İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI

Araştırmacı, araştırması sırasında yöntem tasarımından kaynaklı olarak bir sorunla karşılaşmış ve bu sorunu aşamamış olabilir. Her ne kadar sorun alanları barındıran bir araştırmadan kaçınmak gerekse de, bu belirli nedenlerle sağlanamamış olabilir. Bu koşulda araştırmacı bu sınırlılığın ne olduğunu, neden kaynaklandığını, aşılmak için neler yapıldığını ve neden aşılamadığını raporunda açıklar. Araştırma sınırlılıklarının diğer bir nedeni kapsamdır. Araştırmacı kendi araştırmasının kapsamı dâhilinde ilgilendiği soruna/soruya cevap üretebilmiş olabilir. Ancak araştırmanın daha kapsayıcı bilgelere işaret edebilmesi için farklı ve/veya tamamlayıcı kapsamda araştırmalar yapılması gerektiğini farketmiş olabilir. Yöntem ya da kapsamdan kaynaklı bu sınırlılıklar daha sonra yapılacak çalışmalara kılavuzluk etmesi açısından raporda belirtilir.

Bahsedilen örnekte araştırma birinci sınıf öğrencilerini konu almış ancak bazı sebeplerden dolayı çalışma kapsamında ikinci sınıf öğrencileriyle de çalışmayı gerçekleştirmenin olumlu olacağı belirtilmiştir. Bu durum daha sonra çalışmayı inceleyen araştırmacılara yol göstermesi açısından çalışmanın sınırlılığını göstermektedir.

“Nesnellik”; bulguların tekrarlı sınamalarda aynı sonuca işaret etmesi durumudur. Nesnellik argümanının karşılanması için, araştırma gözlem sürecinin tekrarlanabilir nitelikte raporlanması önemlidir. Çalışmanın sınırlılığı Bilimsel araştırmalarda yöntem ya da kapsamdan dolayı araştırmada gerçekleştirilemeyen çalışmalar ya da karşılaşılan sorunlara işaret eder. Bilimsel çalışmalarda öznellik bilimsel araştırmaların özelliklerinden değildir. Bilimsel çalışmanın tabi tutulduğu tekrarlı sınamalar da bilimin kendine yönelik “eleştirel” yapısını ortaya koymaktadır. Bilimsel bilginin tekrarlanabilirliği bilimsel bilginin sınanabilir özelliğini de göstermektedir.

Bilimsel bilginin en temel ayırt edici niteliksel özelliği “gözlenebilir olgularla ilgili” olmasıdır. Bilimsel araştırmadaki tüm dizgeler, doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen olgularla ilgilenir. Örneğin insan düşünce ve duyguları doğrudan gözlenebilir bir niteliğe sahip olmamasına rağmen, bilimsel araştırma alanına girmektedir. Doğru cevap C'dir.

Bilimsel araştırmaların raporlamasında belirli ilkeler vardır. “Yöntem” bölümü, bilimsel araştırma raporlarında yer alan temel bölümlerden biridir. Bu bölümde araştırma amacına “nasıl” ulaşılacağı ve “neden” böyle yapılmasının tercih edildiği gerekçeleriyle açıklanır. Bunun nedeni sonraki araştırmalarda aynı yöntem tasarımıyla gözlemlerin “tekrarlanabilirliğine” olanak sağlamaktır. Doğru cevap D'dir.

Bu nedir sorusuna karşılık; “İletişim nedir”, “mesaj nedir”, “algı nedir” gibi sorular örnek olarak verilebilir. “Bu nedir” sorusu, bilimde “kavramsallaştırma” amacına yönelik araştırmaların sorusudur. Kavramsallaştırma, bir olguya dair gözlenmiş ortak bir karakteristik yapı, özellik ve durumların açıklamasını içerir. Doğru cevap A'dır.

Bilimsel araştırma amaçlarını niteleyen diğer soru yapısı “bu nasıl çalışıyor ve neden böyle çalışıyor” şeklindedir. Neden ve nasıl sorularıyla yönlenen araştırmalardaki amaç, olgular arasındaki ilişkinin yapısını “keşfetmek”tir. Örneğin “çocuk iletişimi nasıldır ve neden böyledir” sorularına cevap ararken bu iletişimi etkileyen diğer olgularla birlikte etkileşim yapısını ortaya koymak gerekir. Doğru cevap B'dir.

Literatür; belirli bir konu ile ilgili geçmişte yapılmış çalışmalara verilen genel addır. Literatür kelimesinin yerine “yazın” ifadesi de kullanılmaktadır. Her iki kelimede nitelenen aynıdır. Bir araştırmaya başlarken; araştırmacının, araştırdığı konuyla ilgili geçmişte yapılmış çalışmaları bilmesi gerekir.

Bilimsel araştırmanın yönteminin tekrarlanabilirliğe uygun raporlanmasının dışında “araştırma amaçlarına uygun” olarak da tasarlanması gerekir. Bilimsel araştırmaların yöntem tasarımında (araştırmanın desenlenmesinde) en önemli belirleyici “araştırma amaçlarına uygunluk”tur. Doğru cevap A'dır.

Bilimsel araştırmaların yöntemlerine kılavuzluk eden iki temel yaklaşım tümevarım ve tümdengelimdir. Bilimsel araştırmanın amaçları dikkate alındığında; kavramsallaştırma ve keşfetmenin “tümevarım”, sınamanın “tümdengelim” yaklaşımlarını yansıttığı söylenebilir. Tümevarım yaklaşımında “teorik/olgusal genelleme” hedeflenir. Doğru cevap E'dir.

Tümevarım ve tümdengelim yaklaşımları, bilimin eleştirel yapısının da göstergesi niteliğindedir. Tümevarım yoluyla ne olduğu ve nasıl oluştuğu “keşfedilen” olgular ve olgular arası ilişkilerin doğruluğu, tümdengelim yaklaşımıyla “sınanır”. Doğru cevap D'dir

Bir araştırmanın desenlemesinden veya kapsamından kaynaklı sınırlılıklar, “gelecek araştırmalar için öneriler”le ilişkilendirilerek açıklanır. Böylece bilimsel faaliyet, daha gelişkin bilgiye ulaşma yönünde sürüp gider. Doğru cevap A'dır.

“Nesnellik”; bulguların tekrarlı sınamalarda aynı sonuca işaret etmesi durumudur. Nesnellik argümanının karşılanması için, araştırma gözlem sürecinin tekrarlanabilir nitelikte raporlanması önemlidir.

Bilimsel bilginin temel ayırt edici özellikleri, gözlenebilir olgularla ilgili olması, ölçüm sonuçlarına dayanması, tekrarlanabilir, sınanabilir, eleştirel ve birikimli olmasıdır.

Bilimsel araştırma amaçlarını niteleyen diğer soru yapısı “bu nasıl çalışıyor ve neden böyle çalışıyor?” şeklindedir. Neden ve nasıl sorularıyla yönlenen araştırmalardaki amaç, olgular arasındaki ilişkinin yapısını keşfetmektir.

Bilimsel araştırma amaçlarında yol gösterici olan diğer yaklaşım, “bu çalışıyor mu?” tarzı soruların yol göstericiliği ile açıklanabilir. Bu tip araştırmalar özü itibariyle “sınama” araştırmalarıdır.

Yöntem bölümünün araştırma amaçlarına uygun desenlenmesi bilimsel araştırmanın bulgularının “geçerlilik” argümanını sağlaması açısından önemlidir.

Hem tümevarım hem de tümdengelim yaklaşımlarının her ikisinde de genelleme amacı vardır. Ancak bu ortak amaç yanıltıcı olmamalıdır. Çünkü tümevarım yaklaşımında “teorik/olgusal genelleme” hedeflenirken, tümdengelim yaklaşımında “evren genellemesi” hedeflenir.

Yöntem tasarımında; araştırmacıların bireysel olarak güçlü ve zayıf yanları, finansal, fiziksel ve zaman olanakları, gözlem kitlesinin niteliği, araştırılan olgunun niteliği ve hatta mevcut bilimsel konjonktürdeki akımlar dahi etkili olur.

Bilimsel araştırmaların yöntemlerine kılavuzluk eden iki temel yaklaşım tümevarım ve tümdengelimdir.