İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI - Deneme Sınavı - 15

Propagandada önceden kazanılmış bilgi, değer ve inançların yanı sıra ortamıdikkate alan “Propagandada Etkililik: Koşullar ve Değerlendirme” isimli çalışma Lerner’a aittir ve 1963 yılında yapılmıştır. Doğru cevap  B'dir.

Speier’in bu çalışması,” Psikolojik Savaş Hakkındaki Düşüncelerin Yeniden Değerlendirilmesi” adını taşımaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çoğunlukla Lasswell’in Kuramı olarak bilinen bu yaklaşım “kim, kime, hangi kanalla, hangi etki için, neyi iletir?” şeklinde formüle edilen yaklaşımı ortaya koymuştur. Doğrusal modelde bağımsız değişkenlerin birbirinden ayrışmasıyla sonuç göstergesi olarak kabul edilen bağımlı değişkenlerde farklılıklar yaşanması nedeniyle, bu model günümüze kadar nicel araştırmalarda sıklıkla kullanılmıştır. Doğru cevap C'dir.

İletişim araştırmalarında önemli rolü olan Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı, Uygulamalı Sosyal Araştırmalar Bürosu tarafından 1940’larda gerçekleştirilen çalışmalara dayanmaktadır. Bu kapsamda pembe diziler ve yarışma programlarının etkileri incelenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Jakobson’un çalışmaları 1960’lardaki önemli çalışmalardan biridir. Doğru cevap C'dir.

Pennsylvania Üniversitesi’nden Gerbner’in Yetiştirme Kuramı (Cultivation Theory), önceki dönemlerde yapılan medya çalışmalarındaki kısa dönemli etki çalışmalarının yönünü televizyonun zaman içindeki gerçeklik algısını oluşturması gibi farklı bir yöne çevirmiştir. 1960’lı yıllarda yaptığı çalışmalara dayanarak Gerbner, televizyonun merkezileşmiş öykü anlatma sistemi olarak gerçek ilişkilerin yerini aldığını, gelecekteki olası tercih ve kullanımları etkileyen tutum ve değerleri ekip yetiştirdiğini vurgulamaktadır. Doğru cevap B'dir.

İletişim araştırmalarının tarihini değerlendirirken temel alınabilecek ölçütlerden biri, iletişim teknolojilerinin evrimi olabilir çünkü iletişimin tarihi büyük ölçüde iletişime aracılık eden ortamların tarihidir. Nitekim ilk çağda mağara duvarlarına yapılan resimler, yerel nitelik taşıyan deneyimleri öteki insanlara aktarmanın önemli bir aracı olmuştur. Günümüzde yeni iletişim teknolojilerinin toplumu nasıl dönüştürdüğü tartışılırken taş tablet, deri, papirüs, kâğıt, telefon, gazete, radyo, televizyon, bilgisayar ve İnternet gibi iletişim araçlarının kullanımı ve etkileri iletişim araştırmalarına yön vermiştir. Bu araçların insan davranışlarıyla etkileşimi, iletişim araştırmalarının önemli inceleme konularından birisi olmuştur.

İletişim araştırmalarının tarihini değerlendirirken temel alınabilecek ölçütlerden biri, iletişim teknolojilerinin evrimi olabilir çünkü iletişimin tarihi büyük ölçüde iletişime aracılık eden ortamların tarihidir. İletişim araştırmalarının tarihi, iletişimin temel bileşenleri açısından da irdelenebilir. İletişimin özünde içerik ve ilişki olmak üzere başlıca iki boyut bulunmaktadır. İletişim araştırmalarını değerlendirirken yararlanılabilecek başka bir ölçüt de araştırmaların temel aldığı ideolojik paradigmalar olabilir. Buna göre iletişim araştırmaları ya yerleşik/egemen paradigma ya da alternatif/eleştirel paradigma altında sınıflandırılmaktadır. İletişim çalışmaları süreç ve gösterge bilim temelinde de sınıflandırılmaktadır. Süreç yaklaşımlarında genelde ileti aktarımı amaçlanmaktadır. Göstergebilim yaklaşımında ise anlamların üretimi ve değişiminin anlaşılması amaçlanmaktadır.

Tarihsel bakış açısı; toplumsal bağlamı, yani iletişim araştırmalarının yapıldığı dönemdeki toplumsal değişimleri dikkate almayı gerektirmektedir. İletişim araştırmalarını tarihsel süreçte değerlendirme, ilgili dönemlerdeki öteki önemli değişkenleri de göz önünde bulundurarak bütünsel bir bakış açısı geliştirmeyi zorunlu kılmaktadır. Örneğin, propagandaya ilişkin iletişim araştırmaları, aslında İkinci Dünya Savaşı sürecinde kitleleri kısa zamanda etkileme, savaşın gerekleri konusunda yurttaşları ikna etme, morali yüksek tutma, devlete bağlılığı sağlama ya da düşmana kendi güçlülüğünü ve haklılığını kabul ettirme gibi dönemin koşullarına özgü gereksinimlerden ortaya çıkmıştır. Bu yüzdendir ki, propagandayla ilgili iletişim çalışmalarının tarihi, İkinci Dünya Savaşı sürecine oturtularak incelenebilirse daha anlamlı hale gelmekte ve gerçekler daha rahat anlaşılabilmektedir. Benzer bir yaklaşımı incelenen tüm dönemlerdeki gündeme ve gelişmelere uygulamak olanaklıdır.

İletişime ilişkin ilk bilimsel çalışmaların 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlangıcında gelişen gazeteler, dergiler ve filmleri temel alan kitle iletişimine dayandığı genel anlamda kabul görmektedir. Ancak ilkçağdan itibaren özellikle felsefecilerin iletişim araştırmalarına yaptıkları katkıları yadsımamak gerekir. O dönemde oluşturulan görüşler, günümüzdeki iletişim araştırmalarının ilk kuramsal temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle, Antik Yunan dönemindeki değerlendirmeler felsefe, psikoloji ve sosyoloji gibi alanlarda olduğu gibi iletişim alanında da başlangıç niteliğindeki kuramsal çalışmalar olarak kabul edilmelidir.

Mağara resimleri ilk insanların iletişim araçlarındandır. Sonraki süreçte yazının icadı ile alfabeler iletişim aracı olmuştur. 19.yüzyılda matbaa ve daktilo yine iletişim aracı olmuştur. 20.yüzyılda internetin hayatımıza girmesi ile beraber ortaya çıkan sosyal medya kavramı ve sosyal medya araçları iletişimin boyutunu değiştirmiştir.

Erken dönemdeki iletişim çalışmaları, retorik başlığı altında sınıflandırılabilir. Retorik sözcüğü Yunanca kökenli olup hitabet ya da söylev anlamındadır. “Güzel söz söyleme” ya da “etkili konuşma” sanatı olarak da adlandırılabilir. İnsanları ikna etmek için dilin kullanımına ilişkin olarak sofist düşünürler ve Aristoteles tarafından M.Ö. 500’lü yıllarda yapılan çalışmalar genellikle ilk iletişim araştırmaları olarak kabul edilmektedir.

1940 yılının Temmuz ayında iletişim seminerlerinin ilk grup raporu çıkmıştır. Söz konusu rapor ünlü “kim, kime, hangi kanalla, hangi etki için, neyi iletir?” şeklinde formüle edilen yaklaşımı ortaya koymuştur. Bu yaklaşım, iletişimdeki doğrusal model olarak bilinen anlayışı ifade etmektedir. Doğrusal modelde bağımsız değişkenlerin birbirinden ayrışmasıyla sonuç göstergesi olarak kabul edilen bağımlı değişkenlerde farklılıklar yaşanması nedeniyle bu model günümüze kadar nicel araştırmalarda sıklıkla kullanılmıştır. Lassweel’in Doğrusal Modeli, bilinen ilk iletişim kuramıdırİletişimde doğal olarak kabul edilen doğrusal ve tek yönlü etki mekanizmasının altında aslında propaganda ideolojisi yatmaktadır. Çoğunlukla Lasswell’in Kuramı olarak bilinen bu yaklaşımının söz konusu seminerlerde tartışıldığı söylenmektedir.

Festinger’in 1957 tarihli Bilişsel Uyum Kuramı, bireylerin tutumları, inançları, değerleri ve çevre arasında tutarlılık aradığını ve herhangi bir tutarsızlık olduğunda bunu azaltmaya yönelik bilişsel bir çabaya gireceğini savunmaktadır. Westley ve McLean’ın Riley ve Riley‘in 1959 tarihli İletişime Sosyolojik Bakış Modeli, iletişimin toplumsal ve kurumsal bir eylem oluğunu ve izleyicilerin toplumdan soyut atomize bireyler olarak sınıflandırılamayacağını savunmaktadır. Gerbner’in (1956) Genel İletişim Modeli, kitle iletişim sürecini, algı ve seçim boyutlarını dikkate alarak açıklamayı amaçlamaktadır. Innis’in 1950’li yılların başında ortaya attığı Medyatik Yayılma ve Kontrol tezi, genel anlamda eleştirel medya yaklaşımının gelişmesinde öncü olmuştur. Jakobson Modeli (1960) dilin işlevlerini çözümlemek amacıyla dilbilimci Jakobson tarafından geliştirilmiştir.

Enstitünün amaçları arasında iletişim bilimleri alanında lisansüstü düzeyde eğitim vermek, alana akademisyen yetiştirmek, özgün araştırmalar yapmak, projeler yürütmek, danışmanlık hizmetleri sunmak ve bilimsel yayınlar yapmak bulunmaktadır. Enstitü uzunca bir sessizlik döneminin ardından son birkaç yıldır etkin olmaya başlamıştır. Sinema filmleri çekmek temel amaçlarından değildir.

İletişim çalışmaları süreç ve gösterge bilim temelinde de sınıflandırılmaktadır. Süreç yaklaşımlarında genelde ileti aktarımı amaçlanmaktadır. Kodlama, kod açımı, etkililik, doğruluk ve gürültü gibi konularla ilgilenen süreç çalışmaları niyet ile etki arasındaki farkın bulunmasına çalışmaktadır. Büyük ölçüde savaş dönemindeki propaganda ideolojisi altında şekillenen bu iletişim yaklaşımı, günümüze kadar yapılan iletişim araştırmalarına yön vermiştir. İdeoloji bu konular arasında yer almaz.

İletişim araştırmalarının tarihini değerlendirirken temel alınabilecek ölçütlerden biri, iletişim teknolojilerinin evrimi olabilir çünkü iletişimin tarihi büyük ölçüde iletişime aracılık eden ortamların tarihidir. Nitekim ilk çağda mağara duvarlarına yapılan resimler, yerel nitelik taşıyan deneyimleri öteki insanlara aktarmanın önemli bir aracı olmuştur.

İletişim türleri ve araştırmaları, ilişkiler bağlamında iç iletişim, bireyler arası iletişim, grup-örgüt iletişimi, kitle iletişimi ve kültürel iletişim olmak üzere beş başlık altında sınıflandırılmaktadır. İletişim araştırmalarının bir bölümü bu dallarda odaklanmış ve iletişimdeki ilişki boyutlarının anlaşılmasına katkı sağlamıştır.

Tarihsel bakış açısı; toplumsal bağlamı, yani iletişim araştırmalarının yapıldığı dönemdeki toplumsal değişimleri dikkate almayı gerektirmektedir. İletişim araştırmalarını tarihsel süreçte değerlendirme, ilgili dönemlerdeki öteki önemli değişkenleri de göz önünde bulundurarak bütünsel bir bakış açısı geliştirmeyi zorunlu kılmaktadır.

On sekizinci yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan “aydınlanma felsefesi” ile bireyin aklına verilen önem yeniden bilimsel çalışmaların başlamasına zemin oluşturmuştur.