İKTİSAT TARİHİ

İşgücü kıtlığına bir çare olarak İspanyollar, Afrikalı köleleri Batı yarımküresine taşımaya başladılar. 1500 ile köle ticaretinin tamamen yasaklandığı 1870 yılları arasında Amerika’ya 11 milyon Afrikalı götürüldü. Köle Atlantik ötesine taşınan en emek-yoğun ve önemli maldı. Köle ticaretinin Afrika nüfusu üzerine etkisi son derece olumsuz oldu.

16. Yüzyıldan itibaren nüfus artışı göçlerle birleşerek şehir nüfuslarının belirgin şekilde büyümesine yol açtı. 16. Yüzyılda modern dönemin metropol şehirleri doğmaya başladı. Yüzyılın başında Avrupa’da 100.00’den fazla nüfusa sahip dört şehir vardı: Milan, Napoli, Venedik ve Paris. Yüzyılın sonunda bu şehirlerin arasına Roma, Palermo, Londra ve Lizbon da katıldı.

16. Yüzyılda Hollanda modern tarıma geçen ilk bölge oldu. Modern tarımın gelişmesinin temelinde ileri düzeyde ihtisaslaşma yatıyordu. Ticari tarıma geçmiş olan Hollanda çiftçisi tüm üretimini pazar için yapıyordu. Hatta bazı çiftçiler tüm buğday üretimlerini pazarda satıp, kendi tüketimleri için daha ucuz olan çavdar satın alıyorlardı. Pek çok Hollanda çiftçisi hayvan ürünleri ve çeşitli zirai ham maddelerin üretiminde ihtisaslaşmıştı. Hollanda tarımının kârlılığı, bataklık ve göller kurutularak yeni tarım toprağı kazanma faaliyetini hızlandırdı.

16 ve 18. Yüzyıllar arasında Avrupa ekonomisinin tüm sektörleri içinde en dinamik olanı şüphesiz ticaretti. Bu yüzden 16. Yüzyıl ticaret devrimi dönemi olarak da adlandırılmıştır. Dönem içinde uluslararası ticarette büyük bir patlama olduğu kesindir. Avrupa dışındaki ticaret bu patlamaya büyük ölçüde katkıda bulunmuştur.

1500 ile 1800 yılları arasında Batı Avrupa ülkelerinin ekonomik politikalarına yön veren iktisadi fikirler ve yapılan uygulamalar merkantilizm olarak adlandırılmıştır. Her ülkede farklı şekiller alsa da dönemin ekonomik politikaları bazı ortak özelliklere de sahipti.

Orta Çağda feodal lordlar savaşları finanse edebilmek için para ve maden biriktirmeye büyük önem verirlerdi. 16. Yüzyılda mali metotları daha gelişmiş ve karmaşıklaşmış olarak zengin altın ve gümüş stoklarına olan ilgi devam etti. Külçecilik olarak adlandırılan bu ekonomik politika ülke içinde mümkün olduğu kadar çok altın ve gümüş biriktirmeyi amaçlıyordu.

İngiltere’de ekonomik politika kıta Avrupa’sından daha farklı bir gelişme çizgisi izledi. 16. ve 17. yüzyıllarda kıta Avrupası ülkelerinde kralların gücü atarken, İngiltere’de 1688 devrimiyle parlamento denetimine dayanan anayasal bir monarji doğdu. 1688 İngiltere’nin siyasal tarihinde olduğu kadar ekonomik tarihinde de bir dönüm noktası oldu. İngiltere’de ekonomik politikalar artık toplumu tesadüfi bir şekilde vergilendiren ve çeşitli gruplara imtiyazlar tanıyan mutlak bir monarşinin talepleri doğrultusunda değil de parlamentoda temsil edilen; aristokratlar, toprak sahipleri, zengin tüccarlar ve saray mensupları gibi grupların bazen de birbirleriyle çatışan menfaatlerine göre şekillendi. Parlamentonun bu gücü, kamu maliyesinde daha iyi bir mali yönetim ve daha rasyonel bir vergileme sistemi sağladı. Parlamento dış ekonomik ilişkilerinde sıkı bir milliyetçilik politikası izledi. Ülke içinde ise parlamento, ekonomiyi kontrol etmek istemesine rağmen bürokrasinin zayıflığı nedeniyle bunu gerçekleştirebilecek güçten yoksun olduğundan İngiliz müteşebbisleri dünyada benzeri bulunmayan bir serbestlikten yararlandılar.

İktisat ve tarih literatürde 16. Yüzyıl bir altın çağ, 17. Yüzyıl ise bir kriz dönemi olarak değerlendirilmiştir. 16. Yüzyıl boyunca Amerikan altın ve gümüşü İspanya’ya akmıştır.

İtalya dünyadaki ilk yazma eser kütüphanelerini kurarak ve kitap yayınına öncülük yaparak Avrupa’nın kültürel ve entelektüel gelişmesine büyük destek verdi. Rönesans hareketinde büyük rol oynadı. Ünlü Galile’nin ders verdiği Padova üniversitesi Avrupa eğitiminin önemli bir merkeziydi.

En dinamik ve görkemli sektörü dış ticaret olan Hollanda ekonomisinin mukayeseli avantaji denizcilik alanındaydı. 1650’de Hollandalılar dünyanın tüm denizlerinin ticari lideriydi. Hollanda hem deniz aşırı uzak mesafeli ticaretten, hem de Avrupa sularında yapılan ticaretten büyük kazançlar sağlıyordu. Özellikle Baltık ticaretinde Hollandalılar mutlak bir hâkimiyete sahipti. Kuzey Denizi’nin kıyı balıkçılığı da Hollandalıların elindeydi.

On altıncı yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı gümüş parası olan Akçe; gümüş içeriği ve değeri açısından istikrarlı bir paraydı. Fakat 1580’lerden sonra Akçe’nin gümüş içeriği sürekli olarak azaltıldı. 18. Yüzyıla kadar enflasyon Osmanlı ekonomisini altüst etti, bürokrasiyi kötümserleştirdi, sosyal dengeleri bozdu.

Avrupa’nın Çin ile doğrudan temasının en önemli keşfi çaydı.

Fiyat İhtilali: 1500-1620 yılları arasında Amerika’dan İspanya’ya akan kıymetli maden girişinin neden olduğu fiyat artışlarını tanımlamak için kullanılır.

Bir ekonomide paranın dolaşım hızı ile mal ve hizmet üretim hacminin sabit olduğu varsayımından hareketle para arzındaki artışların aynı oranda fiyat yükselişlerine yol açacağını ileri süren Amerikalı iktisatçı I. Fisher’in Paranın Miktar Teorisi’ne dayanan bu görüş, önemli tenkitlere uğramıştır.

16. yüzyıldaki nüfus artışının çeşitli sebepleri vardı. Bina standartlarının iyileşmesi, ölülerin daha iyi gömülmesi, doğal bağışıklığın gelişmesi ve taşıyıcıları etkileyen ekolojik değişmeler olması gibi nedenlerle veba ve diğer salgın hastalıklar giderek azaldı.

Avrupa’da en gelişmiş tarıma sahip bölge Aşağı Ülkeler, özellikle de Hollanda idi. On altıncı yüzyılda Hollanda modern tarıma geçen ilk bölge oldu.

16 ve 18. yüzyıllar arasında Avrupa ekonomisinin tüm sektörleri içinde en dinamik olanı şüphesiz ticaretti. Bu yüzden 16. yüzyıl ticaret devrimi dönemi olarak da adlandırılmıştır. Dönem içinde uluslararası ticarette büyük bir patlama olduğu kesindir.

Merkantilist iktisadi politikalar her zaman yöneticilerin arzuladıkları olumlu sonuca ulaşmadı ve hatta bazı ülkelerde ekonominin uzun dönemdeki gelişmesi üzerinde zararlı etkilere bile neden oldu. Bu açıdan enteresan iki örnek Fransa ve İngiltere’dir. Ekonomik milliyetçiliğin en tipik örneği Fransa’da Colbert dönemi (1665-1683) idi. Uzun bir merkantilist geleneğe sahip olan Fransa’da Colbert’in etkisi o denli büyük oldu ki zamanla Colbertizm ve merkantilizm kelimeleri eş anlam kazandı. Colbertizm merkantilizmin aşırı bir örneği olarak nitelenebilir.

On beşinci yüzyıl ile 16. yüzyılın ilk yarısı boyunca Güney Hollanda’daki Antwerp baharatlar, İngiliz kumaşları, İtalyan ipeklileri, Alman gümüşü gibi değerli mallarda en parlak uluslararası finans ve ticaret merkeziydi. Flandra’da üretilen tekstil ürünleri, Kuzey ve Orta Avrupa’nın en kaliteli yünlü kumaşlarıydı.

Hollandalıların ekonomik başarılarının temeli, dünyanın her yerinde her şeyi diğer
ülkelerin tüccarlarından daha ucuza satabilmeleriydi.

Almanya'nın coğrafi keşiflere ve buna bağlı olarak Avrupa'nın zenginleşmesine doğrudan bir katkısı olmamıştır. Doğru yanıt 'D'.