İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI

Günümüzde yeni iletişim teknolojilerinin toplumu nasıl dönüştürdüğü tartışılırken taş tablet, deri, papirüs, kâğıt, telefon, gazete, radyo, televizyon,
bilgisayar ve İnternet gibi iletişim araçlarının kullanımı ve etkileri iletişim araştırmalarına yön vermiştir.

World Wide Web (Internet) 1991 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

İletişime ilişkin ilk çalışmaların Sümerler’den başlatılması yerinde olacaktır.

Retoriğin Ethos, Pathos ve Logos boyutları iletişimin temel öğeleri olan kaynak, alıcı ve kanal gibi
kavramların o dönemde çözümlendiğini göstermektedir. Ethos kaynağın güvenirliği ve karakterini,
pathos hedef kitle açısından çekicilik ve erdemi, logos ise aklı ve mantığı temsil etmektedir. Ethos; sesin
kullanımı, jestler, mimikler ve göz temasıyla dinleyicinin iyi tanımlanması ve çözümlenmesi yoluyla ikna
edilmesini kapsar.

Hipodermik iğne, medyanın izleyiciler üzerinde kısa sürede çok güçlü etki yarattığı görüşünü anlatmaktadır. Bu bağlamda Lasswell tarafından iletişim işlevleri şu başlıklar altında sınıflandırılmıştır: (1) çevrenin gözetim altında tutulması; (2) toplumun değişik kesimleri ve çevreye verilen tepki arasındaki karşılıklı ilişki; (3) toplumsal mirasın kuşaklar arasında aktarılması (aktaran: Yaylagül, 2006, s.39). Bu anlayışta iletişim, kitleleri kontrol altında tutmak ve yönlendirmek için bir araç olarak görülmektedir. Birey genellikle bu süreçte edilgen olup etkide bulunulan bir nesne konumundadır.

Frankfurt Okulu Weil tarafından 1923 yılında Almanya’da kurulmuştur. Okul, başlangıçta ekonomi politik alanında disiplinlerarası çalışmalar yapmayı amaçlamış olsa da özellikle 1931 yılından itibaren Horkheimer’in önderliğinde felsefe, kültür ve medya alanına yönelmiştir. Felsefeci olan Marcuse 1932 yılında, disiplinlerarası çalışan Adorno ise 1939 yılında okula katılmıştır 1933 yılında Hitler’in egemenliğinin güçlenmesi ile Frankfurt Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü üyeleri Amerika’ya giderek New York’a yerleşmişlerdir. 1949 yılında Horkheimer Frankfurt’a geri dönmüştür. Frankfurt Okulu’nda 1930-1950 arasında Horkheimer, 1950-1970 döneminde Adorno ve Marcuse, 1970’den sonra da ağırlıklı olarak Habermas’ın görüşlerinin etkili olduğu görülmektedir.

Festinger’in 1957 tarihli Bilişsel Uyum Kuramı, bireylerin tutumları, inançları, değerleri ve çevre arasında tutarlılık aradığını ve herhangi bir tutarsızlık olduğunda bunu azaltmaya yönelik bilişsel bir çabaya gireceğini savunmaktadır. Buna göre, birey uyumsuzluk durumunda ya davranışlarını ya da düşüncelerini değiştirecektir; ayrıca tutarsız iletileri reddetme, kendi davranışlarını/düşüncelerini değiştirerek iletiyle uyumlu hale getirme ya da iletiyi önemsizleştirme yöntemlerini izleyerek denge konumuna dönmeye çalışabilir.

Yapısalcılık, göstergebilimsel yöntemle ilişkili olup anlamın kültür aracılığıyla üretildiğini, inançların ve öznel deneyimlerin gerçeğin bir parçası olduğunu savunan bir yaklaşımdır. Görgül yöntemlerdeki nihai ve tek bir doğrunun olduğu, anlamın hazır bir şekilde bulunduğu ve doğanın saf kategorilerden
oluştuğu anlayışına karşı çıkmaktadır. Başka bir deyişle, pozitivist yöntem reddedilmekte ve içinde bireyin deneyimlerini barındıran nitel yaklaşımlar önem kazanmaktadır.

Türkiye’de ilk özel gazetecilik okulu 1948 yılında açılan İstanbul Özel Gazetecilik Okulu olarak bilinir.

Türk iletişim araştırmaları açısından ilk çalışmalardan birisi Ahmet Emin Yalman’ın 1914 yılında ABD’de Columbia Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’nde yaptığı ve basındaki bilgilere dayalı olarak modern Türkiye’nin gelişimini inceleyen (Özgün adı: The Development of Modern Turkey as Measured by its Press) doktora tezidir.

İletişim araştırmaları tarihinin geniş bir bölümü çok çeşitli bilim dallarında gerçekleştirilmiş olan araştırmalarda iletişimin değişik boyutlarını konu edinen çalışmaların tarihi şeklindedir. Bu da iletişim araştırmalarını incelemede bazı sıkıntıları birlikte getirmektedir. Bu nedenle iletişim araştırmalarının tarihini değerlendirirken temel alınacak ölçütler belirlenmiştir. Bunlar; iletişim teknolojilerinin evrimi, iletişimin temel bileşenleri, ideolojik paradigmalar ile süreç ve gösterge bilimdir. Doğru cevap C'dir.

İletişimin temel bileşenleri açısından, iletişimin özünde içerik ve ilişki olmak üzere başlıca iki boyut bulunmaktadır. İçerik boyutu çoğu zaman duygu, düşünce ve fikirleri kapsamaktadır. Bu boyut daha çok ileti türleri ya da sembol sistemleriyle ilgilidir. Örneğin yazılı, sözlü, görüntülü vb. iletilerden söz etmek olanaklıdır. Belirli iletişim konuları bu açılardan bilimsel olarak irdelenebilir. Hangi ileti türlerinin ya da bunların farklı tasarımlarının nasıl bir iletişim ortamı yarattığı ya da sonuçlarının ne olduğu araştırılabilir. Doğru cevap B'dir.

İletişim araştırmalarının tarihi, iletişimin temel bileşenleri açısından irdelenebilir. İletişime bakış açıları ise, bu bileşenlere bakışı da şekillendirmektedir. Örneğin, bir mühendis olan Shannon iletişimi “iletilerin aktarılması ve alınması” olarak tanımlarken teknik bir yaklaşım sergilerken, bir felsefeci olan Richards “iletişim anlam üretmedir” diyerek bu bileşenlere insancıl bir bakış açısı getirmektedir. Doğru cevap C'dir.

Propagandada önceden kazanılmış bilgi, değer ve inançların yanı sıra ortamıdikkate alan “Propagandada Etkililik: Koşullar ve Değerlendirme” isimli çalışma Lerner’a aittir ve 1963 yılında yapılmıştır. Doğru cevap  B'dir.

Speier’in bu çalışması,” Psikolojik Savaş Hakkındaki Düşüncelerin Yeniden Değerlendirilmesi” adını taşımaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çoğunlukla Lasswell’in Kuramı olarak bilinen bu yaklaşım “kim, kime, hangi kanalla, hangi etki için, neyi iletir?” şeklinde formüle edilen yaklaşımı ortaya koymuştur. Doğrusal modelde bağımsız değişkenlerin birbirinden ayrışmasıyla sonuç göstergesi olarak kabul edilen bağımlı değişkenlerde farklılıklar yaşanması nedeniyle, bu model günümüze kadar nicel araştırmalarda sıklıkla kullanılmıştır. Doğru cevap C'dir.

İletişim araştırmalarında önemli rolü olan Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı, Uygulamalı Sosyal Araştırmalar Bürosu tarafından 1940’larda gerçekleştirilen çalışmalara dayanmaktadır. Bu kapsamda pembe diziler ve yarışma programlarının etkileri incelenmiştir. Doğru cevap D'dir.