İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI - Deneme Sınavı - 36

Bilimsel araştırmanın kapsamı bir araştırmanın ele aldığı konunun sınırlarını belirleme işlemidir. Bir araştırmacı, yaptığı araştırmanın sınırlarını net olarak belirlemeden; uygun literatür taraması yapamaz, doğru şekilde gözlem yapıp veri toplayamaz, bulguları yorumlayamaz ve bilimsel bilgi birikimine katkı yapacak soyutlamayı gerçekleştiremez. Bu yüzden doğru yanıt D seçeneğidir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Çünkü, teorilerdeki olgusal ve ilişkisel önermelerden (tüm’den) hareketle hipotezler oluşturup, hedef nüfus açısından teorinin ilgili önermesinin geçerli olup olmadığını sınamaya “tümdengelim” denir. Tümevarım ve tümdengelim yaklaşımları, bilimin eleştirel yapısının da göstergesi niteliğindedir. Tümevarım yoluyla ne olduğu ve nasıl oluştuğu “keşfedilen” olgular ve olgular arası ilişkilerin doğruluğu, tümdengelim yaklaşımıyla “sınanır”.

Doğru yanıt B seçeneğidir. Çünkü, “nesnellik”; bulguların tekrarlı sınamalarda aynı sonuca işaret etmesi durumudur. Nesnellik argümanının karşılanması için, araştırma gözlem sürecinin tekrarlanabilir nitelikte raporlanması önemlidir.

“Amerika’nın X üniversitesinde görevli bilim adamlarının yaptığı bir araştırmaya göre orta yaşlı insanların ihtiyaç duydukları ortalama uyku süresinin Y olduğu tespit edilmiştir”. Veya; “Avrupalı bilim adamlarının yaptığı bir araştırmaya göre, anne babaların çocuk iletişiminde otoriter ve ceza verici olmaktan çok hoşgörülü ve özgürlükçü yaklaşımı benimsemesinin çocuğun zeka gelişimini daha olumlu etkilediği tespit edilmiştir”. Bu haberlere diğerlerinden daha çok güven atfetmenizin nedeni nedir? Bu güvenin nedeni, size ulaşan bu bilgilerin “bilimsel” nitelikli olduğunu düşünmenizdir. Bilimsel bilginin daha güvenilir olduğu, insanlar arasında genel kabulünün daha yüksek olduğu açıktır. Peki acaba “bilimsel” olduğu için bu kadar sorgusuz kabullendiğimiz “bilimsel bilgi” nasıl bir niteliği sahiptir? Bilimsel bilgiyi bu kadar geçerli ve güvenilir kılan nedir? Burada sorulması gereken ilk soru bir bilgiyi geçerli ve güvenilir kılanın ne olup olmadığıdır. Haberin nerede yayınlandığı, kimin tarafından yapıldığı sorularının bilimsel nitelikle ilgili yoktur. Diğer sorular da geçerlik ve güvenirlik bağlamında zaten yanıtlanması gereken sorulardır.

Her birinin kaynağı ve niteliği farklı olmakla birlikte, dini referanslar, gelenekler, otorite, kişisel deneyimler (bazıları için hurafeler dahi) alternatif bilgi kaynaklardır. Bilim de bir bilgi kaynağıdır ve bazı temel niteliksel özellikler açısından diğer bilgi kaynaklarından ayrılır. Burada yapılan deneylere göre suyun kaynama noktasına işaret edilen bilginin dünyanın her yerinde her zaman geçerliği söz konusudur. Dolayısıyla buradaki tek bilimsel bilgi budur. Diğerleri göreceli olan ya da bilimsel dayanağı kesin olmayan bilgilerdir.

“Yöntem” bölümü, bilimsel araştırma raporlarında yer alan temel bölümlerden biridir. Bu bölümde araştırma amacına “nasıl” ulaşılacağı ve “neden” böyle yapılmasının tercih edildiği gerekçeleriyle açıklanır. Bunun nedeni sonraki araştırmalarda aynı yöntem tasarımıyla gözlemlerin “tekrarlanabilirliğine” olanak sağlamaktır. Böylece birbirinden bağımsız farklı araştırmacılar; farklı katılımcılar ve/veya farklı ürün grupları üzerinde aynı araştırmayı “tekrarlayabilirler”.

Bu nedir sorusuna karşılık; “İletişim nedir”, “mesaj nedir”, “algı nedir” gibi sorular örnek olarak verilebilir. “Bu nedir” sorusu, bilimde “kavramsallaştırma” amacına yönelik araştırmaların sorusudur. Kavramsallaştırma, bir olguya dair gözlenmiş ortak bir karakteristik yapı, özellik ve durumların açıklamasını içerir. Seçenekler arasında yalnızca “nedir?” sorusunu içeren seçenek kavramsallaştırmaya dönük bir tanımı içeren sorudur. Bu yağmurdur, kardır, doludur vs. Diğer sorular bilimin diğer amaçlarına yönelik sorulardır.

Tümevarım yaklaşımında “teorik/olgusal genelleme” hedeflenirken, tümdengelim yaklaşımında “evren genellemesi” hedeflenir. Olguların kendi yapısına ve diğer olgularla gösterdiği neden sonuç ilişkilerinin “niteliğine yönelik” tekil gözlemlerden hareketle genelleyici olgusal yargılara (tüm’e) ulaşmaya “tümevarım” denir.  Tümevarım yaklaşımıyla yapılan keşifsel ve kavramsallaştırmaya yönelik çalışmalar bizi teorilere götürür. Teorilerdeki olgusal ve ilişkisel önermelerden (tüm’den) hareketle hipotezler oluşturup, hedef nüfus açısından teorinin ilgili önermesinin geçerli olup olmadığını sınamaya “tümdengelim” denir. Araştırma amaçlarına bağlılık ise her iki yaklaşımda da geçerlidir.

Bir bilim adamı alanında ne kadar yetkin olursa olsun, yapılan her araştırmada sınırlılıklar vardır. Araştırmacı, araştırması sırasında yöntem tasarımından kaynaklı olarak bir sorunla karşılaşmış ve bu sorunu aşamamış olabilir. Her ne kadar sorun alanları barındıran bir araştırmadan kaçınmak gerekse de, bu belirli nedenlerle sağlanamamış olabilir. Bu koşulda araştırmacı bu sınırlılığın ne olduğunu, neden kaynaklandığını, aşılmak için neler yapıldığını ve neden aşılamadığını raporunda açıklar. Soruya konu olan çalışmada da erişilemeyen gazete nüshaları sınırlılıklar bağlamında açıklanmalıdır.

Nesnel ifadesi en genel haliyle “düşünceden bağımsız olan” demektir ve sosyal bilimler “insani olarak öznel” oldukları için tamamen nesnel olamazlar. Bu nedenledir ki sosyal bilimlerdeki nesnellik argümanını araştırmacının nesnelliğiyle ilişkilendirmek doğru olmaz.  Sosyal bilimlerde nesnellik argümanını sağlamanın yolu; öznel bakış açılarına sahip farklı araştırmacıların, belirli sistematik gözlem teknikleri yoluyla aynı sonuca ulaşabilmeleridir. Yani “nesnellik”; bulguların tekrarlı sınamalarda aynı sonuca işaret etmesi durumudur. Nesnellik argümanının karşılanması için, araştırma gözlem sürecinin tekrarlanabilir nitelikte raporlanması önemlidir.

Bir bilimsel araştırmada amacın kapsamı belirlediği, kapsamın gözlem tasarımını (yöntemi) etkilediği ve yöntemin de bulguların geçerliliğini etkilediği söylenebilir. Bu durumda doğru sıralama şu şekildedir: I, II, III, IV

Sorumuzun doğru cevabı E şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı A şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı E şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı D şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı B şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı A şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı C şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı E şıkkıdır.

Sorumuzun doğru cevabı B şıkkıdır.