İKTİSAT TARİHİ

Batı Avrupa’ya kıymetli maden akışının ikinci önemli sonucu faiz hadlerinin düşmesiydi.

On altı ve 17. yüzyıllardaki yeniliklerin çoğu mevcut teknolojilerdeki küçük iyileştirmelerden ibaretti. Avrupa’da pazar ekonomisinin gelişmesi müteşebbisleri üretim maliyetlerini azaltmaya ve tüketici taleplerine süratle cevap vermeye teşvik etti. Sanayinin en önemli kolu dokuma sektörüydü. Bu dönemde de dokuma sanayii dağınık bir haldeydi.

On altıncı yüzyılda mali metotları daha gelişmiş ve karmaşıklaşmış olarak zengin altın ve gümüş stoklarına olan ilgi devam etti. Külçecilik olarak adlandırılan bu ekonomik politika ülke içinde mümkün olduğu kadar çok altın ve gümüş biriktirmeyi amaçlıyordu. İspanya ve Portekiz bu amaca deniz aşırı sömürgeleri aracılığıyla ulaşmaya çalıştılar. Fransa, İngiltere ve Hollanda’nın kolonileri çok az altın ve gümüş ürettiğinden onlar için kıymetli maden elde etmenin tek yolu dış ticaretti. Bu çerçevede lehte bir dış ticaret dengesi büyük önem taşıyordu. Eğer ihracat ithalatı aşarsa bu genel olarak ülkeye altın girişine yol açacaktı. Aksine ithalat ihracatı aşarsa, açık altın ve gümüş ihracı ile finanse edilecekti. Çünkü o dönemde altın ve gümüş farklı ülkeler arasında büyük borçların tek ödeme aracıydı.

Colbertizm: Devlet eliyle geliştirilen sanayi kuruluşlarına ve altyapıya önem veren, aşırı ekonomik milliyetçi bir merkantilist uygulamaya verilen addı.

Yeni Dünya’dan akmaya başlayan altın ve gümüş, yüzyılın sonunda en yüksek düzeyine ulaşarak İspanya İmparatorluğu’nu Avrupa’nın en zengin ülkesi haline getirmişti.
Bu elverişli şartlara rağmen İspanya ekonomik gelişmeyi başaramadı. Ekonomik
gerileme halkın hayat standartlarının düşmesi, kıtlık ve salgın olaylarının artması
ve 17. yüzyılda da nüfusun azalması şeklinde kendini gösterdi. İspanya’nın
ekonomik düşüşünde pek çok faktör yanında yöneticilerin yanlış ekonomik politika
ve uygulamaları da önemli rol oynadı. İspanya kralları, Hristiyan Avrupa’yı
birleştirme gayretiyle çok büyük savaşlara giriştiler ve bu savaşların finansmanı
için ağır vergiler koydular. Nispi yoksulluğuna rağmen İspanyol halkı 16. yüzyılda
Avrupa’da en ağır vergi yükü altında olan milletti.

İtalya’da ücretler 17. yüzyılın başlarında diğer ülkelerin çok üzerindeydi. Bu
yüksek ücretler daha yüksek bir iş gücü prodüktivitesi ile dengelenmiş olsaydı,
İtalya bu durumdan zarar görmeyebilirdi. Ancak İtalyan imalatçılarının eski ve
geri üretim ve organizasyon tekniklerini kullanmayı sürdürmekte ısrar etmesi nedeniyle
İtalyan işçisinin prodüktivitesi de İngiliz, Fransız ve Hollandalı işçiden daha düşüktü

Hollandalıların ekonomik başarılarının temeli, dünyanın her yerinde her şeyi diğer ülkelerin tüccarlarından daha ucuza satabilmeleriydi.İngiltere’nin ekonomik
büyümesinin en önemli nedeni dış ticaretinde görülen büyük genişlemeydi.

17. ve 18. yüzyıldaki enflasyon Osmanlı ekonomisini altüst etti; bürokrasiyi kötümserleştirdi, sosyal dengeleri bozdu.

Kalkış (take-off), Amerikalı iktisatçı Rostow'un geliştirdiği bir kavramdır. “İktisadi gelişme aşamaları teorisi”ne göre 5 aşamadan üçüncüsüdür. Gelişmeye karşı direnç gösteren engeller yıkılmıştır. Gelişmenin güçleri bu aşamada topluma hakim olur. Gelişme geri döndürülemez bir noktaya gelmiştir.

Avrupa ile temas Amerika kıtasını tamamen değiştirdi. îspanyollar Batı yarım küresine daha önce bilinmeyen yeni ürünler getirdiler: Buğday ve diğer tahıllar, şeker kamışı, kahve ve çeşitli meyvelerle sebzeler bunlar arasındaydı. Atı, sığırı, koyunu, eşeği, keçiyi, domuzu ve pek çok kümes hayvanını Amerika’ya îspanyollar getirdi. Kıtanın üretim potansiyeli bu ekolojik ve teknolojik transferlerle önemli ölçüde arttı.
Avrupa medeniyetinin Amerika’ya tanıttığı diğer özellikler ateşli silahlar ve alkol ile çiçek, tifüs ve grip gibi salgın hastalıklardı.

Fiyat İhtilali: 1500-1620 yılları arasında Amerika'dan İspanya'ya akan kıymetli maden girişinin neden olduğu fiyat artışlarını tanımlamak için kullanılır.

Bir ekonomide paranın dolaşım hızı ile mal ve hizmet üretim hacminin sabit olduğu varsayımından hareketle para arzındaki artışların aynı oranda fiyat yükselişlerine yol açacağını ileri süren Amerikalı iktisatçı I. Fisher’in Paranın Miktar Teorisine dayanan bu görüş, önemli tenkitlere uğramıştır.

Merkantilizm: Bu görüşe göre bir ülkenin zenginliği sahip olunan kıymetli maden miktarı ile ölçülür. Ülkeye altın ve gümüş girişini artırmak için müdahaleci bir dış ticaret politikası ile mamul mal ihracını teşvik edip ithalatı sınırlamak gerekir.

Colbertizm: Devlet eliyle geliştirilen sanayi kuruluşlarına ve altyapıya önem veren, aşırı ekonomik milliyetçi bir merkantilist uygulamaya verilen addır.

İtalyan mal ve hizmetlerinin yerini başkalarının almasının temel nedeni, İngiliz, Hollandalı ve Fransız mal ve hizmetlerinin daha düşük fiyatlarla arz edilmesiydi.

İngiltere'nin ekonomik büyümesinin en önemli nedeni dış ticaretinde görülen büyük genişlemeydi

Batı Avrupa’ya kıymetli maden akışının ikinci önemli sonucu faiz hadlerinin düşmesiydi.

Kanuni dönemi imparatorluğun gücünün zirveye ulaştığı dönemdi. Ancak onun son yıllarında uluslararası şartlarda bazı olumsuz gelişmeler başlamıştı. Dönemin başlarında önemli bir ekonomik problem de hızlı fiyat artışıydı. Avrupa’daki fiyat devriminin bir yansıması olan ve 1580’lerde hız kazanan enflasyon ekonomiyi olumsuz şekilde etkiledi.