İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI - Deneme Sınavı - 10

Pozitivist bilgi kuramında bilgi dışarıdaki maddi ortamdadır; bu bilgiler görgül yollarla yani duyularla, gözlemlerle, deneylerle, nesnel biçimde ve ölçülerek elde edilebilir. Maddi evrendeki her şey belirli bir sistem içerisinde, mekanik doğa yasaları doğrultusunda, gerçekleşmekte olup bilim bu yasaları ve sistemin parçaları arasındaki olası ilişkileri ortaya çıkarmaktadır. Herhangi bir şey doğada ya da toplumda varsa bunun bir miktarı vardır, bir şeyin miktarı varsa o şey ölçülebilir, bir şey ölçülebiliyorsa ölçüm sonuçları sayılarla ifade edilebilir.

Açıklayıcı araştırmalar genelde etki-tepki ilişkileri ya da neden-sonuç bağlantılarını araştırmaktadır. Çoğu zaman deneysel ya da yarı-deneysel modeller kullanılarak gerçekleştirilen bu tür araştırmalarda bağımsız değişken olarak adlandırılan öğedeki değişimin, bağımlı değişken üzerinde bir etki/değişim yaratması beklenmektedir. Bu tür araştırmalarda iki değişken arasındaki ilişkinin türü, yönü, düzeyi ve şiddetini açıklama çabası ön plandadır.

Bu sorunun yanıtı keşfedici araştırmalardır. Keşfedici araştırmalara bazen “açımlayıcı araştırmalar” da denilmektedir. Bu tür araştırmalarda temel amaç var olan sorunun ve bu soruna ilişkin değişkenlerin net olarak ortaya konulmasıdır. Özellikle araştırmada ele alınan sorunun yeni olduğu ya da yeterince belirgin olmadığı durumlarda temel bilgileri toplayabilmek için keşfedici ara!tırmalardan yararlanılmaktadır. Bu yaklaşım, nitel araştırmalarda da kullanılmaktadır.

Bir araştırma sorunu belirlenirken dikkate alınması gereken birçok ölçütten söz edilebilir. Söz konusu ölçütleri kendi içinde genel ölçütler ve özel ölçütler olarak sınıflamak olanaklıdır. Genel ölçütler daha çok seçilen konuyla ilgili, özel ölçütler ise araştırmacının kendisi ve koşullarla ilgilidir. Seçenekler içindeki “sorunun özgün olması” seçilen konuyla ilişkilidir ve genel ölçütler içinde yer alır. Diğer seçenekler ise özel ölçütler olarak araştırmacıyla ilgilidir.

Denence (hypothesis), adından da anlaşılacağı üzere, denenmek üzere ortaya atılan ve verilere dayalı olarak sınandıktan sonra kabul ya da ret edilen önermedir. Buna karşılık, varsayım (assumption) test etmeye gerek görmeden doğru olarak kabul ettiğimiz ve çalışmayı üzerine temellendirdiğimiz önermedir. Varsayım yerine bazı yazarlar “sayıltı” sözcüğünü de kullanmaktadırlar; Denence ile varsayım birbirinden çok farklı kavramlardır ve varsayımın doğruluğu şüpheli bir savdan ibaret olması düşünülemez.

Yansız örnekleme yaparken genellikle birkaç teknikten yararlanılabilir. Örneğin, evreni oluşturan tüm bireylere birer numara verdikten sonra piyango yaklaşımıyla torbadan numaralar çekilir ve çekilen numaralara karşılık gelen bireyler örnekleme alınır. Benzer biçimde önce her bireye bir numara verip ardından yansız sayılar çizelgesinden yararlanarak seçilen her sayının temsil ettiği birey örnekleme alınabilir. Burada evren içinden seçilerek örnekleme girecek bireylerin tesadüfi olarak belirlenmesi önemlidir.

Olasılıklı örneklemede, örneklemin evreni temsil etme olasılığına dikkat edilerek seçim yapılır. Olasılıklı örnekleme evrendeki tüm öğelerin örnekleme seçilme şansının eşit olmasını gerektirir. Nicel araştırmalarda örneklem istatistiği yoluyla evrene ilişkin parametreler kestirilmeye çalışıldığı için örneklemin evreni temsil edebilme olasılığının yüksek olması özellikle önemlidir. Olasılıklı örneklemede araştırmanın amacına ve evrenin özelliklerine bağlı olarak yansız örnekleme, sistematik örnekleme, kümesel örnekleme ve tabakalı örnekleme yöntemleri sıkça kullanılmaktadır. Seçenekler arasındaki sistematik örnekleme de olasılıklı örnekleme yöntemleri arasındadır.

İşlenmemiş bilgiler iki türde ortaya çıkabilir. Olgusal veriler deneklerin ya da katılımcıların kişisel yorumlarına açık değildir. Eğer olgulara dayalı güvenilir bir ölçüm yapılıyorsa her zaman aynı veriler toplanacak demektir çünkü olgular değişmemiştir. Örneğin, televizyon izleme oranlarını ölçen aygıtın verdiği bilgiler olgusaldır çünkü belirli bir zaman diliminde belirli bir izleyici kitlesinin hangi kanalları izledikleri elektronik olarak saptanmıştır. Yargısal veriler ise bireylere göre farklılık gösterir. Kişisel görüş oluşturmanın olanaklı olduğu her durumda yargısal verileri toplamak olanaklıdır. Örneğin, kitle iletişim araçlarındaki yayınların şiddeti özendirip özendirmediği konusunda herkesin görüşü farklı olacağı için belli sayıda insana bu yönde sorular sorulduğunda ortaya çıkacak veriler büyük ölçüde yargısal nitelikte olacaktır.