İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI

Gözlemlerimize konu sayısız olgu vardır ve bu olgular arasında sayısız ilişki cereyan eder. Tüm bunları açıklamak için pek çok teori geliştirilmiştir. Teoride önerilen olgular arası ilişkilerden hareketle sınanmak amacıyla belirtilen yargı ifadelerine hipotez denir. Gözlem yoluyla bir hipotezdeki yargının doğruluğunu veya yanlışlığını saptamak amacıyla yapılan testlere sınama denir.

Gözlem bir bilimsel araştırmada veri toplamak için kullanılan tekniklerin genel adıdır. Her araştırmanın amacı doğrultusunda nasıl bir gözlem yapılması gerektiği, yani uygun veri toplama teknikleri tasarlanır.

Hipotezlerimizi sınamak için yeterli sayı ve uygun nitelikte bireyi gözlemlemeliyiz. Yani “evren”; hakkında araştırma yaptığımız, belirli bir konuda niteliğini öğrenmek istediğimiz kitlenin bütünüdür.

“Örneklem” nüfusun genel özelliklerini yansıtan, yani nüfusun bütününü temsil niteliği taşıyan, yeterli büyüklükteki seçilmiş nüfus parçasıdır. Evren ve evreni temsil eden örneklem seçiminde sosyal bilimlerdeki yaklaşım da kek tatmaya benzer niteliktedir.

Bilim; (en genel haliyle) olgular arasındaki neden-sonuç ilişkilerinin yapısını çözümlemeye yarar. Neden ve sonuç arasındaki yapısal ilişkiyi çözümlediğimiz zaman; nedenleri değiştirerek (manipüle ederek), sonuçları daha istendik hale getirebiliriz. Buna göre neden sonuç ilişkisi kurulan ve karşılıklı etkileşim durum ve düzeyleri incelenen olgulara “değişken” denir.

Araştırmacılar veri elde etmek için bizzat kendileri gözlem yapabilecekleri gibi, amaca ve koşullara göre başkalarının gözlemleri sonucu elde edilmiş verilerden de yararlanabilirler. Araştırmacının bizzat kendi gözlemleri sonucu elde edilen verilere “birincil veri” denir.

Araştırmacı amaçları doğrultusunda birinci elden gözlem yapar ve sonuçlarını kaydederek kendi verilerine ulaşır. Ancak bu her zaman gerekli ya da mümkün olmayabilir. Daha önce farklı araştırmaların gözlemleri sonucu elde edilmiş verilere “ikincil veri” denir. İkincil verileri elde etmek birincil verilere kıyasla daha pratiktir ve daha az zaman alır. Çünkü yeni bir gözlem süreci gerektirmez.

Bulgu; verilerin amaç doğrultusunda seçilmesi, sınıflanması ve ilişkilendirilmesiyle ulaşılan sonuçtur. Veriler ham halleriyle bulgu olma niteliğine kavuşamazlar. Veriler amaca göre işlenerek (analiz edilerek) daha üst soyutlama seviyesine ulaşırlar ve “bulgu” haline gelirler.

Bilim alanında yapılan çalışmalar sonucu olgulara ait kesin ve mutlak tanımlamalar yoktur. Çünkü çalışmaların süreğenliği, bilim insanlarını olgularla ilgili daha gelişkin kavrayışlara ulaşmak için hep daha derine ve daha uzağa, eleştirel ve çok yönlü bakabilme çabası söz konusudur. Bilim insanlarını çalışmaları nesnel verilere dayanır bu nedenle güvenilirliği düşük değildir. Bilim nesnel bir alan olduğu için araştırmacıların karakterlerinin ve aralarındaki kişisel ilişkilerin de bu durum üzerinde bir etkisi yoktur. Bilim insanlarının çalışmalarını sahiplenmelerinin de olguların mutlak olmayan tanımlarıyla bir ilgisi yoktur.

Bilim; gözlemleyebildiğimiz evrene dair sistemli biçimde veriler elde etmek, elde edilenleri diğer verilerle mantıksal ve anlamlı biçimde ilişkilendirmek ve ulaştığımız tüm yargıları alternatif gözlem ve ilişkilendirmelerle tekrarlı sınamalara tabi tutmaktır. Bu tanıma göre bilim gözleme dayanır, sistematik veriler içerir ve veriler arası ilişkiler, elde edilen sonuçlar sınamaya tabi tutulur. Nesnel veriler içerdiği için subjektif değildir ve duygulara dayanmaz. Duyularla elde edilen gözlemleri içerir.

Teori bir icat değil, doğada zaten var olan oluşları ortaya koyan bir keşfin açıklamasıdır. Fen bilimleri alanında olduğu gibi sosyal bilimler alanında da kullanılır. Teoriler olguların birbirleriyle ilişkisinin mantıksal nitelemeleridir ve kavramsal düzeyde yapılırlar. Sınanmak için ortaya konan yargı ifadeleri teori değil hipotezlerdir.

Gözlem, bilimsel araştırmada veri toplamak için kullanılan tekniklerin genel adıdır. Bilim, gözlemleyebildiğimiz evrene dair sistemli biçimde veriler elde etmek, elde edilenleri diğer verilerle mantıksal ve anlamlı biçimde ilişkilendirmektir. Teori, birtakım olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri anlamlı bir örüntü oluşturacak şekilde ortaya koyan kavramsal sistemdir. Teoride önerilen olgular arası ilişkilerden hareketle sınanmak amacıyla belirtilen yargı ifadelerine hipotez denir. Gözlem yoluyla bir hipotezdeki yargının doğruluğunu veya yanlışlığını saptamak amacıyla yapılan testlere sınama denir.

Teoride önerilen olgular arası ilişkilerden hareketle sınanmak amacıyla belirtilen yargı ifadelerine hipotez denir. Hipotezde ortaya konan ifadenin sınanabilir özellikte olması ve kesin yargı ifadeleri içermesi önemlidir. “Kadınlar ve erkekler arasında cezaya gösterilen tepki düzeylerinde fark yoktur.” kesin bir yargı içerir ve uygun sayıda ve nitelikte bireylerle test edilebilir bir hipotezdir.

Bilimsel araştırmalarda ortaya konan hipotezleri sınamak için yeterli sayı ve uygun nitelikte bireyleri gözlemleyip genel yargıya ulaşmak gereklidir. Çünkü hipotezi sınamak için tüm kitleyi gözlemleyebilmek mümkün değildir. Farklı amaçlar için yapılan gözlemlerde sorulan cinsiyet, yaş, meslek, gelir vb. sorularla örneklem grubun niteliğinin evreni ne kadar temsil ettiği tespit edilerek, uygun programlarla örneklem grubun bireylerinin sayısı belirlenir. İstatistiksel bazı hesaplama yöntem ve programlarla örneklem üzerinde yapılan gözlem sonucu elde edilen verilen genellenir. Evren ve örneklemdir.

Yeme miktarının azalmasıyla bir bireyde kilo kaybı gözlenirken diğerinde gözlenmemesinin nedeni üçüncü grup değişkenlerden aracı değişkenle açıklanabilir. Örneğin; kişide insülin direncinin varlığı, kişinin yaşı vb. diğer faktörler bu ilişkinin yapısını değiştirebilir. Sağlıklı bir kişi yeme miktarını azaltınca kilo veriyorken, insülin direnci olan bir kişide bu iki değişken arasında anlamlı bir ilişki çıkmayabilir. Bu nedenle bunlara aracı değişen denir.

Türkiye’de enflasyon oranını belirlemek için giyim, gıda, ulaşım, barınma fiyatlarının bir senede değişim oranlarının ortaya dökülmesi veridir. 2000 yılındaki enflasyon oranının Türkiye İstatistik Kurumu’ndan elde edilmesi ikincil veridir. Enflasyon sepetindeki ürünlerin verilerinin bütüne yansıtılıp enflasyon oranının bulunması bulgudur. Elde edilen %10 enflasyon oranının, Türkiye koşullarında değerlendirilmesi soyutlamadır. İşlenen ve bulguya dönüşen verinin kendi bağlamında soyutlanması sonucu bilgi edilir.

Veri; araştırmamızda incelediğimiz değişkenlerin gözlenen niteliksel veya niceliksel özelliklerine atfen saptanan değerlerdir. Araştırmacının bizzat kendi gözlemleri sonucu elde edilen verilere “birincil veri” denir. Daha önce farklı araştırmaların gözlemleri sonucu elde edilmiş verilere “ikincil veri” denir. Soyutlama; gözleneni, bağlamı içerisinde değerlendirmektir. Bilgi; üst kavramlarla “gerekçelendirilerek” ilişkilendirilen bulgulardır.

Bilimsel araştırmalarda tekrarlı sınamalar sonucunda aynı verinin elde edilmesi o çalışmanın güvenilirliğini gösterir. Geçerlilik, ölçek ve ölçme süreçler, yani tasarımının kendisi ile ilişkili bir kavramdır. Tekrarlanabilirlik, süreklilik ve doğruluk bilime ait özellikler olup, tanımı karşılamamaktadır.

Olgu; doğada var olan ve duyular yoluyla gözlemlenebilen oluşlardır.

Teori; bir takım olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri anlamlı bir örüntü oluşturacak şekilde ortaya koyan kavramsal sistemdir.