İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI

“Örneklem” ise nüfusun genel özelliklerini yansıtan, yani nüfusun bütününü temsil niteliği taşıyan, yeterli büyüklükteki seçilmiş nüfus parçasıdır.

“Ödül beklentisi ile istendik davranış arasında pozitif ilişki vardır”. Bu tip hipotezlere “doğrusal ilişki arayan” hipotezler denir.

Bir nedene bağlı olarak durumu değişen değişkene ise “bağımlı değişken” denir. Yani bağımlı değişkendeki değişim, bağımsız değişkendeki değişime bağlıdır.

Bulgu; verilerin amaç doğrultusunda seçilmesi, sınıflanması ve ilişkilendirilmesiyle ulaşılan sonuçtur. Veriler ham halleriyle bulgu olma niteliğine kavuşamazlar.

Güvenilirlik, tekrarlı sınamalarda aynı sonuca ulaşılmasıdır. Yani bilimsel bilgi, doğru olanı göstermeli (geçerlilik) ve bu doğru süreğen olmalıdır (güvenilirlik). Hatta bilim “geçerli ve güvenilir bilgi” olarak tanımlanabilmektedir.

Algılanan fiyat (bağımsız değişken) ile algılanan kalite (mediatör değişken) arasında “pozitif” ilişki var. Yani bir ürünün fiyatının yüksek olmasını bize onun kaliteli olduğunu düşündürür.

Algılanan kalite (mediatör değişken) ile satın alma eğilimi (bağımlı değişken) arasında “pozitif” ilişki var. Yani kaliteli ürünleri almayı tercih ederiz.

“Kilo” ve “yeme miktarı” arasındaki ilişkiye bakarsak; kilo, bağımlı değişkendir ve yeme miktarına göre değişir. Yeme miktarı ise bağımsız değişkendir.

Bilim alanında yapılan çalışmalar sonucu olgulara ait kesin ve mutlak tanımlamalar yoktur. Çünkü çalışmaların süreğenliği, bilim insanlarını olgularla ilgili daha gelişkin kavrayışlara ulaşmak için, hep daha derine ve daha uzağa bakmaya yönlendirir. Ayrıca, bilim insanları eleştirel ve çok yönlü bakabilme çabası içindedir. Bundan ötürü, doğru cevap B'dir. Diğer şıkları incelersek, şunları söyleyebiliriz: Bilim insanlarının çalışmalarını sahiplenmelerinin, olguların mutlak olmayan tanımlarıyla bir ilgisi yoktur. Buna ek olarak, bilim nesnel bir alan olduğu için, araştırmacıların karakterlerinin ve aralarındaki kişisel ilişkilerin de bu durum üzerinde bir etkisi yoktur. Son olarak da, bilim insanlarının çalışmaları nesnel verilere dayanır; bu nedenle güvenilirliği düşük değildir.

Bilim; gözlemleyebildiğimiz evrene dair sistemli biçimde veriler elde etmek, elde edilenleri diğer verilerle mantıksal ve anlamlı biçimde ilişkilendirmek ve ulaştığımız tüm yargıları alternatif gözlem ve ilişkilendirmelerle tekrarlı sınamalara tabi tutmaktır. Bu tanıma göre bilim; gözleme dayanır, sistematik veriler içerir, veriler arası ilişkiler ve elde edilen sonuçlar sınamaya tabi tutulur. Bilim; nesnel veriler içerdiği için subjektif değildir, duygulara dayanmaz ve duyularla elde edilen gözlemleri içerir.

Teori bir icat değil, doğada zaten var olan oluşları ortaya koyan bir keşfin açıklamasıdır. Fen bilimleri alanında olduğu gibi sosyal bilimler alanında da kullanılır. Teoriler olguların birbirleriyle ilişkisinin mantıksal nitelemeleridir ve kavramsal düzeyde yapılırlar. Sınanmak için ortaya konan yargı ifadeleri teori değil hipotezlerdir.

Gözlem, bilimsel araştırmada veri toplamak için kullanılan tekniklerin genel adıdır. Bilim, gözlemleyebildiğimiz evrene dair sistemli biçimde veriler elde etmek, elde edilenleri diğer verilerle mantıksal ve anlamlı biçimde ilişkilendirmektir. Teori, birtakım olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri anlamlı bir örüntü oluşturacak şekilde ortaya koyan kavramsal sistemdir. Teoride önerilen olgular arası ilişkilerden hareketle sınanmak amacıyla belirtilen yargı ifadelerine hipotez denir. Gözlem yoluyla bir hipotezdeki yargının doğruluğunu veya yanlışlığını saptamak amacıyla yapılan testlere sınama denir.

Teoride önerilen olgular arası ilişkilerden hareketle sınanmak amacıyla belirtilen yargı ifadelerine hipotez denir. İyi bir hipotez açık, net ve güçlü bir şekilde ifade edilmelidir. Bu nedenle, ihtimal ifadesi içeren C ve E şıklarını eliyoruz. Hipotezde ortaya konan ifadenin sınanabilir olması,  verilerle test edilebilir olması demektir. Bir hipotezin verilerle test edilebilmesi için de, hipotezdeki önerme ifadesinin net olarak değişkenleri belirtmesi ve bu değişkenler arasındaki ilişki veya farklılığı ifade etmesi gerekir. Bu nedenle, B şıkkının doğru cevap olabilmesi için yeniden düzenlenmesi gereklidir. Sözgelimi, “ceza beklentisi ile istendik davranış arasında pozitif bir ilişki vardır,” bir hipotez ifadesidir. Hipotezler, araştırma düşüncesinin test edilebilir hale dönüştürülmesi rolünü üstlenir. D şıkkındaki ifade araştırmacının düşüncesini belirtmektedir. Hipoteze dönüştürülmemiştir. Bu nedenle, D şıkkını da eliyoruz.   “Çocuklar ve yetişkinler arasında cezaya gösterilen tepki düzeyleri arasında fark vardır” ifadesi kesin bir yargı içerir, iki grup arasındaki farkı araştırmaya yöneliktir ve uygun sayıda ve nitelikte bireylerle test edilebilir bir hipotezdir.

Bilimsel araştırmalarda ortaya konan hipotezleri sınamak için, yeterli sayı ve uygun nitelikte bireyleri gözlemleyip genel yargıya ulaşmak gereklidir. Çünkü hipotezi sınamak için tüm kitleyi gözlemleyebilmek mümkün değildir. Farklı amaçlar için yapılan gözlemlerde sorulan cinsiyet, yaş, meslek, gelir vb. sorularla örneklem grubun niteliğinin, evreni ne kadar temsil ettiği tespit edilir ve uygun programlarla örneklem grubun bireylerinin sayısı belirlenir. İstatistiksel bazı hesaplamalar, yöntemler ve programlarla örneklem üzerinde yapılan gözlem sonucu elde edilen veriler genellenir. Bu süreçte ihtiyaç duyulan kavramlar evren ve örneklemdir.

Yeme miktarı bağımsız değişken, kilo ise bağımlı değişkendir. Yeme miktarının azalmasıyla bir bireyde kilo kaybı gözlenirken diğerinde gözlenmemesinin nedeni, üçüncü grup değişkenlerden aracı değişkenle açıklanabilir. Örneğin; kişide insülin direncinin varlığı, kişinin yaşı vb. diğer faktörler bu ilişkinin yapısını değiştirebilir. Sağlıklı bir kişi yeme miktarını azaltınca kilo veriyorken, insülin direnci olan bir kişide bu iki değişken arasında anlamlı bir ilişki çıkmayabilir. Sonuç olarak, bağımsız ve bağımlı değişken arasındaki ilişkinin yapısına farklı biçimlerde etki eden üçüncü grup değişkenlere aracı değişken denir. Nitel değişken (belirli sınırlar içinde ve tam sayılarla ifade edilen değişken)  ve nicel değişken (belirli sınırlar arasında farklı veya herhangi bir değer alabilen değişken) ise, farklı bir sınıflandırmayı ifade etmektedir. Bu değişken sınıflandırmasının soruyla ilgisi yoktur.

Türkiye’de enflasyon oranını belirlemek için giyim, gıda, ulaşım, barınma fiyatlarının bir senede değişim oranlarının ortaya dökülmesi veri kavramına örnektir. 2000 yılındaki enflasyon oranının Türkiye İstatistik Kurumu’ndan elde edilmesi ikincil veri kavramına örnek gösterilebilir. Enflasyon sepetindeki ürünlerin verilerinin bütüne yansıtılıp enflasyon oranının bulunması da bulgudur. Elde edilen %10 enflasyon oranının, Türkiye koşullarında değerlendirilmesi soyutlamadır. 2017 yılındaki enflasyon oranının bizzat araştırmacı tarafından elde edilmesi ise ikincil veri kavramına örnektir.

Veri; araştırmamızda incelediğimiz değişkenlerin gözlenen niteliksel veya niceliksel özelliklerine atfen saptanan değerlerdir. Araştırmacının bizzat kendi gözlemleri sonucu elde edilen verilere “birincil veri” denir. Daha önce farklı araştırmaların gözlemleri sonucu elde edilmiş verilere “ikincil veri” denir. Soyutlama; gözleneni, bağlamı içerisinde değerlendirmektir. Bilgi; üst kavramlarla “gerekçelendirilerek” ilişkilendirilen bulgulardır.

Bilimsel araştırmalarda tekrarlı sınamalar sonucunda aynı verinin elde edilmesi o çalışmanın güvenilirliğini gösterir. Güvenilir olması gerekenin gerçekte ne olduğu konusunda farklı yaklaşımlar vardır. Güvenilirliği ölçme aracının bir niteliği olarak gören yaklaşımlar olmakla birlikte, aynı ölçme aracıyla yapılan tekrarlı ölçümlerde aynı bulgulara ulaşmak olarak değerlendiren yaklaşımlar da vardır. Başka bir ifadeyle, güvenilirlik bilimsel bilginin evrenselliği yani genel geçerliliğiyle ilgilidir. Geçerlilik ise bilimsel bulguların doğru olması, gerçeği göstermesidir. Geçerli olması gerekenin gerçekte ne olması gerektiği konusunda da farklı yaklaşımlar vardır. Geçerlilik genellikle ölçme aracının bir niteliği olarak görülür. Diğer yandan geçerlilik niteliği atfedilen; araştırma tasarımı, ölçme aracı veya bulgular olarak değerlendirilebilmektedir. Olgusallık, mantıksallık ve nesnellik bilime ait özellikler olup, tanımı karşılamamaktadır.

“Olgu”; doğada var olan ve duyular yoluyla gözlemlenebilen oluşlardır. Her insan kendi çevresi itibariyle bir takım olguları gözlemleyebilir. Birey; hayattaki farklı karşılaşmalara hazırlıklı olmak için kendisi tarafından henüz gözlenmemiş başka olgularla ilgili olarak da bilgi sahibi olmayı ister.

Teori; bir takım olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri anlamlı bir örüntü oluşturacak şekilde ortaya koyan kavramsal sistemdir. Bu tanımı çözümlersek; teorilerin olgulara ilişkin olduğunu, etkileşim halindeki bir grup olgunun birbiriyle ilişkisini nitelediğini, bu nitelemenin mantıksal olduğunu ve teoriyi ortaya koyma işinin kavramsal düzeyde yapıldığını anlayabiliriz.