İKTİSAT TARİHİ

Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında İngiltere soğuk iklimi nedeniyle gıda üretimi ve ticareti açısından elverişli bir konuma sahip değildi. Onun sanayileşmesi daha çok dokuma, makine, demir ve kömürle yakından ilgilidir. Doğru cevap E'dir.

İlk sanayi ülkesi olan İngiltere'nin Amerika ve Almanya gibi rakiplerine karşı dezavantajı küçük bir ada ülke olması nedeniyle kaynaklarının kısıtlı olması ve nüfusunun yeteri kadar dinamik olmamasıydı. Öte yandan özel teşebbüsü destekleyen bir yapısı olması ve başka avantajları onun yavaş süratte de olsa sanayileşmesini sağladı. Doğru cevap C'dir.

19. yüzyılda yüksek bir hızda büyümeye başlayan Amerikan ekonomisi için tarım çok önemliydi. Onu Avrupa tarımından ayıran başlıca özellikle yüksek bir işgücü verimliliğinin olmasıydı. Doğru cevap A'dır.

Sanayi Devrimi 18. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de başladı ve 19. yüzyıl boyunca
Avrupa’nın diğer kısımlarına yayıldı.

Alman sanayisi 1. Dünya Savaşı arifesinde Avrupa'nın en güçlü sanayisiydi. Ancak kartellerin oluşumuna imkan veren firmalar arası anlaşmalar Amerika ve İngiltere'nin aksine yasalarca mümkün kılınmıştı. Doğru cevap E'dir.

Geçmiş literatürde başarısızlık olan nitelendirilen Fransız sanayileşmesi, son bulgulara göre özellikle Fransız ihtilalinin etkileri atlatıldıktan 1882 durgunluğuna kadar yüksek hızda büyümüştür. Bu yanlış değerlendirmenin temel sebebi Fransa örneğinin diğer ülkelerden farklı özelliklere sahip olmasıydı. Doğru cevap B'dir.

Japonya'daki Meiji dönemi birçok reforma tanıklık etmiştir. Bunlar arasında feodal sistemin tasfiyesi, özel teşebbüsün desteklenmesi, diplomatik ilişkilerde yeni bir dönemin açılması ve Fransa örnek alınarak yapılan bürokratik reformlar yer almaktadır. Ancak tarım Japon sanayileşmesinde çok önemli bir rol oynamıştır. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı nüfusu 19. yüzyılda genel manasıyla artmış olsa da bu artış Avrupa'nın gerisinde kalmış ve şehirleşme oranında bir yükselme görülmemiştir. Bu artışın sebeplerinden birisi de Rusya'nın Kafkasları işgalinden sonra Rusya'dan ve Avrupa'da kaybedilen topraklardan gelen Müslüman nüfus sayesinde olmuştur. Doğru cevap C'dir.

1856 yılında Avrupa piyasalarından borçlanmaya başlayan Osmanlı Devleti 1876 yılında iflasını açıklamak zorunda kalmıştı. Bunun üzerine Avrupa devletleri borçların ödenebilmesi için Düyun-u Umumiye İdaresi'ni kurdular. Doğru cevap C'dir.

1838 Baltalimanı Anlaşmasıyla birlikte Osmanlı devleti serbest ticaret ilkesini benimsedi. Önce İngiltere ile sonra diğer Avrupa ülkeleriyle olan tüm tekeller kaldırıldı. Böylece Osmanlı Devleti'nin dış ticareti denetlemesi ve ondan vergi alması zorlaştı. Bu politikalara genel bir isim verecek olursak liberal diyebiliriz. Doğru cevap D'dir.

İngiliz refahının temelleri olan dokuma, kömür, demir ve makine imalatı sanayileri
19. yüzyıl boyunca önemlerini korudular.

Demiryolu çağı ABD’de İngiltere ile hemen hemen aynı tarihlerde başladı. 1840’larda ABD’de tamamlanmış demiryollarının uzunluğu yalnız İngiltere’nin değil, tüm Avrupa’nın sahip olduğundan daha fazlaydı.

Almanya’nın ekonomik gelişmesi açısından önemli bir dönüm noktası, 1833’te
Prusya’nın önderliğinde, Alman devletleri arasında kelime olarak gümrük birliği
anlamına gelen Zollverein’in kurulmasıydı. Bu sayede ülke içinde tüm iç gümrük
engelleri kaldırılmış, bir Alman ortak pazarı yaratılmış ve dışa karşı ortak bir
gümrük tarifesi uygulanmaya başlanmıştı.Birleşik bir Alman ekonomisini mümkün kılan Zollverein’di.

Alman sanayiinin en dinamik sektörleri yatırım ve ara malları üreten sektörlerdi.
Kömür, demir ve çelik yanında kimya ve elektrik gibi iki yeni sanayi en hızlı genişleyen
dallardı.

Japonya’nın ekonomik gelişmesi Tokugawa döneminde (1603-1868) başladı.

Tarım, sanayileşmede başka hiçbir ülkede Japonya’da olduğu kadar önemli bir
rol oynamamıştır. 1870’lerde 30 milyon nüfusuyla Japonya, Batı standartlarına
göre yoğun nüfuslu bir ülkeydi. Birinci Dünya Savaşı öncesinde nüfus 50 milyona
ulaşmıştı. Ekilebilir arazi kıtlığına rağmen Japon tarımı hem bu kalabalık nüfusu
beslemiş hem de ihracatın büyük bir bölümünü sağlamıştır. Tarım sektörü hükü-
met harcamalarının büyük kısmını karşılamış ve böylece dolaylı şekilde de olsa
sermaye birikimine katkıda bulunmuştur. Japon köylüsü yoksulluğuna rağmen
sanayinin en büyük pazarını oluştururken sanayi için gereken iş gücü de yine kırsal
kesimden sağlanmıştır.

Geleneksel olarak Osmanlı yönetimi ithalatı teşvik edici, buna karşılık ihracatı
engelleyici bir politika izliyordu. İster merkantilist ister serbest ticaret taraftarı
olsun çağdaş kişileri şaşırtan bu politika, ordu ile bürokrasinin menfaatlerinin
çiftçi, esnaf ve tüccarın çıkarlarından daha üstün tutulmasının bir sonucuydu.

Düyun-u Umumiyye’nin amacı Osmanlı hükümeti tarafından kendisine devredilen gelir kaynaklarından imparatorluğun dış borçlarının ve faizlerinin geri ödenebileceği fonları oluşturmaktı.

Düyun-u Umumiyye İdaresi’nin kurulmasıyla Osmanlı hükümetinin karar
alma ve hareket özgürlüğü önemli ölçüde kısıtlandı. İmparatorluğun en verimli gelir
kaynakları Düyun-u Umumiyye’ye verilmişti ve kapitülasyonlar hükümetin geri
kalan gelir kaynaklarından etkin şekilde yararlanmasını engellemekteydi. Ancak
Düyun-u Umumiyye para istikrarının sağlanmasına katkıda bulundu; Avrupa’da
devletin kredi itibarını yükselterek daha elverişli koşullarla borçlanmasını sağladı
ve iyi işleyen bürokrasisiyle öşür gelirlerinin artırılmasında önemli rol oynadı.

Almanya’da firmalar arasında zararlı rekabeti önleyen iş birliği geleneği gelişmişti. Karteller fiyatların tespiti, üretimin sınırlandırılması, pazarların paylaşılması gibi tekelci uygulamaların gerçekleştirilebilmesi için bağımsız firmalar arasında yapılmış anlaşmalardı. Bu tip anlaşmalar ABD ve İngiltere’de yasaklanmıştı. Oysa maliyet düşüşüne imkân veren veya topluma bir şekilde yarar sağlayan kartel anlaşmaları ve tekeller Almanya’da tamamen hukuki idi ve hatta yasal uygulama imkânına sahipti.