İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI

Araştırmalara fon sağlayan kurumlara başvurularda aşağıdaki durumların göz önünde bulundurulması gereklidir: -Fonlama yılın belli bir dönemi için yapılabilir. -Belli alanlar dışındaki araştırma projelerine fon sağlamayabilirler. -Projelerde disiplenler arası bir çalışma arayabilirler. -İnovasyona önem verebilirler. -Akademisyenler dışındaki başvuruları kabul etmeyebilirler ya da projede bir akademisyenin yer almasını ön koşul olarak koyabilirler. Soruda I., II. ve III. maddeler dikkate alınmalı, IV. madde de yer alan ifade dikkate alındığında belli alanlar dışındaki araştırma projelerine fon sağlanamayabilir.

Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB) tarafından desteklenen programlar şunlardır: -Sanayi Ar-Ge Proje Destekleme Programı -Proje Pazarları Destekleme Programı -TÜBİTAK KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı -KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı ''Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı'' ise TÜBİTAK'ın akademik araştırma projeleriyle sanayi ve kamu kuruluşlarına ait Ar-Ge projelerini destekleme programları arasında yer alır.

Araştırma genel itibariyle bakıldığında pahalıdır ama göreceli olarak karşılaştırıldığında nitel yöntemlerle (odak grup, derinlemesine görüşme gibi) toplanan veriler nicel yöntemlerle (anket, gözlem, deney gibi) toplanan verilere göre daha ucuzdur. Anket söz konusu olduğunda anket türleri içerisinde en pahalı olan yüzyüze ankettir, sonrasında telefon anketi gelmektedir.

Araştırma genel itibariyle bakıldığında pahalıdır ama göreceli olarak karşılaştırıldığında nitel yöntemlerle (odak grup, derinlemesine görüşme gibi) toplanan veriler nicel yöntemlerle (anket, gözlem, deney gibi) toplanan verilere göre daha ucuzdur. Örneğin sahada uygulanan ve tesadüfi örnekleme yöntemlerini baz alan az katılımcılı bir yüz yüze anket çalışması minimum 50.000 veya 60.000 Türk Lirasına mal olabilmektedir. Anket söz konusu olduğunda anket türleri içerisinde en pahalı olan yüzyüze ankettir, sonrasında telefon anketi gelmektedir. Bu anlamda diğerlerine göre posta ve internet üzerinden yapılan anket çalışmalarının maliyeti göreceli olarak daha düşüktür. Araştırma bütçesinde önemli olan bir diğer konu araştırmada seçilen örnekleme yöntemidir. Olasılıklı örnekleme yöntemleri, olasılıksız örnekleme yöntemlerine göre her zaman çok daha maliyetlidir. Öte yandan genel araştırma süreci değerlendirildiğinde ikincil veriler (Devlet İstatistik Kurumu, Milli Kütüphane, üniversite kütüphaneleri, kurumların kendi iç kaynakları vb.) ya da ikincil araştırma her zaman ilk elden toplanan verilere göre daha ucuzdur ve maliyetleri oldukça düşüktür. Buna bağlı olarak genellikle uygun olduğu sürece yani güncel, eksiksiz ve konuya uygun olduğu sürece daha önceden toplanmış bir veriye ulaşıp kendi amaçlarınız doğrultusunda yeniden değerlendirmek her zaman tercih edilen bir yoldur. İkincil veriler yetersiz olduğu noktada ilk elden verilere yönelmek akıllıca olacaktır.

Personel maliyetleri birçok araştırma projesinin toplam maliyetinin en büyük kısmını oluşturur. Araştırma projesini gerçekleştirmek için ne kadar personel saatine, ayrıca hangi iş kategorileri ile deneyim düzeylerine ihtiyaç duyulduğuna karar vermeniz gerekecektir. Birçok araştırma projesi için, projeyi yürütürken sahip olmaları gereken bağımsızlık seviyesine bağlı olarak, bir ya da birçok kişiye ihtiyaç duyabilirsiniz. Öngörülen işe alma süresi, proje planındaki iş miktarına bağlı olacaktır. Bazen mevcut iş miktarı bir araştırmacıdan daha fazla sayıda araştırmacıyı, büyük olasılıkla da farklı yetenek ve deneyim düzeylerinden olmak üzere, zorunlu kılabilir. Eğer mevcut iş pozisyonları için kafanızda hazır elemanlar yoksa maaş düzeyleri genellikle uygun maaş ölçeğindeki sabit bir noktanın altında olacak şekilde belirlenir. Araştırma projesinde kimin çalışacağını biliyorsanız ve onların maaşı bu sınırı geçecekse, size bu kişiyi daha yüksek bir düzeyde işe almasına izin vermesi için, örneğin araştırma projesinin bu kişinin özel yetenek ve deneyim düzeylerini gerektirdiğini söyleyerek, finanse eden kuruluşa bu özel durumu genellikle bildirmeniz gerekecektir. Araştırma personeline ek olarak, araştırma projeniz özel olarak projeye adanmış teknik veya normal personel girdisi gerektirebilir. Bu anlamda tekrar, ihtiyaç duyulacak zaman ve deneyim düzeyini değerlendirmeniz gerekebilir.

Bir araştırma sürecinde bütçelenmesi gereken noktalar veya eğer bir araştırma için herhangi bir fona başvuruluyorsa maliyetlendirilmesi gereken maddeler aşağıda verilmektedir. • Personelin Aylık ücretleri (araştırma asistanlığı, sekreterlik ve yöneticilik desteği) • Donanım (bilgisayarlar, ses kayıt cihazları, dijital fotoğraf makinaları) • Sarf malzemeleri (yazılım, video ve ses kasetleri). • Kitaplar. Telefon, baskı, ofis harcamaları, fotokopi, kütüphane talepleri, posta bedelleri dâhil sürdürme masrafları ya da genel masraflar • Araştırma bölgesi ve konferanslara seyahat ve ilgili günlük harcamalar. • Deneklere ödemeler ve deneklerin harcamaları • Bir proje danışmanlığı grubuna ya da bireysel danışmanlıklar için ödemeler. • Personel sağlama için ilan giderleri. • Ticari yayınevlerine ödemeler veya belirli dergilerin talep ücretleri olasılıkları dahil, baskı ve yayımlama masrafları. Bazı fon sağlayan kuruluşlar veya kişiler, bağış geliştirme masrafı için de ödeme yapacaktır. Gerçekten de, masrafları değerlendirirken, karşılanması gereken masraflardan birisinin ilk başta bağışı ya da desteği almanın maliyeti olduğunu unutmamak gereklidir.

Hazırlanan bütçe fon sağlayan tarafından ve eş düzey hakemler tarafından dikkatli bir şekilde denetlenecektir. Onların bütçenizde nerelerden kesinti yapılabilir olduğuna bakmaları istenecektir. Genellikle, onlara bu tarz hükümlere varmalarında yardımcı olmak için tasarlanmış bir bütçe gerekçesi eklemeniz talep edilecektir. Başka bir deyişle bütçede yerleştirilen her bir unsur için geçerli bir gerekçenin olması ve hazırlanan araştırma bütçesini kontrol edenlere bu gerekçelerin sunulması gerekmektedir. Buna karşılık gerekçe ne kadar iyi olsa da sıklıkla bütçelerde kesintiler gerçekleşecektir.

Araştırma bütçesi ve fonlarına ilişkin olarak sürekli ortaya çıkan sorunlar arasında şunlar sayılabilir: • Bütçe oluşturmada kim yardım edebilir? Örneğin bir üniversitede çalışıyorsanız ve bir araştırma fonuna başvuracaksanız üniversitede, size, bütçenizi oluşturmanın çeşitli aşamalarında yardım etmek için bulunabilecek her çeşit insanların olduğunu göreceksiniz. İşletme yöneticileri veya mali yöneticiler; araştırma görevlileri, bütçe görevlileri, ‘insan kaynakları’ personeli bunlara dâhildir. Bir araştırma bütçesi oluştururken bu kişilerden önceden yardım almak oldukça önemlidir. Bütçeniz tamamlandığında, tüm masrafların doğru oranlarda hesaba katıldığından emin olmak için, bu insanlar tarafından resmi olarak denetletmeniz beklenecektir. 
 • Bütçeniz yeterli olacak mı? Çünkü her zaman görünmeyen harcama kalemleri olabilecektir. Örneğin bir araştırma fonuna başvuruyorsanız çalıştığınız kuruma veya üniversitenize bir pay ayırmanız gerekebilir. Örneğin eğer çalışma bir üniversite bünyesinde gerçekleşiyorsa çoğu üniversite standart bir ücret uygulayacaktır ancak üniversite hiyerarşisinde daha aşağıda, örneğin okulunuz ya da fakültenizde de ücretlendirme olduğunu görebilirsiniz. Yetkiliniz ya da diğer sorumlu yetkililer bu masraflar bütçeye eklenmedikçe projeyi imzalamayacaktır. 
 • Bir araştırma projesi gerçekleştirirken eğer araştırmayı kendiniz yapacaksanız ve araştırma dışında başka bir işiniz varsa bu problem olabilir. Dolayısıyla bağlı olduğunuz kurumdaki yetkiliniz ile proje için ihtiyaç duyduğunuz zamanı, projeye ayırmak için diğer görevlerinizden sizi muaf tutmaya hazır olup olmadıklarını görüşüp belirlemeniz gerekebilir. Ayrıca buna bağlı olarak üst düzey yetkililerle konuşup yeni araştırma personeliniz için kullanılabilecek yeri, donanım ihtiyaçlarını, eğer fon sağlayıcı ortak fon arayışındaysa kullanılabilecek diğer üniversite fonlarını veya diğer fonları görüşmelisiniz. Diğer bir deyişle araştırma için kullanılabilir olan, kuruluşa ait kaynakların bilinmesi oldukça önemlidir. 
 • Ayrıca bağlı olduğunuz kuruma araştırma sürecinde vermediğiniz hizmeti nasıl geri ödemeniz gerektiği de önemli bir konudur. Örneğin çalıştığınız kurum üniversite ise artık çoğu üniversite devlet blok fonları dışında araştırma üstlenmek için gittikçe daha az fon elde ettiğinden, araştırma projesinin birçok maliyetini kullanıcıların ödemesini beklemektedir. Buna sizin zamanınız da dâhildir. Yetkili birimlerle bunun konuşulması gerekmektedir. Tümüyle başka birinin yerinize ikame edilmesinden kaynaklanan giderleri ücretlendirmeniz beklenebilir. 
 • Hazırlanan bütçe fon sağlayan tarafından ve eş düzey hakemler tarafından dikkatli bir şekilde denetlenecektir. Onların bütçenizde nerelerden kesinti yapılabilir olduğuna bakmaları istenecektir. Genellikle, onlara bu tarz hükümlere varmalarında yardımcı olmak için tasarlanmış bir bütçe gerekçesi eklemeniz talep edilecektir. Başka bir deyişle bütçede yerleştirilen her bir unsur için geçerli bir gerekçenin olması ve hazırlanan araştırma bütçesini kontrol edenlere bu gerekçelerin sunulması gerekmektedir. Buna karşılık gerekçe ne kadar iyi olsa da sıklıkla bütçelerde kesintiler gerçekleşecektir.

Ülkemizde araştırmalara fon sağlayan üç ana kaynak bulunmaktadır. Bunlar üniversitelerin bilimsel araştırma fonları, TÜBİTAK fonları ve Avrupa Birliği fonlarıdır.

TÜBİTAK KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı: Ülkemizdeki işletmelerin %99,8’i Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme (KOBİ) niteliğindedir. KOBİ’lerin Ar-Ge ve yenilik yoluyla katma değer yaratmaları yönünde desteklenmeleri gerekmektedir. Ancak KOBİ’ler ihtiyaç duyulan 
 teknolojinin kendi ana faaliyet alanlarından farklı bir disiplinde olması, bu faaliyetler için yapılması gereken ek yatırımın ekonomik olmaması, Ar-Ge insan kaynağı yetersizliği gibi çeşitli nedenlerle Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine yeterli kaynak ayıramamaktadır. Diğer taraftan üniversite-sanayi işbirliği ve üniversitelerdeki bilgi birikiminin ve gerçekleştirilen Ar- Ge çalışmalarının çıktılarının sanayiye aktarılması ülkemizde geliştirilmesi gereken alanlar olarak ortaya çıkmaktadır. 1505 KOBİ Yararına Teknoloji Transferi Destek Programı üniversite/kamu araştırma kurumlarındaki bilgi birikiminin, KOBİ’lerin ihtiyaçları doğrultusunda, ürüne ya da sürece dönüştürülerek KOBİ’lere aktarılması yoluyla ticarileştirilmesine katkı sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Projelere sağlanacak olan destek miktarı projenin niteliğine göre belirlenecek ve proje bütçesinin %75’i TÜBİTAK, geriye kalan %25’i ise KOBİ tarafından karşılanacaktır. Proje bütçesi için üst sınır 300.000 TL ve destek süresi proje bazında en fazla 18 ay olarak belirlenmiştir.

Ülkemizde üniversiteler akademisyenlerin bilimsel araştırma projelerine destek sağlamaktadırlar. Kısa adıyla BAP (Bilimsel Araştırma Projeleri), yüksek öğretim kurumlarındaki bilimsel araştırmaların desteklenmesi amacıyla geliştirilmiş bir uygulamadır. Bu uygulama Yüksek Öğretim Kurumu’nun 01.01.2002 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe aldığı Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmelik uyarınca gerçekleştirilmektedir. Öğretim elemanları BAP Komisyonuna başvurarak bilimsel araştırmaları için kaynak alabilirler. BAP fonları ile aşağıdaki alanlardaki araştırma projelerine fon sağlanabilmektedir: • Lisansüstü tez projeleri: Yüksek lisans ve doktora tezlerine yönelik olarak verilen fonlardır. 
 • Genel amaçlı projeler: Genel amaçlı projeler, doğrudan bir akademik dereceye yönelik olmayan, teknolojik, ekonomik, sosyal, kültürel, sportif ve sanatsal gelişmeye katkıda bulunabilecek özgün çalışmalardır. Kalkınma Planı hedeflerine, ülke ve/veya üniversitenin bilim ve teknoloji politikalarına uygun projeler, sanayi kuruluşları, diğer üniversiteler, ulusal ve uluslararası kuruluşlar, kamu kurumları, sivil toplum örgütleri, vb. ile ortak yürütülen projeler ile disiplinlerarası projeler bu kapsamda öncelikli olarak değerlendirilir.

Proje Pazarları Destekleme Programı: Proje pazarları, somut Ar-Ge düşünce ya da proje önerilerine sahip olup, bunları gerçekleştirmek için kendi yetenekleri dışında başka uzmanlık alanlarında katkıya gereksinim duyan, proje öneri veya sonuçlarına ilişkin talep varlığını araştıran, arz edilen proje işbirliği önerilerine teknolojik veya finansal katkıda bulunmak isteyen, üniversite, araştırma ve özel sektör kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek aktif katılımları ile projelerini birbirlerine tanıtmaları yoluyla işbirliği olanaklarına ortam oluşturulmasına yönelik düzenlenen ulusal ve/veya uluslar arası etkinliklerdir. 
 Proje pazarlarının tanımı çerçevesindeki proje fikirleri ile ilgili olarak, bilgi ve görüş alışverişinin sağlanmasına ve Ar-Ge projelerine ilişkin teknolojik ve finansal işbirliklerinin oluşturulmasına yönelik üniversite, araştırma ve özel sektör kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek aktif katılımlarıyla düzenlenecek ulusal veya uluslararası etkinlik harcamalarının desteklenmesidir. 
 Proje Pazarı etkinliğinde en az bir üniversite ile, sanayi odası, ticaret odası, ticaret ve sanayi odası, ihracatçı birliğinden herhangi biri veya daha fazlasının katılımcı olması zorunlu olup, bu katılımcı kuruluşlardan (üniversite, sanayi odası, ticaret odası, ticaret ve sanayi odası, ihracatçı birliği) herhangi biri TÜBİTAK’a etkinlik için destek başvurusunda bulunabilir.

Avrupa Birliği (AB) Çerçeve Programları, Avrupa Birliği’nde çok uluslu araştırma ve teknoloji geliştirme projelerinin desteklendiği başlıca topluluk programıdır. İlki 1984 yılında başlayan Çerçeve Programları (ÇP) çok yıllı programlar olup, kapsamı ve programa ayrılan bütçe miktarı her bir programda artış göstermektedir. Çerçeve Programları‘nın başlıca amaçları arasında, Avrupa‘nın bilimsel ve teknolojik temelinin güçlendirilmesi, endüstriyel rekabetin desteklenmesi ve ülkeler arası işbirliğinin teşvik edilmesi sayılabilir. AB’nin Mart 2000’de yapılan Zirve Toplantısı’nda belirtilen ve Lizbon Stratejisi olarak adlandırılan strateji kapsamında ise, AB’nin “dünyanın en dinamik rekabetçi bilgi temelli ekonomisi” olması hedeflenmiştir. Bütünleştirilmiş bir Avrupa Araştırma Alanı oluşturmayı hedefleyen ve 2007-2013 yıllarında yürürlükte olacak 7. Çerçeve Programı (7.ÇP) AB‘nin bu hedefe ulaşması amacıyla şekillendirilmiştir. AB Çerçeve Programları ülkelere tahsis edilen maddi bir yardım değildir. Çerçeve Programları, AB’nin Lizbon hedeflerinin hayata geçirilmesine katkıda bulunacak ve Avrupa’da ekonomik ve toplumsal katma değer yaratacak “projelere” mali destek sağlar. AB Çerçeve Programları‘na katılan ülkelere herhangi bir kota ayrılmamıştır. Mali destek, proje teklif çağrılarında belirtilen şartlara sahip projelerin hakemler tarafından objektif bir şekilde değerlendirilmeleri sonucunda verilir. Bu havuzdan pay almak isteyen tüzel kişiler, milliyetleri ve aday ya da asosye ülkelerde yerleşik olmaları dikkate alınmaksızın yalnızca projelerinin başarıları temelinde desteklenirler. Diğer bir deyişle Çerçeve Programları’na katılan aday veya asosye ülkeler, AB üye ülkeleriyle aynı haklara ve sorumluluklara sahiptir. 7.ÇP, İşbirliği Özel Programı, Fikirler Özel Programı, Kişiyi Destekleme Özel Programı ve Kapasiteler Özel Programı’ndan oluşmaktadır.

Bilgisayar, monitör, yazıcı gibi ürünler teknolojik donanım kategorisinden sayıldığından donanım giderleri arasında yazılmalıdır.

Eğer mevcut iş pozisyonları için kafanızda hazır elemanlar yoksa maaş düzeyleri genellikle uygun maaş ölçeğindeki sabit bir noktanın altında olacak şekilde belirlenir.

Araştırma bütçesi ve fonlarına ilişkin olarak sürekli ortaya çıkan sorunlar arasında şunlar sayılabilir: • Bütçe oluşturmada kim yardım edebilir? Örneğin bir üniversitede çalışıyorsanız ve bir araştırma fonuna başvuracaksanız üniversitede, size, bütçenizi oluşturmanın çeşitli aşamalarında yardım etmek için bulunabilecek her çeşit insanların olduğunu göreceksiniz. İşletme yöneticileri veya mali yöneticiler; araştırma görevlileri, bütçe görevlileri, ‘insan kaynakları’ personeli bunlara dâhildir. Bir araştırma bütçesi oluştururken bu kişilerden önceden yardım almak oldukça önemlidir. Bütçeniz tamamlandığında, tüm masrafların doğru oranlarda hesaba katıldığından emin olmak için, bu insanlar tarafından resmi olarak denetletmeniz beklenecektir. • Bütçeniz yeterli olacak mı? Çünkü her zaman görünmeyen harcama kalemleri olabilecektir. Örneğin bir araştırma fonuna başvuruyorsanız çalıştığınız kuruma veya üniversitenize bir pay ayırmanız gerekebilir. Örneğin eğer çalışma bir üniversite bünyesinde gerçekleşiyorsa çoğu üniversite standart bir ücret uygulayacaktır ancak üniversite hiyerarşisinde daha aşağıda, örneğin okulunuz ya da fakültenizde de ücretlendirme olduğunu görebilirsiniz. Yetkiliniz ya da diğer sorumlu yetkililer bu masraflar bütçeye eklenmedikçe projeyi imzalamayacaktır. • Bir araştırma projesi gerçekleştirirken eğer araştırmayı kendiniz yapacaksanız ve araştırma dışında başka bir işiniz varsa bu problem olabilir. Dolayısıyla bağlı olduğunuz kurumdaki yetkiliniz ile proje için ihtiyaç duyduğunuz zamanı, projeye ayırmak için diğer görevlerinizden sizi muaf tutmaya hazır olup olmadıklarını görüşüp belirlemeniz gerekebilir. Ayrıca buna bağlı olarak üst düzey yetkililerle konuşup yeni araştırma personeliniz için kullanılabilecek yeri, donanım ihtiyaçlarını, eğer fon sağlayıcı ortak fon arayışındaysa kullanılabilecek diğer üniversite fonlarını veya diğer fonları görüşmelisiniz. Diğer bir deyişle araştırma için kullanılabilir olan, kuruluşa ait kaynakların bilinmesi oldukça önemlidir. • Ayrıca bağlı olduğunuz kuruma araştırma sürecinde vermediğiniz hizmeti nasıl geri ödemeniz gerektiği de önemli bir konudur. Örneğin çalıştığınız kurum üniversite ise artık çoğu üniversite devlet blok fonları dışında araştırma üstlenmek için gittikçe daha az fon elde ettiğinden, araştırma projesinin birçok maliyetini kullanıcıların ödemesini beklemektedir. Buna sizin zamanınız da dâhildir. Yetkili birimlerle bunun konuşulması gerekmektedir. Tümüyle başka birinin yerinize ikame edilmesinden kaynaklanan giderleri ücretlendirmeniz beklenebilir. • Hazırlanan bütçe fon sağlayan tarafından ve eş düzey hakemler tarafından dikkatli bir şekilde denetlenecektir. Onların bütçenizde nerelerden kesinti yapılabilir olduğuna bakmaları istenecektir. Genellikle, onlara bu tarz hükümlere varmalarında yardımcı olmak için tasarlanmış bir bütçe gerekçesi eklemeniz talep edilecektir. Başka bir deyişle bütçede yerleştirilen her bir unsur için geçerli bir gerekçenin olması ve hazırlanan araştırma bütçesini kontrol edenlere bu gerekçelerin sunulması gerekmektedir. Buna karşılık gerekçe ne kadar iyi olsa da sıklıkla bütçelerde kesintiler gerçekleşecektir.

Araştırma kaynakçası Avrupa Birliği projeleri için istenenler arasında değildir.

Araştırmalara fon sağlayabilen kurumlar aynı anda birden fazla fonlama yapabilirler

Hızlı Destek Programı: Üniversitelerde, araştırma hastanelerinde ve araştırma enstitülerinde yürütülecek acil, kısa süreli, küçük bütçeli araştırma ve geliştirme projelerine destek sağlamaya yönelik bir programdır.

Projelere sağlanacak olan destek miktarı projenin niteliğine göre belirlenecek ve proje bütçesinin %75’i TÜBİTAK, geriye kalan %25’i ise KOBİ tarafından karşılanacaktır. Verilen örnekte de 200.000 TL'lik bir projenin %75'i olan 150.000 TL, TÜBİTAK'ın en fazla karşılayacağı miktardır.