İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI

"Bütün kediler bıyıklıdır" önermesi teorik bir genellemedir.

Örneğin teorik genelleme olmaksızın “bütün elmalar düşer” gibi bir önermede bulunmak imkânsız olurdu. “Bütün elmalar düşer” gibi bir önermeye tümdengelimci yaklaşımla ulaşabilmek için, dünyadaki toplam elma ağacı sayısını bilmek, bunların coğrafi dağılımını bilmek, buna göre bir örneklem yapısı belirlemek ve elmaların düşüşünü gözlemlemek gerekirdi. Oysa
teorik genelleme amacını taşıyan tümevarımcı yaklaşımla, düşme durumunun (kütle çekim) niteliksel özelliği ortaya konmakta ve “hangi hacim ve ağırlıktaki kütlelerin, hangi koşulda, hangi hacim ve ağırlıktaki kütleleri çekebileceği” genellenmektedir. Bu genelleme yaklaşımında elmaların veya düşmekte
olan diğer objelerin “düşüşlerini gözlemlemeye” gerek yoktur.

Nesnel ifadesi en genel haliyle “düşünceden bağımsız olan” demektir.

Sosyal bilimlerde nesnellik argümanını sağlamanın yolu; öznel bakış açılarına sahip farklı araştırmacıların, belirli sistematik gözlem teknikleri yoluyla aynı sonuca ulaşabilmeleridir.

Bilimsel bilginin temel ayırt edici özellikleri, gözlenebilir olgularla ilgili olması, ölçüm sonuçlarına dayanması, tekrarlanabilir, sınanabilir, eleştirel ve birikimli olmasıdır.

Bilimsel araştırma amaçlarını niteleyen diğer soru yapısı “bu nasıl çalışıyor ve neden böyle çalışıyor” şeklindedir. Neden ve nasıl sorularıyla yönlenen araştırmalardaki amaç, olgular arasındaki ilişkinin yapısını “keşfetmek”tir.

Bilimsel araştırma amaçlarında yol gösterici olan diğer yaklaşım, “bu çalışıyor mu” tarzı soruların yol göstericiliği ile açıklanabilir. Bu tip araştırmalar özü itibariyle “sınama” araştırmalarıdır.

Yöntem bölümünün araştırma amaçlarına uygun desenlenmesi bilimsel araştırmanın bulgularının “geçerlilik” argümanını sağlaması açısından önemlidir.

Hem tümevarım hem de tümdengelim yaklaşımlarının her ikisinde de genelleme amacı vardır. Ancak bu ortak amaç yanıltıcı olmamalıdır. Çünkü tümevarım yaklaşımında “teorik/olgusal genelleme” hedeflenirken, tümdengelim yaklaşımında “evren genellemesi” hedeflenir.

Bilimsel araştırma amaçlarını niteleyen diğer soru yapısı “bu nasıl çalışıyor ve neden böyle çalışıyor” şeklindedir. Neden ve nasıl sorularıyla yönlenen araştırmalardaki amaç, olgular arasındaki ilişkinin yapısını “keşfetmek”tir.

Bilimsel araştırmaların yöntemlerine kılavuzluk eden iki temel yaklaşım tümevarım ve tümdengelimdir.

Bilimsel araştırma süreci literatür taraması, amaç, kapsam, yöntem ve bulgu olarak sıralanır.

Doğrudan veya dolaylı olarak gözlemlenebilir olmayan olgular, bilimsel araştırmanın kapsamı dışındadır.

Böylece birbirinden bağımsız farklı araştırmacılar; farklı katılımcılar ve/veya farklı ürün grupları üzerinde aynı araştırmayı “tekrarlayabilirler”.Bu yaklaşım bilimsel bilginin diğer bir ayırt edici özelliğine işaret eder; “tekrarlanabilirlik”.

Bilimsel bilginin en temel ayırt edici niteliksel özelliği “gözlenebilir olgularla ilgili” olmasıdır. Subjektif değil nesnel verilere dayandığı için kişisel düşünce ve tecrübeler, manevi özellikler bu kapsam dışındadır. Güncel olması yada maddi gereksinimlerinin olması özellikleriyle diğer bilgi kaynakları arasında ayırt edici özelliklere sahip değildir.

Bilimsel bilginin temel ayırt edici özellikleri, gözlenebilir olgularla ilgili olması, ölçüm sonuçlarına dayanması, tekrarlanabilir, sınanabilir, eleştirel ve birikimli olmasıdır. Bu ayırt edici özellikler nedeniyle bilimsel bilgi; güvenilir, geçerli, nesnel ve genellenebilir olma vasıflarına kavuşur.

Kavramsallaştırma, keşfetme ve sınama bilimsel araştırmanın temel amaçlarından biridir. “Bu nedir, bu nasıl çalışıyor ve neden böyle çalışıyor, bu çalışıyor mu” soruları bu amaçlara karşılık gelerek, bilimsel araştırmanın amaçlarını oluşturur.

Bir araştırmaya başlarken; araştırmacının, araştırdığı konuyla ilgili geçmişte yapılmış çalışmaları bilmesi gerekir. Araştırmacı böylelikle, alanda neyin eksik olduğunun, ne yapabileceğinizin bilincine ulaşır. Araştırma raporlarındaki literatür sunumu, yapılan yeni araştırmanın amacına, önemine ve katkısına dayanak olacak önceki araştırmaların serimi için yapılır. Araştırmacı literatür sunumunda geçmiş çalışmaların açığa çıkardığı alanları nirengi alarak hangi alanlarda hâlâ belirsizlik olduğunu gösterir ve bu belirsizliği gidermenin önemini tartışır. Araştırmacının literatürde belirsiz olduğunu düşündüğü veya tekrar sınanması gerektiğini düşündüğü alanlar araştırmanın kapsamı açısından yol göstericidir. Geçmişte yapılan çalışmaları tekrar etmek ya da benzer çalışmalar üretmek literatür taramasının amaçlarından değildir.

Yukarıda verilen örnek kültürel mirasın korunması alanında çalışacak araştırmacının konunun kapsamını daraltması anlamına gelmektedir. Arkeolojik alanlara indirgenmesi kapsamın sınırlandırılması anlamına gelir. Endüstri mirası, arkeolojik miras, mimari miras, somut olmayan miras gibi seçeneklerin daraltılmasıdır. Yine kültürel mirasın korunması hususunda tüm insanlığı inceleyen bir çalışma yapmak ya da ziyaretçi/turistleri gözlemlemek yerine yerel halkın farkındalığı konusuna odaklanmak da kapsamın belirlenmesiyle ilişkilidir.

“Yöntem” bölümü, bilimsel araştırma raporlarında yer alan temel bölümlerden biridir. Bu bölümde araştırma amacına “nasıl” ulaşılacağı gerekçeleriyle açıklanır. Diğer bir deyişle; araştırma amaçlarına ulaşmak için, neyin/kimin; nerede, nasıl gözlendiği ve gözlemin neden böyle yapıldığı detaylı biçimde açıklanır. Özetle, yöntem bölümünde araştırmada yapılacak gözlemlere ve gözlem süreçlerine dair tüm detaylar anlatılır.

Bilimsel araştırmaların yöntemlerine kılavuzluk eden iki temel yaklaşım tümevarım ve tümdengelimdir. Bilimsel araştırmanın amaçları dikkate alındığında; kavramsallaştırma ve keşfetmenin “tümevarım”, sınamanın “tümdengelim” yaklaşımlarını yansıttığı söylenebilir. Hem tümevarım hem de tümdengelim yaklaşımlarının her ikisinde de genelleme amacı vardır. Ancak bu ortak amaç yanıltıcı olmamalıdır. Çünkü tümevarım yaklaşımında “teorik/olgusal genelleme” hedeflenirken, tümdengelim yaklaşımında “evren genellemesi” hedeflenir. Bu iki farklı genelleme bağlamı, iki farklı metodolojik yaklaşıma işaret eder. Örneklem ise, bir araştırmada genelleme yapabilmek için seçilen uygun nitelik ve büyüklükte gruptur.