İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 14

Göçler hem ülkelerin içinde, hem de uluslararası ölçülerde cereyan ediyordu. 1815 i1e 1914 arasında 60 milyon insan Avrupa’dan ayrıldı. Avrupa içinde ülkeler arası göç hareketleri de oldu.

İspanya, İtalya ve Rusya gibi daha düşük ölçüde sanayileşmiş ülkelerde ise, okuryazarlık oranı 1850’lerde %10-20 arasında iken 1900’lerde %30-50’lere yükselmişti.

Bu ‘sosyal sabit sermaye’nin büyük bölümü limanlar, yollar, köprüler, kanallar, demiryolları gibi taşıma tesislerine yatırılmış sermayeden oluşur.

19. yüzyıl sanayinin Avrupa’da, özellikle de Batı Avrupa’da bir hayat tarzı olarak
kesin zaferine şahit oldu.

Avrupa dışında ortaya çıkan hızlı nüfus artışının nedeni, ölüm oranlarındaki büyük düşüştü.

Basra Körfezi’ni çevreleyen Ortadoğu ülkeleri, dünya pazarına en çok petrol arz eden bölgedir.

1969’da ilk kez insan aya ayak bastı. İnsanoğlu böylece yeni bir çağı başlattı. Bu olay insanoğlunun haberleşme alanında aldığı mesafenin de çok açık bir göstergesiydi.

Avrupa’nın büyük güçleri arasındaki rekabet yerini iki yeni süper güç olan ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki Soğuk Savaş olarak adlandırılan ekonomik, siyasi ve askeri rekabete bıraktı. Bu rekabetin sonucunda Avrupa, Doğu ve Batı olarak ikiye bölündü. Doğu Bloku, Sovyetler’in egemenliği altına girerken demokratik Batı ülkeleri politik ve ekonomik olarak ABD’ye bağlandı. 1949’da Çin’de Komünist Parti iktidara geldi. 

Soğuk savaş nedeniyle Doğu-Batı Bloku ülkeleri arasındaki ticaret de büyük ölçüde azaldı. İkinci Dünya Savaşı sömürgeciliğe büyük bir darbe vurdu. 1960’ların ortalarına gelmeden Avrupalı sömürgeciler, Asya ve Afrika’daki tüm sömürgelerinin bağımsızlıklarını tanımak zorunda kaldılar.

İkinci Dünya Savaşı sonrasındaki 25 yılda dünya nüfusunun dörtte üçü dışa kapalı ekonomilerde yaşıyordu. İstisnalar Batı Avrupa, Kuzey Amerika, Avustralya, Malezya, Japonya ve çoğu Güneydoğu Asya’da bulunan az sayıdaki ülke idi.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra uluslararası iş birliği arzusu oldukça güçlüydü. İki
taraflı anlaşmalar yerine uluslararası düzeyde çok taraflı anlaşmalar yoluyla dünya ticareti sisteminin yeniden canlandırılması çabaları savaş sırasında başlamıştı. 1944’te bu alanda iki uluslararası kuruluşun temeli atıldı: Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası (IBRD).

Refah Devleti: Düşük gelirli vatandaşları için eğitim, sağlık, sosyal güvenlik gibi
alanlarda asgari standartları sağlama yükümlülüğünü üzerine alan devlettir.

Yeni-merkantilizm: Günümüzde devletin ekonomik canlanmayı veya kalkınmayı sağlamak amacıyla ihracatı artırmak için dış ticarete müdahale etmesidir.

Avrupa ülkelerinden farklı olarak savaştan çok daha güçlü olarak çıkan ABD, ekonomik olarak net borç alan bir ülke iken net borç veren bir ülke durumuna geldi.

Marshall Planı: 1947 yılında ABD dışişleri Bakanı George Marshall’ın Harvard Üniversitesi’nde yaptığı bir konuşmada temelleri atılan ve Avrupa’da savaştan zarar gören ülkelerin ekonomilerinin ayağa kalkması için tek taraflı olarak yapılan yardımları kapsayan programın adıdır.

19. yüzyıl sanayinin Avrupa’da, özellikle de Batı Avrupa’da bir hayat tarzı olarak
kesin zaferine şahit oldu.

Sanayileşme ortaya çıktığı her yerde önemli bazı değişmelere yol açtı. Hızlı nüfus artışı, ulaşım ve haberleşmenin büyük ölçüde kolaylaşması, zirai prodüktivitede ve sınai teknolojide büyük bir gelişme bu değişmelerin en göze çarpanlarıydı.

19. yüzyılda Avrupa’nın en önde gelen sanayi ülkeleri olan İngiltere ve
Almanya’da nüfus her yıl %1 artıyordu. Avrupa’nın en az sanayileşmiş ülkelerinden biri olan Rusya, Avrupa ülkeleri içinde %2 ile en yüksek nüfus artış oranına
sahip ülkeydi. Bu rakamlar sanayileşme ile nüfus artışı arasında bir paralellik olmadığını göstermektedir.

Tarihsel olarak şehirlerin büyümesinin önündeki ana engel şehirli nüfusun
temel ihtiyaçlarının karşılanmasındaki güçlüklerdi. Sanayi öncesi toplumlarda
tarım dışı faaliyetlerle uğraşan nüfusun bile çoğu kırsal bölgelerde yaşıyordu.

Sanayileşme ve şehirleşme, nüfusun sosyal özelliklerinde de değişmelere yol açtı.
Orta Çağda Avrupa toplumu üç sınıfa ayrılmıştı: Asiller, din adamları ve sıradan halk. Modern Çağ’ın başlarında bu sınıflar çok az değişme göstermişti. Sosyal piramidin tepesindeki toprak sahibi yönetici sınıf içinde asiller ve yüksek din
adamları yanında soylu olmayan kişiler de bulunuyordu. Onların politik güçleriyle sosyal statülerinin ekonomik temeli toprak sahibi olmalarıydı. Sosyal piramidin
ikinci tabakasında büyük tüccarların, yüksek devlet memurları ile avukat ve noter
gibi meslek sahiplerinin yer aldığı üst orta sınıf bulunuyordu. Bunların mülkleri
de olmakla birlikte asıl güçleri özel bilgi ve hünerlerinden, ticari servetlerinden ve
asil sınıfa yakınlıklarından kaynaklanıyordu. Daha aşağıdaki alt orta sınıfa esnaf
ve sanatkar, perakendeci tüccar ve bağımsız küçük çiftçiler giriyordu. Piramidin
en altını ise kiracı çiftçilerle hizmetkarlar ve tarım işçileri oluşturuyordu.

19. yüzyılda köylüler sınıf olarak en kalabalık gruptu. Yüzyılın sonunda
Avrupa’nın bütününde hala çoğunluğu teşkil etmelerine rağmen sanayileşmiş
bölgelerde nispi oranları önemli ölçüde azalmıştı.