütün isteğimiz biri tarafından sevilmektir. Sağlıklı ve mutlu olmak için biri tarafından sevil- meye gereksinim duyarız. Yakınlık, hoşlanma ve sevilme gereksinimidir, sevgiyi gösterebilmektir.Samimiyet diğerleri tarafından bilinme ve diğer- lerini bilme gereksinimidir. Bizim hoşlandığımız, hoşlanmadığımız şeyleri, acılarımızı, korkularımı- zı, başarılarımızı ve bizi benzersiz bir insan olarak tanımlayan yeteneklerimizi paylaşma gereksini- midir. Kısaca, birçoğumuzun gereksinimi ve isteği hoşlandığımız ya da sevdiğimizle sırdaş, samimi ve yakın olmaktır.

Bizim gereksinimlerimiz ilişkimizi biçimlen- dirmeyi de etkiler. Biz gereksinimlerimizi dengele- yecek ilişiler ararız. Üç temel bireylerarası gereksi- nimden bahsedebiliriz:

Kendini sunma gereksinimi

İlişkisel gereksinimler

Araçsal gereksinimler

Biz belirli bir tarzda görünmek isteriz ve bu imajı desteklemek için kendimizi stratejik olarak sunarız. Bizim ilişkisel gereksinimlerimiz ilişkimizi geliştirmek ve sürdürmek için ne istediğimizle ilgi- lidir. Araçsal gereksinimler de diğerlerini etkilemek için düzenlenir.

Bir kişinin bir davranışı nasıl yorumladığını anlamak diğerinin iletmeye niyetlendiği şeyi anla- maktan daha önemlidir. Birçok iletişim durumun- da, bizim bir iletişimci olarak niyetlendiğimiz şeyi diğer kişi bizim iletmek istediğimiz anlamda yorumlayamayabilir ve kendi yorumlarına göre yanıt verebilir. Yorum iletişim durumunu çerçeveler ve hangi iletişim kurallarının kullanılacağını belirtir; daha sonraki iletişimin yörüngesi olur.

İletişim geri alınamaz ve tekrar edilemez.

Biz iletişim kurma niyetinde olalım ya da olma- yalım diğerlerinin davranışını etkileriz. Belirli bir mesajı silme girişimleri (örneğin, “Onu demek is- temedim.” “Söylediğimi unut.” ya da “Başka şeyler konuşalım?” gibi) onu daha çok vurgular.

Başka bir şeyin yerini alma sözel mesajlar yeri- ne sözel olmayan mesajlar kullanıldığı zaman olur. Örneğin el sallamak ya da el işaretiyle çağırmak gibi. Bir insana negatif bir sözcük kullanmak yeri- ne kötü ve dik dik bakmak yeterli olacaktır.

Bir çatışmayı doğru yönetmek etkili bir iletişi- min önemli bir parçasıdır. Aşağıda farklı durumlar için farklı yönetim biçimlerini değinilmiştir.

Rekabet: Kazan – Kaybet

Rekabetçi çatışma biçimi bizim kendi arzu ve gereksinimlerimizle büyük, diğerlerininkilerle ise çok küçük oranda ilgilidir. Bizim gereksinimleri- miz karşılandığı ölçüde çatışma bizim açımızdan başarılıdır. Rekabet tarafından motive edilen çatış- ma içinde biz muhtemelen sözel olarak saldırgan oluruz ve diğer insanı suçlarız. Bu ben kazanayım sen kaybet felsefesidir ancak bu durum kaybeden üzerinde bir dargınlığa yol açabilir ve buna bağlı ça- tışmalar da doğabilir. Ayrıca burada çatışma çözül- memiştir, sadece o an için sonuçlanmıştır.

Kaçınma: Kaybet – Kaybet

Çatışmadan kaçanlar, kendilerinin ya da karşı tarafın gereksinimlerine ve arzularına nispeten il- gisizdirler. Sorunla ilgili gerçek iletişimden kaçı- nırlar; sorun ortaya çıkınca konuyu değiştirirler ve genellikle hem fiziksel hem de psikolojik olarak ortamdan uzaklaşırlar. Bu biçimde, herhangi bir çatışmayı çözmek için çok az şey yapılır ve bu ne- denle ben kaybedeyim sen de kaybet felsefesi ola- rak görülür. Bireylerarası sorunlar kendiliklerinden çözülemeyeceği için, onlarla yüz yüze gelip etkili bir şekilde ele almak gerekir. Yoksa kapanmış gibi görünüp sonra tekrar ortaya çıkarlar.

Uyum Sağlama: Kaybet - Kazan

Burada biz, diğer insanın gereksinimleri için kendimizinkilerden fedakârlık yaparız. Bizim te- mel amacımız ilişkimizdeki uyumu ve huzuru ko- rumaktır. Bu biçim, huzurun korunmasına yardım edebilir ve karşı tarafı tatmin edebilir; fakat kendi gereksinimlerimizi göz ardı etmiş oluruz. Uyum sağlama, ben kaybedeyim sen kazan felsefesidir. Bu karşı tarafı mutlu etse bile bireylerarası çatışma için kalıcı bir çözüm elde edileceğinin kanıtı değildir. Bir eşitsizlik ve haksızlık söz konusudur.

İş Birliği: Kazan – Kazan

İş birliğinde, hem bizim hem diğer insanın ge- reksinimlerine hitap etme durumu vardır. Bu biçim ideal olarak düşünülür; iletişim için isteklilik vardır. İdeal olarak her insanın gereksiniminin karşılanma- sına olanak verir; ben kazanayım sen de kazan felse- fesi söz konusudur.

Uzlaşma: Kazan, Kaybet – Kazan, Kaybet

Bu ortada bir durumdur. Hem bizim hem karşımızdakinin gereksinimleri ile ilgilenmek ge- rekmektedir. Buradaki strateji bir nevi “Orta yolu bulmak”tır ya da “Al gülüm ver gülüm”. Burada huzurun devamı sağlanabilir ancak hâlâ her iki ta- raf için de kayıplardan dolayı memnuniyetsizlikler söz konusu olacaktır. Ben kazanayım ve kaybede- yim, sen de kazan, kaybet felsefesi vardır. Her iki taraf da istediğini tam olarak elde edemeyecektir. Burada bazı kazanımlar olsa da bu her şey için söz konusu değildir.

Gruplar, birincil veya ikincil, resmî veya gayri resmî olabilecekleri gibi, iki üç kişiden oluşan küçük gruplar ya da milyonlarca kişiden oluşan büyük gruplar da oluşturabilir.

Birincil resmi olmayan gruplar: Bu tür grup- lara üyelik açısından bireyler için bir zorlama söz konusu değildir ancak her ne kadar gönüllülük esasına dayalı olsa da zaman zaman bireyleri birlikteliğe zorlayan durumlar da olabilir. Bu nedenler resmi bir nitelik taşımaz. Yurt dışında yaşayan Türklerin biraraya gelerek grup oluşturmalarında olduğu gibi ya da yaşadığı şehirden göçen insanların bu şehirde hemşehrileri ile oluşturdukları gruplar da olduğu gibi.

Birincil yarı resmî gruplar: Bazı zamanlarda grupların oluşumunda üyelerin istekleri belirleyici olmayabilir. Irksal, dinsel, etnik vb. etmenler gru- bun oluşumunda etkin olur.

İkincil resmî olamayan gruplar: Sevdiğimiz kişileri kendimize arkadaş olarak seçeriz, dolayısıy- la kendi isteğimizle bir arkadaş grubu oluştururuz. Bu tür gruplar üyelerin kendi isteği ile oluşur ve gruba katılım ya da gruptan ayrılma kararı bireyin kendisine aittir.

İkincil resmî gruplar: Eş zamanda, eş mekânda belli bir amaç için bir araya gelen gruplardır. Grup amacını tamamladığında dağılır. Yabancı dil kur- suna gidenler bir grup oluşturur, kurs tamamlandı- ğında grup dağılır.

Aile: Aile, birincil gruplara örnektir. Aile, ken- dine özgü işleyiş yapısı olan bir gruptur. İlişkiler yüz yüze ve birincil düzeyde gerçekleşir, aile üyeleri hem grubun doğal üyesidir hem de isterlerse bir süre sonra grup bağlarını koparabilirler.

Çalışma grupları: Belli bir zaman diliminde, belli bir konuda çalışma yapmak üzere bir araya ge- lir, çalışma bitince grup dağılır. Birkaç öğrencinin bir derste sunum yapacağını düşünelim. Bir çalış- ma grubu olarak sunum öncesi hazırlıkları yapa- caklar, sunumu gerçekleştirdikten sonra da grubu dağıtacaklardır.

Referans gruplar: Bireyler aynı zamanda birkaç grubun üyesidirler. Hem ailemizin bir üyesiyiz hem de arkadaş ya da çalışma gruplarının birer üyesi olabiliriz. Referans gruplar düzeyinde kurulan ilişkilerde birey, farklı amaçlar için farklı gruplarla iletişim kurar. Bu grup çevresi için örnek oluşturur aynı zamanda da hayranları ya da taklitçileri bulunur. Müzik toplulukları ya da oyuncular buna bir örnektir.

Beebe ve Masterson (2009)’a göre grup iletişiminin dinamikleri aşağıdaki gibidir:

İletişim: Hayatı nasıl anlamlandırdığımız ve diğer kişilerle paylaştığımız anlamlardan oluşur. İletişim insanların ne söylediği, nasıl söylediği ve kime söylediği ile ilgilidir.

Liderlik: Liderlik, grubu etkilemeye yönelik faaliyetleri içerir.

Amaçlar: Bütün gruplar bir amaç etrafında toplanır. Belirli bir görevi yerine getirmek ya da sadece eğlenmek bir grup amacı olabilir.

Kurallar: Hangi davranış biçim- lerinin grup içinde kabul edileceği ya da hangilerinin grup tarafından kabul edilmeyeceğini belirler. Bazı kurallarresmi bazı kurallar ise gayri resmîdir.

Görevler: Görevler, belirli bir du- rum içinde oluşması gereken beklentilerle ilgilidir. Farklı gruplar farklıgörevleri gerektirebilir. Grup içinde yapılacak doğru görev dağılımı grubun motivasyonunu ve verimliliğini arttıracaktır.

Bağlayıcılık: Grup üyelerinin, diğer grup üyelerine ve giderek grubun kendisine hissettikleri sempati düzeyini belirler. Sadakat duygusu arttıkça grubun bir bütün olması da kolaylaşır.

Durum: Grup iletişiminin oluştuğu en yüksek öneme sahip konudur. Grubun büyüklüğü, fiziksel düzenle- meler ya da mekân gibi çeşitli durumlar grup başarısına etki eder.